Hermans

De laatste woorden van Een wonderkind of een total loss (1967) luiden: ‘Totale misantropie.’ Dit programma heeft Hermans niet zijn hele oeuvre volgehouden, maar hij is ver gekomen – van de totale misantropie bleef in zijn roman Au pair (1989) een wolkje misantropie over, men kan hem dat nauwelijks kwalijk nemen.

Nu morele verontwaardiging niet alleen als een deugd wordt beschouwd maar eens te meer het uithangbord van activisme is, blijft het nuttig te lezen dat Hermans morele verontwaardiging haatte. Hij zag in die verontwaardiging het glijmiddel dat zij altijd is.

Waar moet men beginnen? Toch maar met De donkere kamer van Damokles (1958), waarin wij op de laatste bladzijde lezen: ‘Als Dorbeck gevonden moet worden, dan moet je hem zelf zoeken, want niemand anders zal hem voor je vinden!’

Ja, zelf Dorbeck zoeken. Het heldendom mag mank lopen, het zoeken echter kan niet gestaakt worden.

In het oeuvre vindt men de diverse vormen die wraakzucht kan aannemen. Wij mensen verlangen niet naar vrijheid maar naar een rein geweten, staat in het verhaal ‘Glas’ in de verhalenbundel Paranoia (1953). Ook dat is wraakzucht.

Onder professoren (1975) slaan we over. Nooit meer slapen (1966) is uitermate geschikt voor deze zomer. Hypotheses die niet bewezen kunnen worden, gesteentemonsters en muggen.

Oftewel: lees Hermans tot en met Nooit meer slapen.

De vraag of hij een aangenaam of onaangenaam mens was hoeft niet beantwoord te worden. Hij had een hekel aan progressieve mensen zonder in de valkuilen van het nationalisme te vallen, al waren zijn uitlatingen over Zuid-Afrika wat merkwaardig. Maar men leest een schrijver niet vanwege zijn op televisie geventileerde opvattingen.

In Paranoia (‘Manuscript in een kliniek gevonden’) lezen we verder: ‘Een dikke, witte worst kwam met onweerhoudbare kracht uit mijn oor gekropen; als tandpasta uit een tube.’

Lees, houd afstand en controleer uw oren regelmatig.