Je hoort en leest het wel vaker: het eerste wat in een oorlog sneuvelt is de waarheid. Feiten moeten wijken voor de ontkenning of verdoezeling ervan door de strijdende partijen, in diametraal tegenovergestelde berichtgeving. De nieuwsmedia van de buitenwacht melden dan dat de berichten niet konden worden geverifieerd. Al het oorlogsnieuws, elke gebeurtenis en zelfs elk woord raakt al snel ondergeschikt aan stellingname: is dit goed voor het ene kamp of voor het andere?
Neem alleen al de aankondiging van Ukraine’s War: The Other Side, waarin voornamelijk Russische frontsoldaten zich uitspreken. Volgens het persbericht ‘helpt’ deze documentaire ‘het tragische conflict tussen Oekraïne en Rusland beter te begrijpen’. Hm, daar heb je ’t al. Wat is er ‘tragisch’ aan Poetins aanvals- en vernietigingsoorlog, en wat valt hier ‘beter te begrijpen’: het Russische perspectief? We weten dat Russische soldaten vechten tegen ‘fascisten’ en ‘nazi’s’ omdat ze dienstplichtig zijn, of dit voor het geld doen. Dat ze denken dat Oekraïne ‘bij Rusland hoort’, dat de Navo de vijand en agressor is. Dat ze daarbij bij vele tiendduizenden sneuvelen en regelrecht worden opgeofferd, ja dat zou je tragisch kunnen noemen.
Maar laat u er vooral niet van weerhouden om de documentaire van de Britse oorlogsjournalist Sean Langan (Mission Accomplished, Langan Behind the Lines, Hostage Takers) te bekijken; voldoende reden is alleen al dat hij als een van de weinige onafhankelijke journalisten, en als eerste Brit, erin geslaagd is aan de Russische kant van het front te filmen en interviewen.
In november 2022 reist Langan (onder welke voorwaarden?) met zijn Russische fixer Sasha en een cameraman vanuit Moskou naar de Donbas, naar Donetsk en andere plekken aan het front in het oosten van Oekraïne, waar hij uiteraard met de nodige argwaan wordt onthaald. Met de tolkende Sasha bezoekt hij Russische soldaten in de loopgraven en praat ook met speciale eenheden (spetsnaz), Wagner-huurlingen die actief waren in Boetsja (waar een bloedbad onder burgers werd aangericht), en met burgers die permanent onder de dreiging van raketten en granaten moeten leven. Beelden, soms even schokkerig als schokkend, van verwoeste gebouwen, doden en gewonden, en het angstaanjagende geluid van inslagen, inkomend en uitgaand vuur, maken zijn oorlogsverslaggeving compleet. Waarbij Langan net iets te vaak zelf close-up te zien is.
Deprimerend zijn de beelden uit het bos bij Avdiivka, een plek zonder militaire betekenis waar langdurig strijd geleverd is. ‘We zijn geen veroveraars,’ zegt een Russische soldaat geheel conform Poetins propaganda, ‘we beschermen alleen maar wat van ons is.'