Ik vertrek

‘Is het hoog?’ vraagt Sonja Barend aan burgemeester Job Cohen van Amsterdam, terwijl hij nog bezig is haar een lintje op te spelden. Hoog is het zeker, want het heeft Hare Majesteit behaagd om de talkshowkoningin in haar laatste Sonja op 30 december 2006 te benoemen tot officier in de Orde van Oranje-Nassau. Een ander hoogtepunt in deze door Paul de Leeuw gepresenteerde uitzending is de door Danny de Munk gezongen speciale versie van ‘Daar gaat ze’ van Clouseau. Barend sluit haar uitzending af zoals altijd, met de klassieke woorden: ‘Voor straks, lekker slapen en morgen gezond weer op.’

Veertien jaar later is het fenomeen afscheidsuitzending bijna een genre op zich geworden, want talkshowpresentatoren vertrekken niet ongezien, nieuwslezers worden uitgeluid en ook presentatoren van andere programma’s verdwijnen ín beeld uit beeld. Dat is zelden voorgoed, al hebben we Henk van Dorp van Barend & Van Dorp niet meer teruggezien. Wat zeg je, wie nodig je uit en welke muziek laat je horen? ‘Dit was mijn laatste NOS Journaal,’ zegt Dionne Stax, waarna ze niet alleen collega-verslaggevers bedankt, maar ook alle onzichtbare krachten zoals visagisten, stylisten en autocueërs. Nog net voor de waterlanders komen, haalt ze het einde van de uitzending, waarna ze door weerman Marco Verhoeven wordt opgevangen. Die had de bui al zien aankomen. Na afloop is op internet nog te zien hoe collega’s Stax direct ná de uitzending met bloemen uitzwaaien en er weer tranen zijn. ‘Ik wilde dus niet meer huilen, maar dat gaat dus niet meer lukken.’

Merel Westrik wordt niet na, maar tijdens haar laatste uitzending van RTL Nieuws door medepresentator Antoin Peeters in de bloemen gezet. Die lijkt meer moeite met haar vertrek te hebben dan Westrik zelf. ‘We gaan het droog houden. Het is geen afscheid, ik blijf het RTL Nieuws altijd kijken. Een hele goede avond.’ Peeters kijkt alsof dit het allerslechtste nieuws is dat ooit in zijn programma voorbij is gekomen. Dat ziet Westrik ook. Dus worden haar laatste woorden: ‘Kijk vrolijk. Het was vrolijk!’ 

’Hoewel Eva Jinek zelf ogenschijnlijk ontspannen haar laatste Jinek bij de NPO presenteert, is er bij haar gasten toch enige spanning te bemerken wanneer ze aan haar slotwoord begint. ‘Ik wil een paar mensen bedanken, een paar honderd.’ Het blijft stil aan tafel. ‘Dat was een grapje. Mogen jullie best om lachen.’ Iedereen ontspant en in een hoog tempo bedankt ze Jan en alleman. ‘Ik ga het redden!’ roept ze, terwijl ze met haar vuist op de tafel slaat. Of ze daarmee bedoelt dat ze binnen de tijd of traanloos blijft, wordt niet duidelijk. Overigens is van een echt afscheid geen sprake. Jinek verhuist van NPO 1 naar RTL 4.

In augustus 2016 staat Albert Verlinde voor het laatst achter de desk van roddelprogramma RTL Boulevard. Naast hem Winston Gerschtanowitz. ‘We hebben alles gedeeld. Ik ben de kijkers dankbaar voor het inschakelen en het samen eten iedere dag.’ Daarna vult de studio zich met BN’ers en deskundigen. ‘Fijn dat ik zo afscheid mag nemen van een programma dat zo veel betekent. Ik ga het missen, maar ga wel kijken.’ Verlinde straalt en geniet van de aandacht. Dat is bij zijn volgende afscheid een stuk minder. Want ondanks zijn voorspelling dat hij Boulevard gaat missen, maar wel blijft kijken, praat hij enkele jaren later samen met Jan Versteegh ditjes en datjes aan elkaar in 6 Inside. Daar komt in juni 2019 na 126 afleveringen op een minder feestelijke wijze een eind aan, omdat het hele programma verdwijnt. Verlinde: ‘Iedereen achter de schermen is met passie blijven werken tot de laatste show aan toe. Dat is raar, als je al twee maanden weet dat het stopt.’

