Lizzo eist respect

Als onze ‘cult leader’ stelt Lizzo zich voor wanneer ze begin juni aantreedt op festival Best Kept Secret. VPRO's 3voor12 roept haar optreden uit tot het beste van de editie 2019. De zangeres verwijst koket naar het ruimvallende, witte shirt met wijde mouwen dat ze draagt, Nike-swoosh op de borst, dat inderdaad voor een ieniemienieversie van een gospelgewaad kan doorgaan. De zoom zal ze herhaaldelijk optillen tijdens de show – haar eerste in Nederland – om ons een blik te gunnen op haar dijen, haar XL-onderbroek en, vooruit, kruis, buik en billen. En als ze het zelf niet doet, doet de blower voor haar neus die voor verkoeling moet zorgen het wel. Geen probleem. Kijk maar. Dit is wie ze is.

Naar haar komst is reikhalzend uitgekeken, dat merk je vanaf het moment dat ze gloedvol 'Cuz I Love You' inzet, het titelnummer van haar nieuwe cd die in april verscheen. Eerst nog staat ze in haar eentje op het podium, dat eigenlijk te klein is voor haar status, maar alras verschijnen haar al even vrijmoedige dansers, Big Grrrls, en dj Sophia Eris. De handen gaan omhoog als Lizzo erom vraagt en op commando roepen we ‘bitch’, met een langgerekte ‘i’, terwijl Eris het moment vastlegt voor @lizzobeeating, Lizzo’s Instagram.

Lizzo is onweerstaanbaar. Wanneer ze een stukje 'Respect' ten beste geeft, is dat meer dan een eerbetoon: hier is iemand die in staat is Aretha's schoenen te vullen. Ook maakt ze duidelijk dat het menens is. Ze verlangt respect en meer dan een klein beetje. En ze spoort ons impliciet aan hetzelfde te doen, alle vrouwen, ook de ‘skinny hoes’, én de mannen, waarom niet.

Lizzo, voluit Melissa Viviane Jeffersons (Detroit, 1988), verkent op Cuz I Love You blijmoedig de kruispunten tussen funk, soul en r&b, terwijl ze met elke vezel van haar lijf self-love predikt. De ‘cult leader’ weet maar al te goed wat het betekent buitengesloten te worden en jezelf tekort te doen. Ze is alomtegenwoordig sinds haar nieuwe cd uit is – in Playboy, The Ellen Show en op Coachella, hét popfestival in Californië – en ze timmert aan de weg als het boegbeeld van een internationale beweging die body positivity heet. Een nerdy kind, zoals ze zelf zegt, dat fluit studeerde aan de University of Houston, op drift raakte, een tijdje dakloos was en vol zelfhaat zat.

Tegen Jameela Jamil van I Weigh, onlineplatform voor radical inclusivity, zei ze dat het zo erg was dat ze liefst haar buik wilde wegsnijden. ‘Geen plastische chirurgie, nee, gewoon met een mes.’ En dat het haar wensdroom was wakker te worden als een Sailor Moon, het blonde bonenstaakje uit de gelijknamige mangaserie.

De verhuizing naar Minneapolis in 2010, waar ze in een genereuze muziekscene belandde en op een keer mocht meezingen op een Prince-nummer, bracht redding. Sinds enige tijd vent Lizzo haar credo uit waar ze kan, in de hoop dat het besmettelijk is. 'That bitch in the mirror like yeah, I'm in love,' zingt ze in 'Soulmate'. En: 'I'mma marry me one day.' Op de hoes van haar cd doet ze wat veel vrouwen in de ‘community’ doen op Instagramaccounts als stylehasnosize en lovedisfigure: zich poedelnaakt en in volle glorie aan de wereld tonen. Niet per se als sekspoes, hoewel dat ook geen punt is, maar naturel, een vrouw zonder kleren.

De beweging valt te zien als eigentijdse variant op de fat acceptance movement die zich eind jaren zestig in Amerika al roerde tegen discriminatie van dikke mensen – en tegen het stigma van lui, gemakzuchtig en ongezond. Met dit verschil dat body positivity niet het exclusieve domein van dikkerds is, maar juist wil benadrukken dat alle lichamen er mogen zijn. Naomi Wolfs klassieker The Beauty Myth uit 1990 wordt vaak geciteerd door de veelal Amerikaanse vrouwen die nu het voortouw nemen, online en in boeken, met titels als Body Positive Power (Megan Jayne Crabbe), Things No One Will Tell Fat Girls (Jes Baker) en The Body Is Not an Apology (Sonya Renee Taylor).

