Banaan uit de kast

Hoe moet je daten als Chinese Nederlander die tot zijn dertigste in de kast heeft gezeten? Dat is het vertrekpunt van Pete en de bananen. Deze driedelige onlinedocumentaireserie van journalist Pete Wu en filmmaker Willem Timmers (Mijn seks is stuk, Acting Straight) gaat uiteindelijk niet per se over daten, maar over de emancipatie van de nieuwe generatie Chinese Nederlanders. Pete Wu noemt ze bananen: geel van buiten, wit van binnen – hij schreef er eerder over in zijn goed ontvangen boek De bananengeneratie.
Pete en de bananen laat zien wat een knellende hoge verwachtingen Chinees-Nederlandse ouders vaak van hun kinderen hebben. Maar ook het racisme van de buitenwereld komt aan bod. En wat dit alles doet met een jonge ‘banaan’; niet voor niets zit Pete Wu (1985) in de serie regelmatig op de bank bij een psycholoog. De VPRO Gids sprak hem via Skype. Over de onzichtbare hand van zijn ouders, Grindr en de bamboo ceiling.

Waarom heeft u Pete en de bananen gemaakt?
Pete Wu: ‘Zo’n beetje tegelijkertijd met het schrijven van mijn boek De bananengeneratie pitchte ik deze serie bij VPRO Dorst. De documentaireserie sluit mooi aan bij het boek, want een van de redenen dat ik De bananengeneratie heb geschreven is representatie: om de zichtbaarheid van Chinese Nederlanders te vergroten. En dan is het wel zo leuk als je ze ook echt kunt zien; veel van de jongeren uit het boek komen terug in de serie.’

Vanwaar de focus in de serie op dating?
‘Ik wilde eigenlijk het hele boek vertalen naar een serie, maar dat werd te veel. Dus toen heb ik heel veel mensen eruit gehaald en scherpgesteld op liefde, dat vond ik het spannendste onderwerp. Bovendien komt in dating alles samen wat ik wil behandelen. Zoals de verwachtingen die je ouders hebben, want met wie kom je thuis? Maar ook hoe je jezelf ziet en hoe de buitenwereld je ziet – op gayapps zoals Grindr kwam ik bijvoorbeeld veel racisme tegen: no Asians! Daar schrok ik enorm van. Maar ergens deed ik er ook zelf aan mee, want ik dacht altijd dat ik niet op “mijn soort” viel. Dat idee onderzoek ik in de serie: in de slotaflevering ga ik voor het eerst van mijn leven op date met een andere Chinese Nederlander.’

Waarom dacht u dat u zelf niet op Chinese Nederlanders kon vallen?
‘Ik groeide op in een witte omgeving. Daarom prentte ik mezelf in: ik wil Nederlands zijn, ik wil Nederlandse hobby’s hebben, ik wil niet het Chinese eten van mijn moeder mee naar school. Je wilt niet anders zijn. Als ik vroeger op straat een groep Chinezen zag lopen, dacht ik zelfs: daar ga ik niet achter lopen, want dan denken andere mensen dat ik daarbij hoor. En dat idee kwam dus ook tot uiting in mijn datevoorkeuren.’

Dat klinkt bijna als zelfhaat… bent u daar nu vanaf?
‘Ja, ik denk het wel. Ik moest er wel echt in groeien, het was een heel proces. Maar ik merk dat ik nu veel meer senang ben met mezelf: met hoe ik eruitzie, met hoe ik overkom. Ik denk dat ik anders ook echt geen serie had kunnen maken met mezelf in de hoofdrol.’

Heeft u ook meer Chinese Nederlanders als vrienden, nu u er zo veel heeft geïnterviewd voor uw boek en de serie?
‘Ja, ik zie mijn interviewees nog wel. Soms nam ik een paar van hen ook mee als ik was uitgenodigd in een talkshow, om mee te praten aan tafel. Met een aantal mensen zou ik ook nog gaan hotpotten, dat is door de corona alleen nog niet gebeurd. Dus ja, laten we zeggen: ze zijn kennissen-plus, maar onderweg naar vrienden. Haha. En op Tinder swipe ik een Chinees-Nederlandse jongen ook niet meer zomaar naar links. Mijn beeld van wat een Chinese Nederlander kan zijn is door het maken van het boek en de serie echt verbreed.’

U heeft tot uw dertigste in de kast gezeten en schreef voor de Volkskrant een verslag van de reis naar China die u daarna met uw moeder maakte; eenmaal aangekomen bleek dat ze u alsnog aan een Chinees meisje wilde koppelen. Zou ze dat nu nog steeds doen?
‘Nee, gelukkig niet! Ze vroeg wel laatst: “En, eh, kinderen?” Want ze realiseert zich eindelijk dat ik als gay wel gewoon kinderen kan krijgen. Dat was in het begin het grootste probleem: geen kleinkinderen krijgen, niet de familienaam doorgeven. Maar mijn moeder heeft ook een keer gezegd: ik zal nooit accepteren dat je gay bent. En nu stelt ze dus zo’n vraag… Dat geeft me dan toch een soort hoop; wellicht onterecht, hoor. En mijn vader, ja, die zal al helemaal niet vragen: wanneer ga je trouwen met een man? Maar misschien is hij toch wel wat milder geworden. Het blijft altijd een beetje gissen bij ze, maar goed, ik pak wat ik kan pakken van mijn ouders. Ik ben allang blij dat ze me niet hebben onterfd. Dat was wat ik al die tijd dacht, dat ze me na mijn coming-out het huis uit zouden kicken en niet meer met me zouden praten. En dat is gelukkig niet gebeurd.’

