Ronson in pornoland

Video killed the radio star, maar inmiddels kennen we een nieuw fenomeen: de podcastster. Jon Ronson (1967) is er ook een. De Britse journalist, schrijver en documentairemaker begon zijn radiocarrière bij de BBC en This American Life, het populaire wekelijkse radioprogramma dat ook als podcast te beluisteren is. Tegenwoordig maakt Ronson zijn eigen podcasts en die hebben van hem een wereldster in podcastland gemaakt. Hij is zo populair dat hij overal ter wereld liveoptredens geeft voor zalen vol fans. Op 6 mei begon hij aan een nieuwe tournee door het Verenigd Koninkrijk, gebaseerd op zijn podcasts The Butterfly Effect (2017) en The Last Days of August (2019) – alle twee verkenningen van een wonderlijke wereld die hij niet kende, de porno-industrie. De podcasts werden oorspronkelijk uitgebracht voor abonnees van audiobibliotheek Audible, maar inmiddels zijn ze gratis te beluisteren, bijvoorbeeld via iTunes en Stitcher.

In de zeven delen van The Butterfly Effect onderzoekt Ronson de vele onvoorziene en vaak opzienbarende effecten van een enkele ‘vlinderslag’: hoe computernerd Fabian Thylmann op het geniale idee kwam om een aantal platforms voor internetporno op te kopen. Dit kostte hem in totaal zo’n 362 miljoen dollar, maar dat leenden banken hem graag – en het is een lachertje vergeleken met wat sites als pornhub.com, redtube.com en youporn.com nu waard zijn. Bovendien veranderde Thylmann hier de hele industrie mee: mensen gingen pornofilms uploaden om te delen met anderen, waardoor de content gratis beschikbaar werd. Zo werd het YouTube-model de nekslag voor veel pornoproducenten, omdat hun verdienmodel wegviel.

Dat het visuele aspect in podcast ontbreekt, werkt in het voordeel van Ronsons journalistieke zoektocht. Het leidt de aandacht alleen maar af je tijdens een serieus gesprek op de achtergrond mensen seks met elkaar ziet hebben. Je hoeft overigens beslist geen pornoliefhebber te zijn om Ronsons werk te waarderen. In The Butterfly Effect gaat de luisteraar met hem mee op ontdekking in de San Fernando Valley, het Hollywood van de porno. Hij bezoekt de set van films als Bad Babysitters: Volume Two, spreekt pornoregisseurs en -acteurs en maakt ons deelgenoot van zijn verbazing. Met een mix van nieuwsgierigheid en ironische distantie slaagt Ronson erin een heerlijk luisteravontuur te maken van zijn verkenning van de pornowereld.

In The Last Days of August is de toon iets anders: in deze podcast onderzoekt Ronson de mysterieuze zelfmoord van pornoster August Ames. Dit blijkt een mijnenveld, wat er volgens Ronson voor zorgt dat hij tijdens zijn speurtocht bijna overspannen wordt. Hij vraagt zich onder meer af of de vriend van August een dubieuze rol heeft gespeeld. Ook als dat het geval zou zijn dan is hij nog steeds een rouwende echtgenoot, vindt Ronson. Zo worstelt hij ermee hoe hij deze zaak moet benaderen, in een industrie waar, volgens een van de pornoactrices die hij spreekt, ‘iedereen op de rand van zelfmoord balanceert’. Maar wederom leidt het tot een podcast van zeven delen die je het liefst achter elkaar zou verslinden, mede dankzij Ronsons hypnotiserende stem, die je meezuigt in een duizelingwekkend, bijna bodemloos verhaal over liefde, ambitie, vriendschap, verraad, eenzaamheid en dood.

Uiteindelijk stelt Ronson met zijn meeslepende en onderhoudende podcasts ook iets wezenlijks aan de kaak, namelijk dat mensen in groten getale porno kijken, maar zich niet interesseren voor misstanden in de sector. De rode draad in zijn werk, aldus Ronson, is het blootleggen van zulke hypocrisie – en laten zien hoe misstanden dankzij die hypocrisie kunnen voortbestaan. Voordat hij podcasts ging maken, deed hij dit ook al als auteur van bestsellers als So You’ve Been Publicly Shamed (2015), over online pesten, en The Psychopath Test. A Journey Through the Madness Industry (2011), een studie van psychopathologie waarin Ronson tot de conclusie komt dat veel politieke leiders en CEO’s psychopaten zijn. Ronson, in een interview met The Daily Telegraph: ‘Veel van wat ik doe, gaat over hoe mensen zichzelf om de tuin leiden, om de slechte dingen die ze doen niet te zien.’

De Duitse Ann Siegel is digital producer bij een creatief bedrijf in de Welshe hoofdstad Cardiff en een groot fan van Ronson.

‘Ik had nooit gedacht dat ik naar een podcast over de porno-industrie zou willen luisteren. Maar je moet een boek, verhaal of podcast niet beoordelen op de kaft. Ronson opent altijd de deur naar het onbekende, dringt door in werelden waar een luisteraar of lezer normaal geen toegang toe heeft. Hij is geestig en empathisch, zijn journalistiek is grondig en niet veroordelend. In alle onderwerpen vindt hij de mens, met al zijn tekortkomingen en dwalingen. Wat ik mooi vind aan The Last Days of August is dat het begint als een onderzoek naar de zelfmoord van pornoster August Ames als gevolg van online pesten; dat is hoe Kevin, haar man, het vertelt.

