Woke-upcall

Was dat even een heerlijk hapje drie jaar geleden: Little Fires Everywhere (vertaald als Kleine brandjes overal) van Celeste Ng las als een pan kaasfondue waarin je maar blijft dippen, terwijl je allang geen honger meer hebt. Zo’n boek dat je niet leest, maar vreet. Er gebeurt ongelofelijk veel in en achter al die gebeurtenissen zitten vast allerlei diepere bedoelingen, maar als lezer wil je vooral weten waarom Izzy haar ouderlijk huis in de fik heeft gestoken.

Dat is geen spoiler, want met dat inferno begint het boek, en de serie ook. Je ziet Reese Witherspoon met die kogelronde blauwe ogen toekijken hoe het kolossale huis waarin ze haar volmaakte leven leidde, tot de grond toe afbrandt.

Witherspoon produceerde de serie en speelt de rol van Elena Richardson. Ze had het boek van Celeste Ng al vroeg op de korrel, want ze houdt van lezen; iets wat in elk interview wordt benadrukt, omdat een lezende actrice blijkbaar heel bijzonder is. Ze heeft zelfs een book club, waarvoor ze Little Fires Everywhere uitkoos, dat daarop natuurlijk direct een bestseller werd. De filmrechten had ze toen al op zak.

Little Fires Everywhere moet wel de meest woke serie zijn die dit jaar te zien is. Zij is vrijwel volledig door vrouwen geschreven, geregisseerd en geproduceerd – en niet alleen door blonde, zoals Witherspoon, maar door vrouwen van allerlei kleuren, onder wie medehoofdrolspeelster en producent Kerry Washington en auteur Celeste Ng, die zelf de bewerking op zich nam. Ng stopte haar oorspronkelijke verhaal al tjokvol gevoelige thema’s als racisme, seksisme, interraciale adoptie, onvruchtbaarheid, abortus en postnatale ellende. In het scenario kwamen daar nog homofobie en biseksualiteit bij.

Kortom, ga er maar eens goed voor zitten.

Het verhaal: kunstenaar Mia arriveert met haar vijftienjarige dochter Pearl in Shaker Heights, een welgesteld voorstadje van Cleveland waar de inwoners hun zaakjes goed voor elkaar hebben. Bohemien Mia heeft geen cent te makken, maar Elena is van de liefdadigheid, dus verhuurt ze deze alleenstaande moeder een huis. Zelf woont ze met man en vier kinderen in een enorme villa daar vlakbij.

Pearl sluit al snel vriendschap met Moody, een van Elena’s zoons. Als enig kind van een moeder die om de zoveel maanden verhuist, vindt ze in het gezin Richardson alles wat Mia haar niet kan geven. Na school ligt Pearl met haar nieuwe vrienden op de bank naar Jerry Springer en Ricki Lake te kijken, want dit zijn de jaren negentig: Bill Cosby is nog niet ontmaskerd, Buffy the Vampire Slayer en Beverly Hills 90210 zijn hot en walkmans en faxen nog volop in gebruik. Voor de serie betekent dat behalve een heerlijke soundtrack ook genieten van tot boven de navel opgetrokken spijkerbroeken, witte sokken en oversized autotelefoons.

De eerste verrassing voor wie het boek las, is dat Mia wordt gespeeld door de Afro-Amerikaanse Kerry Washington. Was Mia in het boek ook zwart? Laptop op pauze, boek van de plank, bladeren. Nee, er wordt weliswaar nergens expliciet benoemd dat Mia wit is maar als ze dat niet was geweest, had dat zeker een rol gespeeld. Dit is een ingrijpende aanpassing, want de serie drijft voor een groot deel op de raciale verschillen. De bevoorrechte blonde Elena biedt de straatarme zwarte Mia een baan aan als huishoudster, maar omdat die functie iets te beladen klinkt, maakt ze er house manager van. Pearl, die voor haar plezier Sylvia Plath leest, krijgt op school te maken met vooroordelen over haar academische kwaliteiten. Dat Mia en Pearl niet alleen tot een andere sociale klasse behoren maar ook nog eens Afro-Amerikaans zijn, zet de verhoudingen met de Richardsons nog meer op scherp.

Waarom is deze toch best ingrijpende keuze gemaakt? Volgens Witherspoon omdat ze graag met Kerry Washington wilde werken, die net als zij niet alleen acteert, maar ook een eigen productiebedrijf heeft. Bovendien konden ze zo nog een laag toevoegen aan het verhaal. Zowel Witherspoon als Washington voert al jaren strijd tegen de vastgeroeste verhoudingen in de filmindustrie. Dat ze allebei in de veertig zijn, is ook wel verfrissend aangezien moederrollen in Hollywood nog veel te vaak worden vertolkt door actrices die in werkelijkheid soms maar tien jaar ouder zijn dan hun filmkinderen.

Little Fires Everywhere is in de eerste plaats een verhaal over moederschap. Elena drilt haar kinderen om precies zo te worden als haar voor ogen staat, met uiteraard desastreuze gevolgen. Mia sleept dochter Pearl al haar leven lang het land door met als argument dat ze als kunstenaar steeds een nieuwe omgeving nodig heeft om inspiratie op te doen. Dat de gezeglijke Pearl daardoor dodelijk eenzaam is, neemt ze op de koop toe want in werkelijkheid heeft Mia andere redenen om zich nergens te vestigen. Elena ruikt dat haar zwijgzame huishoudster een geheim heeft, en begint in haar verleden te graven.

Bijrollen zijn er voor Linda, die zelf geen kinderen kon krijgen, maar door een wonder een kindje kon adopteren, en Bebe, een illegale Chinese die haar baby te vondeling legde om vervolgens te verdrinken in verdriet.

Drama te over dus, en zoals zo vaak is de serie minder subtiel dan het boek. De tegenstellingen worden in de beste Amerikaanse traditie flink uitvergroot. Witherspoons rol als controlfreak-met-parelketting is ronduit karikaturaal en ook Washingtons Mia, trotse, zwarte vrouw die met wietpijpje in de hand ondoorgrondelijke kunstwerken produceert, is niet gespeend van clichés. Echt meevoelen met al deze mensen is moeilijk, maar het verhaal is spannend en veelkantig genoeg om die acht afleveringen zonder spijt te verorberen. Na een avondje kaasfondue kun je immers altijd weer een weekje sla eten.