In 2018 moet ook Humberto Tan gedwongen stoppen met zijn RTL Late Night. Dat zorgt voor opmerkelijke en ongemakkelijke televisie. ‘Ik ga stoppen met RTL Late Night. Dat is niet op eigen verzoek, maar op verzoek van de leiding van RTL. Ik ben het niet met die beslissing eens,’ vertelt hij op 28 februari in zijn show. Even vrees je voor een Nederlandse Howard Beale, de nieuwslezer in Sidney Lumets speelfilm Network uit 1976. Als die hoort dat hij ontslagen zal worden, kondigt hij aan zelfmoord te gaan plegen. Live in zijn show, waarop de kijkcijfers direct stijgen. Gelukkig is dat allemaal niet aan de hand met Tan. Bovendien zal hij pas over een halfjaar vertrekken. Na 1055 uitzendingen. Toch komt de mededeling hard aan.

Gast Frits Spits noemt het ‘ongelooflijk dapper’ van Tan om dit zo te vertellen en zegt niet te begrijpen waarom de directie van RTL zich door kijkcijfers laat leiden. Vermoedelijk is Spits de enige Nederlander die dat niet snapt. Journalist Mick van Wely, ook aan tafel, plaatst een troostknijp in Tans linkerbovenarm, waarna die zich herpakt. Voor het echte afscheid in juli 2018 wordt flink uitgepakt.

Geen slotuitzending, maar een afscheidsfeestweek: vijf dagen lang verrassingsgasten voor Tan. Van enige voorbereiding kan daardoor bij de presentator geen sprake zijn, maar daar is niets van te merken. Of het presenteren van een talkshow is overgewaardeerd, of Tan is een enorme vakman. In zijn dankwoord vertelt hij wat Late Night hem allemaal heeft gebracht en dat je lang moet onthouden wat je krijgt en snel moet vergeten wat je geeft. Terwijl gasten John de Mol en Louis van Gaal nog nadenken over deze mooie woorden, roept Tan enthousiast: ‘En nu Kensington!’ De band zet ‘Heading up High’ in. Kop op.

Tans opvolger bij RTL Late Night, Twan Huys, heeft beduidend minder tijd om zijn vertrek voor te bereiden. Zijn afscheidsrede vertoont overeenkomsten met het verslag van de Alpe d’Huez-etappe in de Tour de France van 2018, een van de zwaarste ooit. ‘Wie een berg gaat beklimmen weet nooit of hij de top gaat halen. (…) We moesten de poging staken. Stormachtig, een wilde achtbaan. Heel heftig.’ Een normaal mens zou denken: was ik hier maar nooit aan begonnen. Huys niet. ‘Ik heb geen moment spijt van dit avontuur.’ Daarna kondigt hij Van Dik Hout aan met ‘Eén nacht eeuwigheid’. Dat is óók ironisch.

Terwijl schrijver Wessel te Gussinklo nog aan tafel zit, meldt Carolina Lo Galbo dat iedereen zojuist de laatste aflevering van VPRO Boeken heeft gezien. Slecht nieuws, en daarom lijkt ze haar laatste woorden extra zorgvuldig te hebben gekozen. Toch komen die er niet helemaal uit zoals bedoeld, omdat ze na één zin al onderbroken wordt door allerlaatste Boeken-gast Te Gussinklo. Die roept: ‘Ik vind het een schande. Mag ik dat even zeggen?’ Beetje vreemde volgorde, maar soit. ‘Ik ook. We zijn het eens,’ antwoordt Lo Galbo. De schrijver laat zich nog een hartgrondig ‘schande’ ontvallen, waarna Lo Galbo haar sobere dankwoord vervolgt.

Na veertig jaar Langs de lijn en twintig jaar Studio sport gooit spraakwaterval Jack van Gelder op 30 augustus 2015 de handdoek in de ring bij de NOS vanwege zijn vertrek naar Sport 1. ‘Ik ga afsluiten. Het is mooi geweest. Ik ga echt niet janken hoor.’ Die laatste opmerking verwijst ongetwijfeld naar het veelbesproken emotionele afscheid van zijn voormalige collega Toine van Peperstraten. Van Gelder mag dan misschien niet janken, gevoelloos is hij zeker niet, zo blijkt een paar dagen later.

Dan vindt er op NPO Radio 1 een speciale uitzending plaats voor en over hem met onder anderen Ben de Graaf, Johan Derksen en Kees Jansma. Die begint zonder Van Gelder en vooral Ben de Graaf heeft daarin ook wel wat kritiek op Van Gelder. ‘Hij doet een beetje psychiatrisch.’ Dat valt niet in goede aarde. Net voordat hij zelf zal aanschuiven, bedenkt het feestvarken zich en verlaat hij de studio. ‘Ik ben Malle Pietje niet,’ is nog net te horen. ‘Tja, en ehm wat moet ik nu zeggen.’ Al bij zijn eerste woorden wordt sportpresentator Toine van Peperstraten overmand door emoties. ‘Er komt een einde aan…’ Zijn stem slaat over. ‘Dit is moeilijk. Ik word er even emotioneel van. Sorry.’

