Sorry, maar dit is Canada

Canada is het op een na grootste land ter wereld. De natuur is er uitgestrekt en ze hebben een filmsterachtige premier, Justin Trudeau. Verder lijkt het vooral een relaxte versie van de Verenigde Staten. Maar klopt dat beeld? Tijd voor meer inzicht in het land, en we krijgen we van een nieuw gezicht: Emy Koopman (34). Als tv-presentator is ze een debutant, maar ze heeft al een academische, journalistieke én literaire carrière. Ze zat even op de kunstacademie en studeerde literatuurwetenschap en klinische psychologie. Vervolgens promoveerde ze op een onderzoek naar literatuur en empathie. In 2016 verscheen haar goed ontvangen debuutroman Orewoet.
Koopman schrijft artikelen voor onder meer Investico, De Groene Amsterdammer en De Correspondent. Een van die verhalen ging over de Canadese olie-industrie en dat bracht het balletje aan het rollen. De komende weken kunnen we haar zien wandelen door Vancouver, boksen in Toronto en proosten met de inheemse bevolking in het dorpje Smithers.

Wat is je band met Canada?
Koopman: ‘Ik heb er twee keer een halfjaar gewoond. Tijdens mijn master literatuurwetenschap studeerde ik in Toronto. Ik woonde daar in een fijne straat met veel cafés en restaurants direct om de hoek. Iedereen was vriendelijk, maar ik had vooral contact met andere uitwisselingsstudenten. Tijdens mijn promotieonderzoek in 2014 zat ik in Alberta, in de stad Edmonton. Mijn proefschrift gaat over de vraag of literatuur over lijden de lezer meer invoelend kan maken. Toevallig zijn er aan die universiteit meer mensen met dat onderwerp bezig.
Uit nieuwsgierigheid bezocht ik in Alberta de plaats Fort McMurray, het centrum van de Canadese olie-industrie. Daarover schreef ik een artikel voor De Correspondent, en dat werd weer gelezen door Sasha Ourikh. Zij en haar partner Hans Pool wilden graag een reisserie maken over Canada en ze zochten een journalist die meer van het land wist. Ik dacht eerst dat ze bedoelden of ik wilde helpen met de research, maar toen vroegen ze of ik ook wilde presenteren. Samen hebben we de inhoud van de vijf afleveringen bepaald.’

Paradijs Canada is duidelijk een ironische titel. In elke aflevering wordt duidelijk dat het land lang niet zo paradijselijk is. Waar moest de serie volgens jullie over gaan?
‘Ik wil de grote thema’s van deze tijd onderzoeken. Hans vroeg zich af of Canada echt zo ideaal is als het lijkt. Dus hebben we een paar belangrijke vraagstukken genomen, en uitgezocht wat Canada daarmee doet. Dat zijn klimaatverandering en de olie-industrie, migratie, man-vrouwverhoudingen en de woningmarkt. De eerste aflevering gaat over de oorspronkelijke bewoners. De First Nations, zoals de inheemse bewoners van Canada genoemd worden, leven vaak in armoede en hebben problemen met alcohol en geweld.’

Hoe zou je Canada omschrijven?
‘Dat is lastig, want het is zo groot en divers. Er zijn veel verschillende bevolkingsgroepen, van mennonieten tot de oorspronkelijke bewoners. Het maakt veel uit of je in Montreal of in Alberta bent. Maar wat de Canadezen bindt, is dat ze zichzelf allemaal zien als beleefd en vreedzaam, en heel vaak sorry zeggen. Zowel de overheid als de mensen individueel.’

Zo veel beleefdheid lijkt me lastig als je probeert door te dringen tot een land.
‘Dat is zeker zo. Alles wordt gedempt. Schrijver Margaret Atwood, die ik ook heb geïnterviewd voor de serie, heeft daar een treffend verhaal over geschreven. Dat komt erop neer dat je het verhaal van Canada niet kunt vertellen zonder een groep te beledigen, en je daarna weer te verontschuldigen. Heel vaak zeggen Canadezen niet ronduit wat ze bedoelen. Ik was bij The Proud Boys, een groep extreemrechtse machomannen die strijdt voor ouderwetse man-vrouwverhoudingen. In plaats van een sterke mening te geven, haalden ze wetenschappelijke onderzoeken aan. Zelfs een zeer fanatieke nationalist had een genuanceerd verhaal. Maar ja, dat is Canada.’

Op je website staat dat je slecht met mensen overweg kan, maar in de serie kom je juist heel betrokken over.
‘Gelukkig. Mijn vriend zegt ook dat het meevalt met mijn sociale vaardigheden, maar ik vind mensen vaak ingewikkeld. Ik wil ze wel graag begrijpen, daarom ben ik ook psychologie gaan studeren. Ik vind psychoanalyse heel interessant en heb ook lang gedacht dat ik therapeut wilde worden. Dat ik in de journalistiek ben beland, was geen heel bewuste keuze, maar wel logisch als je nieuwsgierig bent naar mensen.’