Het enige medicijn tegen het gif dat het zelfbeeld van zo velen systematisch ondermijnt en hun bewegingsruimte ernstig beperkt, is radical self-love, aldus de laatste. Radicaal ja, omdat zelfvertrouwen of, erger, het ‘slonzige zusje’ zelfacceptatie, niet voldoende is. Alleen wie zijn eigen lichaam zonder voorbehoud omarmt, is in staat anderen diezelfde ruimte te gunnen. Body positivity beoogt niet alleen een halt toe te roepen aan de individuele worsteling met obsessief calorieën en quinoakorrels tellen, vreugdeloos sporten en het dictaat van de beauty- en mode-industrie. Het is een oefening in solidariteit die moet leiden tot een fijnere wereld.

Makkelijk is het niet, zegt de Nederlandse journalist en ‘self-love'-blogger Mayra Louise de Wilde (37), om de knop om te zetten. Om een nummer van Lizzo aan te halen: 'Us big girls gotta cry.' De Wilde volgt Lizzo al jaren en is auteur van Op je lijf geschreven, dat begin mei uitkwam bij A.W. Bruna. Haar ging een licht op toen ze een post zag van blogger Gabi Fresh in een fatkini. Een dikke vrouw in een bikini! ‘Dat dit kon, was echt een ding op sociale media.’

Op Instagram luidt haar motto ‘Happy is not a dress size’ en sinds april maakt ze podcasts waarin ze ervaringen uitwisselt met vrouwen zoals Danielle Heemskerk van Bureau Body Positive, die vrouwen begeleidt met eetstoornissen en een gemankeerde eigenwaarde, en fotograaf Lotte van Eijk, die online met haar zelfportretten de idiotie van het zaligmakende ‘maatje nul’ en de slaafsheid van beautybloggers bekritiseert.

Het mooie is dat een beweging die óók het gevolg is van het gemak waarmee ideaalbeelden worden rondgepompt, samen met de hardnekkige illusie van maakbaarheid, juist ook haar kracht daaraan ontleent. In een tijd waarin het adjectief ‘instagrammable’ synoniem is voor fotogeniek, komt zelfhulp via dezelfde weg. Zichtbaarheid van het niet perfecte plaatje is essentieel. Zoals Crabbe schrijft in Body Positive Power: ‘Laat me de vetrollen, de cellulitis en de wapperende bovenarmen zien.’

‘Op sociale media heb je zelf de regie,’ zegt De Wilde. ‘En je voelt je niet alleen. Daarom is Lizzo ook zo belangrijk. Je kunt je vereenzelvigen met haar en met haar liedjes. Voor mij is ze als een vriendin. Hoewel ik zelf soms een beetje klaar ben met al dat bloot, moet ik lachen als ze weer een video van zichzelf online zet, twerkend in een tanga.’

Ze stelt vast dat de beweging en Lizzo gelijk oplopen, allebei zijn ze recent ‘ontploft’ en toegankelijk voor iedereen. Het brengt nieuwe heikele thema’s met zich mee. Toen Lizzo begin dit jaar optrad in de campagne van Good American, het jeansmerk van Khloé Kardashian, kwam haar dat op harde kritiek te staan. Lizzo’s verweer: op deze manier helpt ze mee de industrie te veranderen. Net zo afwijzend reageerden volgers op haar samenwerking met WW (double-you-double-you), zoals Weight Watchers heet sinds Oprah zich ermee bemoeit. Een liedje van hún Lizzo – 'Worship' – in een commercial van een bedrijf dat afvallen propageert? Waardig beet Lizzo van zich af: Oprah had haar netjes betaald en misschien was het niet verstandig, maar ze verdiende als ieder ander de ruimte om fouten te maken.

Voor De Wilde is het tekenend voor de stand van zaken. Ze ziet steeds vaker dat body positivity wordt misbruikt voor commerciële doeleinden en do's-and-don'ts, zoals dat afvallen niet zou mogen. ‘Natuurlijk mag dat, maar het zou niet je leven moeten bepalen. Bewustwording van de mythes die zich in je hoofd hebben genesteld, heeft wat mij betreft voorrang.’ Niemand propageert hier vetzucht, laat daar geen misverstand over bestaan. De Wilde is intussen een stap verder. Ze is opgeschoven naar body neutrality, voor haar de opperste consequentie van body positivity. ‘Ik ben meer dan mijn lijf, ik hoef mezelf niet mooi te vinden om voluit te leven. Een groot verschil met vroeger.’