In de slotaflevering van de serie zitten zelfs scènes in de snackbar van uw ouders.
‘Ja, dat was een heel emotionele draaidag. Ik was echt verrast dat ze er ja tegen hadden gezegd. Ze deden ook heel netjes alles wat mijn coregisseur Willem zei. Die vroeg dan: zet u die frikadellen nog één keer op de toonbank? Of: kunt u misschien wat rustiger hakken? Er zit ook een scène in waarin mijn ouders en ik aan het eten zijn. We spreken in het Chinees met elkaar, over maar één ding: eten. Dat is onze taal, de taal van het eten.’

U praat in de serie over de hoge verwachtingen die Chinese ouders hebben van hun kinderen: die moeten een goede baan scoren – liefst met een Porsche erbij – en trouwen met een al even succesvolle partner van Chinese afkomst. Voelt u die druk minder sinds u uit de kast bent?
‘Je zou het denken, hè? Maar ik voel nog steeds een soort onzichtbare hand van mijn ouders die me leidt. Ook al date ik met jongens, dan nog denk ik: hmm, dit zouden mijn ouders niet goedkeuren aan hem. Of: hij moet wel met mijn ouders kunnen praten. Ergens denk ik toch: wat als mijn toekomstige vriendje, ik zeg maar wat, dokter is, met een groot Chinees netwerk, als hij iemand is met aanzien? Misschien dat mijn ouders dan denken: oké, hij is gay, maar… Terwijl ik natuurlijk eigenlijk vind dat het gaat om wat ik zelf wil, wie ík leuk vind. Daarop kies ik mijn dates ook uit, maar die gedachten heb ik wel. Tja, ik ben nu vier jaar uit de kast, het is nog wennen. Ik leg die onzichtbare hand niet zomaar naast me neer.’

Hoe is dat rest voor de rest van de bananengeneratie? Durven zij hun eigen keuzes te maken?
‘Ik was vorig jaar bij een bijeenkomst voor Aziatische Nederlanders, een stuk of tweehonderd zaten er in de zaal. En toen werd er de vraag gesteld: wie van jullie zou, als je vrij mocht kiezen, voor een andere studie of baan zijn gegaan? Bijna de helft stak zijn hand op! Ja, ik denk wel dat veel Chinese Nederlanders een bepaald werkveld kiezen omdat ze in een motivatie of mentaliteit zijn geduwd. Bij witte Nederlanders zou in elk geval niet de helft zijn hand opsteken bij zo’n vraag. Toch zie ik de toekomst wel zonnig in hoor, voor ons bananen. We spreken Nederlands, we hebben sociale media, we kunnen onszelf uitspreken, we hebben elkaar en we kennen zowel de Chinese normen en waarden als de Nederlandse. Daardoor zullen onze kinderen al zo veel beter af zijn dan wij.’

Wat dat jezelf uitspreken betreft: het is nog maar sinds kort dat je Chinese Nederlanders hoort ageren tegen racisme en discriminatie. Voor mijn gevoel pas sinds de ophef over Gordon die ‘nummer 39 met rijst’ riep tegen een Chinees-Nederlandse kandidaat in Holland’s Got Talent. Is er sindsdien veel veranderd?
‘Ja, ik herinner me dat Gordon-incident nog precies: november 2013 was dat. Ik werkte destijds al een jaar of vijf als journalist, maar vanaf toen begon ik artikelen te schrijven die ook over mijn eigen identiteit gingen. Is er sindsdien veel veranderd? Ja en nee. Zo’n serie als Ushi, met Wendy van Dijk in yellowface, kan ik me nu niet meer voorstellen op de televisie. Aan de andere kant hadden we een paar maanden geleden nog dat corona-carnavalsliedje en sowieso het racisme tegen Chinezen dat loskwam rond corona. En de representatie van Chinese Nederlanders kan nog veel beter. Niet alleen in de rol van acteur of model, maar juist ook als maker. Want als je je eigen verhaal vertelt, controleer jij zelf hoe je wordt afgebeeld. Dan gebeurt dat niet meer door een witte lens. Maar het zou ook mooi zijn om meer Chinese Nederlanders in topfuncties te zien en in de politiek. Want inclusie betekent ook dat je mag meebeslissen en ik denk dat dat nog niet aan de hand is. In Amerika hebben ze de term bamboo ceiling: veel Aziatische Amerikanen met een goede carrière worden wel gerespecteerd, maar komen niet in de top terecht.’

Genoeg om voor te strijden dus. Wat gaat u na Pete en de bananen doen?
‘Eerst een kinderboek schrijven. Daarna volgt hopelijk een talkshowachtige podcast, de gesprekken daarover lopen nog. Verder ga ik een roman schrijven. En ja: doorvechten voor de representatie van Chinese Nederlanders! Ik heb sinds het verschijnen van De bananengeneratie zó veel reacties gehad van jongens en meisjes die zeiden: “Ik lees mezelf hierin terug.” Daar kan ik echt van volschieten. Want ja, shit, precies dit miste ik vroeger zelf zo: een verhaal waarin ik mezelf herken.’