Van schrijven naar presenteren, hoe ging dat?
‘Ik twijfelde eerst, omdat ik nooit voor de camera had gestaan. Het was ook niet direct een wens van mij, maar ik wilde niet zo’n vrouw zijn die nee zegt. En volgens Hans Pool hoefde het geen belemmering te zijn. Hij zei: “Jelle Brandt Corstius had ook geen camera-ervaring voor hij zijn series over Rusland maakte.” Ik zag het als een nieuwe ervaring en een mooie kans.’

Hoe ging het televisiemaken je af?
‘Het is heel anders dan ik gewend was. Als schrijvend journalist kun je onopvallend en rustig observeren. Als je televisie maakt, kun je niet drie uur lang iemand interviewen tot hij iets boeiends zegt. Het moet meteen gebeuren, en het beeld moet ook nog eens goed zijn. En dan komen de mooiste uitspraken en gebeurtenissen natuurlijk alsnog als de camera uit is. Ik merkte wel dat je met een televisieploeg meer mensen te spreken krijgt. Mensen willen toch graag hun verhaal op televisie doen.’

Hans Pool is een beroemde documentairemaker. Hij won onlangs nog een Emmy voor de documentaire Bellingcat: Truth in a Post-Truth World en regisseerde veel reisseries, zoals Van Dis in Afrika en Droomland Amerika. Hoe was het om met hem te werken?
‘Hans is een dominante man, maar wel een leuke man. Hij heeft zijn eigen manier om de dingen te doen, hij wil bijvoorbeeld niet te veel filmen. Hij moedigde me aan om als presentator gewoon mezelf te zijn, en gaf verder niet veel aanwijzingen. Hans heeft geen sterallures, maar is wel eigenwijs. Dat botste soms met die overbeleefde Canadezen. Als we in een restaurant gingen eten, ging hij bijvoorbeeld gewoon ergens zitten, terwijl het de bedoeling is dat een ober je naar een tafel brengt. Het personeel was dan helemaal van slag. Dat moesten Sasha en ik dan weer een beetje goedmaken door extreem aardig te doen.’

De hele serie is opgenomen in 2019, voor de coronacrisis en voor de verkiezingen waarbij Justin Trudeau herkozen werd. Was je bang dat de serie door de actualiteit zou worden ingehaald?
‘Interessant genoeg zijn de thema’s allemaal juist relevanter geworden. De eerste aflevering gaat bijvoorbeeld ook over het omgaan met het koloniale verleden. De First Nations identificeren zich sterk met de Black Lives Matter-beweging. We waren wel even bang dat Trudeau niet herkozen zou worden, want hij komt in vier van de vijf afleveringen ter sprake.’

Trudeau kreeg wel een tweede termijn, maar hij verloor zijn meerderheid in het parlement. Toen hij voor het eerst gekozen werd, keken we met afgunst naar die premier met zijn mooie idealen en kabinet vol diversiteit. Hoe is het nu met zijn reputatie?
‘De glans is er echt vanaf. Tegenwoordig komt het ene na het andere schandaal in de pers. Soms zijn die berichten overdreven, soms terecht. Zelf ben ik ook geen fan van Trudeau, het is echt een gladde jongen. Hij heeft mooie praatjes, maar maakt niet waar wat hij zegt. Hij stelde een kabinet samen dat representatief is voor de bevolking, met vrouwen en mensen van kleur. Dat ziet er mooi uit, maar alle moeilijke ingrepen die hij zou moeten doen laat hij na. Hij loopt mee in een klimaatmars, maar keurt wel een oliepijpleiding goed. Daaraan zie je dat hij twee gezichten heeft en iedereen te vriend wil houden.’

Wat zijn de mooie kanten van Canada?
‘Canada heeft prachtige natuur en bruisende wereldsteden. De inheemse bevolking leeft in armoede, maar over het algemeen is de levensstandaard heel hoog.’

Hoe zou je Canada vergelijken met Nederland?
‘Het debat in Nederland is opener. Hoewel wij net als de Canadezen heel graag consensus willen, mag het hier meer botsen. Die extreme beleefdheid hebben wij dan weer niet. Nederland heeft een sterke band met Canada, maar daar zijn zij meer mee bezig dan wij. Het land ving de Nederlandse koninklijke familie op in de Tweede Wereldoorlog en ze hebben ons bevrijd. Nederland stuurt ze nog steeds elk jaar tulpen, vertellen Canadezen je spontaan. Veel Nederlanders hebben geen scherp beeld bij Canada. Wellicht brengt deze serie daar verandering in.’