Je leest dit artikel gratis. Wil je meer van de VPRO Gids? Neem een abonnement. Nu 12 weken voor slechts 10 euro. Ik wil meer lezen →
©
VPRO Gids
abonneer
Bewuste knulligheid
Op A Perfect Day – Tekenshow in Amsterdam hangt werk van kunstenaars die hun tekeningen combineren met een – vaak absurde – tekst. Tekenaars Paul Faassen en Olga Scholten cureren ook de tweede editie. ‘Je kijkt ernaar en denkt: kut, zo voel ik me ook.’
©
VPRO Gids
Hoe moet je het noemen, het genre waar A Perfect Day – Tekenshow vol mee hangt? Paul Faassen (1969) en Olga Scholten (1971) komen er niet uit. Nee, het zijn geen cartoons, en al speelt absurdisme een grote rol, het zit lang niet overal in. Toegankelijkheid is in elk geval een belangrijk ingrediënt. ‘Ja, er hangt hier werk waar geen bordje naast hoeft,’ zegt Faassen. ‘Het draait om herkenbare gevoelens; je kunt deze tekeningen aangaan zonder uitleg.’
‘Dave Eggers wist ook al geen woord voor het genre,’ zegt Olga Scholten, doelend op de groepstentoonstelling die de Amerikaanse schrijver in 2008 in New York hield en waar A Perfect Day op geïnspireerd is.
‘Ja, die noemde zijn tentoonstelling Lots of Things Like This,’ zegt Faassen. ‘Zo van: zoek het maar uit.’
Scholten: ‘Hij omschreef het als “tekst plus beeld plus humor”. Maar humor, tja… van dit werk word je soms ook melancholisch, soms voel je verbinding en soms moet je wel lachen, maar als een boer met kiespijn.’
‘Perfectie, daar kun je niet zoveel mee. Of het nou je stijl is of een dag die te perfect lijkt: het is allemaal verdacht.’
Faassen: ‘Een bindende factor is relativering. Het werk kan uitnodigen tot hilariteit, tot droefenis of tot troost, maar relativerend is het allemaal; het sterkt je op een bepaalde manier. We willen dat mensen glimlachend naar buiten komen. Dan zullen ze een paar keer hardop hebben gelachen, een paar keer “Die snap ik niet” geroepen hebben en ook een paar keer hebben gedacht: kut, zo voel ik me ook.
Nederlandse kunstenaars
Verder hoop ik dat we mensen inspireren om zelf aan de slag te gaan. Daarom hebben we ook een lege plek in de expositie: speciaal om je eigen werk op te hangen. Zorgen dat mensen weer gaan doedelen is een van onze kernactiviteiten. De meeste mensen stoppen met tekenen als ze een jaar of negen zijn, meestal omdat ze dan opeens vinden dat tekeningen moeten lijken. Terwijl, ik vraag bij de piemels van Rogier Roeters toch ook niet of ze lijken? Sterker nog, ik zou het diep triest vinden als ze naar waarheid getekend waren! Het gaat erom dat je tot de kern komt van wat je wilt vertellen, niet dat je een fotorealistisch plaatje maakt. Dan kun je beter een camera pakken.’
Kinderlijk
Rogier Roeters is inderdaad een typisch voorbeeld van een A Perfect Day-tekenaar. Zijn verre van gepolijste, geestige, maar ook pijnlijk eerlijke tekeningen behandelen allerlei levensworstelingen. ‘Soms misschien heel even niet twijfelen en dan keuzes maken laat maar te laat,’ luidt de noodkreet op een van zijn werken, terwijl op een andere tekening een seksend koppel te zien is met de dialoog: ‘Ik dacht dat het uit was.’ ‘Dat is het ook, hahaha.’
Met zijn schokkerige tekenstijl en dodelijke humor staat Roeters in de traditie van de Brit David Shrigley. Terwijl die in 2012 nog uitgebreid op A Perfect Day hing, is Shrigley nu bescheidener aanwezig; hij is te duur geworden. De Brit had destijds al naam gemaakt, maar is inmiddels echt razendpopulair. Niet getreurd, want zijn genre vindt inmiddels navolging bij een lading nieuw talent.