Uiteindelijk wordt het een onderzoek naar de man zelf en zijn motieven om sociale media de schuld te geven van haar dood. Het is fascinerend hoe Ronson steeds meer mensen opvoert die iets totaal anders over Ames vertellen dan Kevin. Maar Ronson blijft open en eerlijk tegenover Kevin en biedt hem steeds de mogelijkheid om te reageren. Ronson stelt vanaf het begin duidelijk dat zijn podcast geen moordonderzoek is. Andere podcastmakers zouden dat misschien in het midden hebben gelaten om narratieve spanning te creëren. Ronson is respectvol en voorzichtig, om te voorkomen dat Kevin op zijn beurt ook slachtoffer wordt van online pesten. En hij krijgt zijn hoofdpersoon, August Ames, steeds beter in beeld: een zeer complex personage dat de kern vormt van een disfunctionele industrie.

Ja, eigenlijk is Ronson een beetje mijn held. Ik kan niet wachten op wat hij hierna gaat doen!’

De Britse Holly Randall, pornoregisseur en podcastmaker, interviewde Jon Ronson onlangs in haar podcast Holly Randall Unfiltered (te bekijken op YouTube).

‘Jons podcasts zijn zo geweldig omdat hij de mysterieuze, verborgen hoekjes van ons leven verkent, die vaak heel fascinerend en verrassend zijn. Daarnaast is Jon een van de weinige mensen die de porno-industrie niet met een vooropgezet idee benaderen. Als journalisten een aspect van de porno-industrie behandelen, hebben ze meestal van te voren al besloten wat ze ervan vinden en zijn ze gewoon op zoek naar bewijs voor die vooroordelen. Hun reportages zijn bijna altijd scheef, betrokkenen worden onjuist geciteerd of ze interviewen de verkeerde mensen: wie ze ook maar kunnen vinden om de sector in een slecht daglicht te plaatsen. Maar er zijn slechte appels in elke sector. De porno-industrie wordt zo vaak verkeerd begrepen. Jon nam de tijd en besteedde aandacht aan ons, hij probeerde ons echt te begrijpen.’

Hannah Verbier is een Britse cultuurjournalist met speciale belangstelling voor podcasts.

‘Ik denk dat The Butterfly Effect een belangrijk stukje sociale geschiedenis is: een zeer gedetailleerde documentaire die de opkomst van gratis pornografie en de daarbij bijbehorende problemen laat zien. Hij wijst op de beperkte rechten van actrices en andere misstanden in de industrie. En hij oordeelt niet.

Een podcast over pornografie kan makkelijk vulgair worden, maar Ronson weet in The Butterfly Effect zijn verhaal droog en zonder franje te vertellen. Hij weet je zo te raken dat je compassie krijgt met actrices die gedwongen worden extreme porno te maken. De niet-visuele dimensie werkt heel goed. Ik ben blij dat hij geen tv-documentaire over pornografie gemaakt heeft, want dan zou het beeld de aandacht afleiden van het echte verhaal. Ik denk dat hij de publieke hypocrisie rond pornografie echt doorbreekt, de mensen erachter laat zien: Ronson wil weten hoe ze werken en leven, en heeft oog voor het gemeenschapsgevoel in de sector. Af en toe vond ik het ook ontroerend.

Ik maakte in de vroege jaren 2000 kennis met Ronsons boeken en hij werd een van mijn favoriete schrijvers. Zijn talent als verhalenverteller gebruikt hij ook in zijn podcasts. Hij zorgt ervoor dat zijn persoonlijkheid hem niet in de weg zit, en dat is wat een goede interviewer typeert. Iets anders wat zijn podcasts geweldig maakt – en wat ontbreekt in zijn boeken – is zijn zachte, hypnotiserende voice-over.’

Nederlander Peter de Ruiter is auteur van het boek De podcastprofessor (2018) en oprichter van podcastplatform luisterdoc.nl.

‘Ronsons werk doet mij denken aan This American Life en RadioLab, de bekende Amerikaanse podcasts: er wordt geen woord te veel gezegd, terwijl Nederlandse podcasts naar mijn smaak nog wel eens te veel tijd nemen. The Butterfly Effect kietelt de luisteraar vanaf de eerste minuut, zuigt je naar binnen. Dat is typisch iets wat je in een podcast goed kunt doen: je zit in iemands oor en hoofd, dus er kan van begin aan een intieme relatie worden opgebouwd. Zo leef je met een podcast soms meer mee dan met een tv-programma. Het is indringender, juist omdat er geen beeld is. Podcasts zijn een tegengif tegen de versnippering die ontstaat in het huidige medialandschap, waar elke dag duizend boodschappen op ons worden afgevuurd. Je hoeft even geen scherm te gebruiken, het is een rustpunt. Daardoor krijgt het alle aandacht en komen verhalen beter binnen.’