Het is 25 juli 2013 en Van Peperstraten lijkt helemaal in te storten. Hangend aan zijn desk houdt hij zich staande. Gaat hij het halen? ‘Jullie zullen het moeten doen zonder (onverstaanbaar).’ Emoties en vakmanschap vallen nu wel samen. ‘Voor de laatste keer bij Studio sport zeg ik een welgemeend goedenavond.’ Hij heeft het gered! Prachtig en spannender dan veel samenvattingen uit de eredivisiemiddenmoot. Daarna zien we een compilatie van Toine-hoogtepunten. Over de begeleidende muziek hebben zijn collega’s goed nagedacht: ‘On Top of the World’ van Imagine Dragons.

Het deftige en matineuze Buitenhof is geen plek voor toeters, bellen of tranen, en dat past misschien ook niet zo goed bij Jort Kelder. Maar onopgemerkt vertrekken is ook niets voor de presentator, die niet vies is van een beetje provoceren. Met opvallend instemmende ‘hm’s’ en ‘ja ja’s’ probeert hij het gesprek met zijn laatste gast versneld naar het einde te loodsen. Blijkbaar verkneukelt Kelder zich al op zijn slotwoord. ‘Volgende week verschanst Hugo Logtenberg zich op deze stoel. Voor mij is hij dan een ex-collega, want ik ben in het kader van het vrouwenquotum overbodig geworden. Ik word geëlimineerd. Het ga u goed.’ Even is het stil, dan begint het publiekje te lachen.

Van hetzelfde Buitenhof neemt Paul Witteman een jaar eerder wel zeer sober afscheid. ‘Dit was mijn laatste Buitenhof. Het was een eer en een genoegen. Mooie zondag.’ Daarna twijfelt hij of hij zal opstaan, maar op het allerlaatste moment besluit hij toch te blijven zitten. Met het glas water dat voor hem staat, proost hij een beetje in het niets. Groter wordt het afscheid niet. Tafelgast Sybrand Buma, die Witteman nog even snel bedankt voor de vele mooie interviews, had vast ook iets meer van het feestje verwacht. Waarschijnlijk is het nog te vroeg.

Bubbels zijn er wel bij de extra lange 1302ste en tevens laatste aflevering van Pauw & Witteman. Daar zijn naast alle vaste gasten (Bart Chabot: 41 keer, Peter R. de Vries: 26 keer) nog tal van andere prominenten bij aanwezig. De achternaamloze A-categorie, met daarin Mark, Linda en Youp, heeft videoboodschappen gestuurd. Witteman: ‘We nemen een beetje afscheid van elkaar. Maar niet zonder dat we de champagne openen.’ Jeroen Pauw: ‘Precies. Daar kan best een drankje bij gedaan worden.’ Even later knalt de kurk, zet zangeres Giovanca ‘Happy’ van Pharrell Williams in en lijken zelfs de heupen van Maarten van Rossem te bewegen.

Dat afscheidsfeestje moet Jeroen Pauw goed zijn bevallen, want bij de laatste Pauw doet hij het dunnetjes over. Gezellig, al vindt hij de ovatie aan het begin van de uitzending overtrokken. ‘U bent live bij een begrafenis. Dank voor het applaus, maar laten we het eerst nog maar eens waarmaken.’ Daarna volgt een feestuitzending met als gasten onder anderen Jan Slagter, Britt Dekker en Martijn Koning, die hun favoriete Pauw-fragmenten laten zien.

Opmerkelijk is dat cabaretier Koning een fragment kiest waarin hij zelf te zien is. Danny Vera zingt ‘Rollercoaster’ en dan is het moment daar. ‘Dames en heren dit was het. De allerlaatste Pauw. Dit is natuurlijk ook het moment dat er door mijn redactie scherp wordt gekeken of er bij mij een hapering komt of misschien een halfnat oog. Of dat de emotie de overhand krijgt.’ Dat gebeurt niet. ‘(...) Zonder kijkers bestaan wij niet. Laat dat bij enige ergernis dan ook nog een geruststelling zijn. Tot bij een volgend programma. Dank u wel.’

Omdat het achtuurjournaal niet kan wachten is een extra lange De wereld draait door geen optie. Feestelijk wordt het zeker, want Van Nieuwkerk is chef sfeerbeheer. Of het Zijne Majesteit ook zal behagen om burgemeester Halsema af te vaardigen? Wie weet. Het is bijna Koningsdag en het gerucht gaat dat er in Paleis Huis ten Bosch ook gelachen wordt om Willy en Max uit LuckyTV. Dag Matthijs.