Is het behalve humor, eerlijkheid en melancholie niet ook een expres knullige, bijna kinderlijke tekenstijl die de A Perfect Day-kunstenaars verbindt? Scholten aarzelt: ‘We hebben ook Erik van Lieshout en Rinus van de Velde, dat zijn natuurlijk gewoon enorm goede tekenaars.’
‘Klopt, maar ik snap wat je bedoelt,’ zegt Faassen. ‘Veel van het werk op A Perfect Day heeft een knullige stijl. Maar het is bewuste knulligheid. Net zoals je als tekenaar op zoek kan zijn naar realisme, kun je op zoek zijn naar knulligheid; voor mij zijn dat gelijkwaardige kwalificaties. Ik heb bijvoorbeeld weleens een tekening van een vrouw gemaakt en gedacht: die is zo knap, daar moet een heel lullig handje bij komen. Vandaar ook die ironische titel: A Perfect Day. Want perfectie, daar kun je niet zoveel mee. Of het nou je stijl is of een dag die te perfect lijkt: het is allemaal verdacht. Voor mij wel, althans.’
©
VPRO Gids
Glen Baxter
Scholten: ‘Het leuke is dat veel mensen denken dat A Perfect Day toch over een perfecte dag gaat.’
Faassen: ‘En dat is ook prima.’
Drempels
Faassen is de bekendste tekenaar van de twee curatoren – zijn werk verschijnt in onder meer de Volkskrant en de VPRO Gids – maar A Perfect Day ontstond juist dankzij het werk van Olga Scholten. Zij maakte in 2004 een boekje van haar ingetogen, droogkomische tekeningen en dat belandde bij Dave Eggers, die een tekening van Scholten uitkoos voor zijn expositie Lots of Things Like This in New York.
Olga Scholten: ‘Instagram heeft alles opengebroken: iedere tekenaar kan vanaf zijn keukentafel zijn ziel laten zien’
‘Daar was zoveel verschillends bij elkaar te zien: Basquiat, Goya, cartoonisten, schrijvers – en het waren allemaal krabbeltjes, op een gezellige manier tentoongesteld,’ legt Scholten uit. ‘Mensen konden er meteen iets mee, dat zorgde voor een heel vrolijke en directe sfeer. Dat raakte mij. Want kunst kan zo veel goeds doen bij mensen, maar vaak weten ze niet wat ze ermee aan moeten. Doe je het zoals bij Lots of Things Like This, dan zijn er opeens heel veel drempels weg. Ik dacht: dit moet naar Amsterdam komen. Vervolgens heb ik Paul erbij gevraagd. Ik kende hem nog niet, maar ik wist dat hij mijn boekje had gekocht. Daarom durfde ik hem wel te bellen. En toen zei hij: “Had ik dit maar bedacht!”’
Faassen bromt: ‘Dat betekende niet dat ik het wilde gaan organiseren hoor, absoluut niet.’
Scholten: ‘Maar op een gegeven moment spraken we vaker af.’
Faassen: ‘Nou ja, ik vond ik wel leuk dat het jou ernst was. En natuurlijk raakte je aan de kern van mijn bestaan, dus ik moest daar iets mee. Samen met Corine Haitjema, nu opnieuw onze producent, hebben we toen A Perfect Day opgezet. Maar dat is me wel duur komen te staan, want Olga bijt zich echt he-le-maal in zoiets vast. Na afloop zeiden we: dit was eens, maar nooit weer. We waren compleet gesloopt!’
Internationale tekenaars
Scholten lacht: ‘Ik heb hem nooit gedwongen, hoor. En deze tweede editie was Pauls initiatief. Jij zei: niemand anders pakt het op, en de tijdgeest is nu echt anders dan in 2012; er moet weer een Perfect Day komen.’
Andere planeet
Met die veranderde tijdgeest doelen de twee op de acute klimaatproblemen en de gepolariseerde politiek, maar ook op de invloed van Instagram op tekenaars.
Scholten: ‘Instagram heeft alles opengebroken: iedere tekenaar kan vanaf zijn keukentafel zijn ziel laten zien, enorm intiem. Maar daarnaast is de grote boze wereld juist heel dichtbij gekomen: what the fuck is er aan de hand? Milieu, politiek, verwachtingen... En jij, met jouw kleine ik, hoe ga je daar nou mee om? Dat speelde in 2012 veel minder.’
Faassen: ‘Ja, dat was echt een andere planeet. Als nu iemand midden in de winter op een stralende dag zegt “heerlijk weertje!”, dan denk ik: nee, helemaal geen heerlijk weertje! Opeens is dat lekkere weertje van een paar jaar terug een heel slecht weertje.’
Scholten: ‘Je mag dat ook eigenlijk niet meer zeggen, “lekker weertje”, dus daar heb je alweer een tekensituatie. In 2012 was dat niet zo.’
Faassen: ‘Nee, die onbevangenheid is sowieso weg.’
Crematoria
Olga Scholten noemde het al even: sociaal netwerk Instagram heeft veel veranderd in tekenland. Praktisch iedere kunstenaar zit erop en profiteert van veel – of lijdt onder weinig – volgers en likes.
‘Via Instagram kun je echt meekijken in het leven van een kunstenaar’, zegt Scholten. ‘En ook niet-professionals krijgen een groot bereik door hun dagelijkse sores te tekenen: een simpel fotootje en klaar. Neem de dichter Jon-Michael Frank, zijn tekeningen worden nu door een enorm publiek gezien. En terecht.’
Faassen: ‘Hem had ik zonder Instagram nooit ontdekt, en veel andere A Perfect Day-kunstenaars ook niet. Instagram is vrij democratisch: als je jezelf op een gelukkig moment lanceert en dingen maakt die mensen interesseren, dan kun je als een komeet gaan en daarmee een publiek veroveren dat je via de gebaande paden nooit had gekregen. Maar Instagram heeft natuurlijk ook een keerzijde in de vorm van het excessief etaleren van je geluk: #lovemyjob, enzovoorts. Verschrikkelijk.’
©
VPRO Gids
Lianne Finck
Scholten: ‘Vroeger hield je privé een dagboekje bij, nu zetten tekenaars hun hele hebben en houwen op Instagram. Mensen herkennen zich daarin en het stimuleert ze om zelf ook te gaan tekenen, dat vind ik wel heel mooi. En door Instagram zijn tekenaars persoonlijker werk gaan maken.’
Faassen: ‘Ja, al komt het bij mij meer door het ouder worden. Ik heb bijvoorbeeld een tekening gemaakt over de bewatering van het graf van mijn vader: dat ik een soort irrigatiesysteempje ontwerp, zodat ik er zelf niet langs hoef. Vroeger zou ik een personage verzinnen dat zoiets meemaakt, nu durf ik het over mezelf te hebben. Of tekenen therapeutisch is? Zeker.
Een crematie kan bijvoorbeeld heel verdrietig zijn, maar er kan ook een goede tekening in zitten. In crematoria staan vaak grote planten: als die ook doodgaan, dan geeft dat mij troost. Om met het leven om te gaan, heb je zwarte humor nodig. Of melancholie, of absurditeit, het is maar hoe je het noemt. Kijk, het leven is natuurlijk per definitie één belachelijke absurditeit: dat we ergens niet om gevraagd hebben, maar het dan toch zo lang mogelijk willen volhouden.’
A Perfect Day – Tekenshow: 6 t/m 15 maart, Machinegebouw, Westergasfabriekterrein, Amsterdam.
A Perfect Day heeft ook een uitgebreid liveprogramma. Alle informatie daarover staat op de site: aperfectday.amsterdam.
Tien tekenaars die eruit springen op A Perfect Day
Liana Finck
De Amerikaanse Liana Finck tekent voor The New Yorker over haar worstelingen met het (kunstenaars)leven en schreef de graphic memoir Passing for Human, onder meer over wat er verwacht wordt van vrouwen.
Rogier Roeters
De tekeningen van Rogier Roeters zijn, aldus VPRO Koos, ‘schunnig, raar, ontroerend, ontregelend en kinderachtig’. Zijn meedogenloze blik op het leven, werk en seks deelt hij in hoog tempo op Instagram.
Glen Baxter
De Britse veteraan Glen Baxter is inmiddels 75, maar gaat onverstoorbaar door met zijn compleet surrealistische cartoons. Die hangen in allerlei musea en verschenen in onder meer The New Yorker, maar ook dichter bij huis in Het Parool.
Nastia Cistakova
Nastia Cistakova verhuisde als kind van Rusland naar Nederland en is illustrator en animator. Al haar frustraties kan ze kwijt op haar tekentafel en het is haar missie mensen te laten lachen om zichzelf.
Christoph Niemann
De Duitser Christoph Niemann heeft de wereld veroverd met zijn unieke, speelse stijl van tekenen, schrijven en animeren. Op het Instagramaccount ‘Abstract Sunday’ combineert hij objecten en tekeningen tot één illustratie.
Miriam Elia
De Britse Miriam Elia tekent en maakt films. Samen met haar broer Ezra maakt een serie boekjes onder de noemer Dungbeetle Learning Series: een hilarische parodie op de ouderwetse Britse Ladybird-instructieboekjes.
Koos Buster Stroucken
De Nederlandse kunstenaar Koos Buster Stroucken heeft niet alleen een heel bijzondere naam, hij gebruikt ook een heel bijzonder medium voor zijn rafelig-rebelse tekeningen en teksten: keramiek, en dan vooral Delfts blauwe porseleinen bordjes.
Jon-Michael Frank
Jon-Michael Frank komt uit de poëzie en ziet zijn droogkomische, recht-voor-zijn-rape tekenwerk dan ook vooral als geïllustreerde gedichten. Via Instagram brak hij door en hij heeft nu meerdere boeken met tekeningen gepubliceerd, met opwekkende titels als Who Am I I Don’t Know Who Cares.
Martyn F. Overweel
Martyn F. Overweel toont zijn voorliefde voor het gênante in zwierige en humoristische tekeningen. Zijn fascinaties zijn celebritycultuur, geschiedenis en vergane glorie.
Saskia Janssen
Saskia Janssen illustreert onder de naam Studio Ski voor verschillende opdrachtgevers, maar maakt ook autonoom werk. Met als terugkerende ingrediënt (modern) ongemak.
A Perfect Day – Tekenshow: Liveprogramma
A Perfect Day heeft ook een liveprogramma met muziek, live tekenen, (kinder)workshops en lezingen. Een greep uit het aanbod:
7 maart
De Amerikaanse Liana Finck tekent live in dialoog met Kamagurka. Ook de Britse Miriam Elia, van de tekenbestseller We Go to the Gallery, treedt op en er is livemuziek.
De Amerikaanse Liana Finck tekent live in dialoog met Kamagurka. Ook de Britse Miriam Elia, van de tekenbestseller We Go to the Gallery, treedt op en er is livemuziek.
8 maart
Dichter, schrijver en kunstliefhebber K. Schippers wordt geïnterviewd door John Schoorl en jazzmusici spelen Schippers’ favoriete nummers.
Dichter, schrijver en kunstliefhebber K. Schippers wordt geïnterviewd door John Schoorl en jazzmusici spelen Schippers’ favoriete nummers.
12 maart
Tekenaar Jeroen de Leijer en zijn zoon Boris, die autistisch is, praten over het boek dat ze maakten over de Amerikaanse presidentsverkiezingen, illustrator Nastia Cistakova vertelt over de ‘shhh-oorlog’ in de stiltecoupé van de trein en ‘senior influencer’ Maxim Hartman komt live instagrammen.
Tekenaar Jeroen de Leijer en zijn zoon Boris, die autistisch is, praten over het boek dat ze maakten over de Amerikaanse presidentsverkiezingen, illustrator Nastia Cistakova vertelt over de ‘shhh-oorlog’ in de stiltecoupé van de trein en ‘senior influencer’ Maxim Hartman komt live instagrammen.