2021

In ons dubbeldikke kerstnummer hebben we het over licht: de beste oplichters van 2021, het verhaal achter stadsverlichting in Amsterdam en een licht gerecht van presentator Teun van de Keuken. Verder: wanneer is iets een kerstfilm en wat vond u eigenlijk de beste film van 2021?

Op vogeluitje met Nicolien Mizee's vogelboek, naar het moderne Berlijn met de documentaire Verhalen van Berlijn en de nieuwe film van Adam McKay, waarin iedereen gewoon door gaat met zijn leven terwijl een gigantische komeet op de aarde afstevent.

Filmmaker Heddy Honigmann blikt terug op haar leven in Het uur van de wolf. In Vrije Geluiden is het werk van dichter Rozalie Hirs te zien en te horen en nieuwe serie D.P. over dienstplicht in Zuid-Korea. Argos onderzoekt in Medialogica de beeldvorming rondom de Oeigoeren.

Frits Spits spreekt nachtbrakers en wakkerliggers in radioprogramma De Slapelozen, een boek van historicus Caro Verbeek over neuzen en podcastmaker Willem Voogd maakt in de podcast Baba dezelfde reis die zijn 21-jarige oma maakte in 1944: van Odessa, Oekraïne naar Velsen.

In de podcast Geen kleine man onderzoekt audiocollectief Schik samen met journalist Sofie Peeters de gebrekkige medische kennis van het vrouwelijk lichaam, filmmaker Maasja Ooms maakte een documentaire over de veerkrachtige Jason en de documentaireserie Dopesick gaat over de Amerikaanse opiatencrisis.

In de prijswinnende documentaire Shadow Game nemen tienervluchtelingen ons mee door onveilig Nederland. Bram Vermeulen gaat voor Frontlinie naar het verdeelde Cyprus en Vladimira Meduzova is researcher bij Nederlandse dramaseries, waaronder de nieuwe serie BuZa.

Jolande Withuis schreef een biografie over de eigenzinnige kunstenaar Jeanne Bieruma Oosting, Focus besteedt in het kader van wetenschapsfilmfestival InScience aandacht aan Descending the Mountain en technologische ontwikkelingen in de zorgsector bij VPRO Tegenlicht.

Naar aanleiding van de documentaire Monobloc - hoe een plastic stoel de wereld veroverde van Hauke Wendler vroegen we kenners van de plastic  stoel naar hun zitervaringen en in de documentaireserie Ben ik hier alleen onderzoekt Georgina Verbaan buitenaards leven.

In de podcastserie De goede immigrant delen mensen met een migratieachtergrond hun verhaal, een nieuwe film van Wes Anderson, het tekort aan technisch geschoolden in Tegenlicht en een duistere documentaire over machtsstrijd bij de Chippendales.

Dutch Design Week ambassadeur Christien Eindertsma ziet het lichaam als een tijdelijke opslag van elementen. Kees Brouwer wil alle duurzame ondernemingen verenigen onder de noemer Reaction. Tim en Nicolaas lopen honderd dagen mee in een psychiatrische kliniek en satire op zondag met Plakshot.

VPRO Tegenlicht over het invriezen van je eicellen. Regisseur Ashgan El-Hamus vertelt verhalen over mensen aan de rand van de samenleving. Sophie Dros volgt een 63-jarige vrouw die meedoet aan een missverkiezing in Las Vegas.

Marten Minkema is nieuwsgierig geworden naar zogenaamde carspotters en laat zich op sleeptouw nemen door zijn zoon Midas. Dit jaar viert de televisie haar zeventigste verjaardag. Toen de Nederlandse Televisie Stiching werd opgericht, toonde de VPRO zich beducht.

Een nieuwe VPRO Tegenlicht over boeren, burgers en beren. Gepensioneerd op je 30ste met FIRE, het jaarlijkse podcastfestival met Stephanie Foo en verrassende boeken over schapen en varkens. 

Het Nederlands Film Festival (NFF) is van start; directrice Silvia van der Heiden legt uit waarom de Gouden Kalveren genderneutraal zijn geworden. Games met natuurvriendelijke omgangsvormen, robots met een beperking en de scabreuze boekenverzameling van Ferdinand Columbus. 

Filosoof Stine Jensen onderzoekt echtscheiding in nieuwe podcast Scheiden met Stine. Wat maakt de microfoon zo'n onmisbaar instrument? Nieuwe datastromen op de aandelenbeurs in Tegenlicht en een 2Doc documentaire over 9/11.

Wat maakt Beyoncé zo inspirerend, bewonderd en gevreesd. Het nalatenschap van Angela Merkel in de podcast Generatie Merkel. De Belgische Gilbert Heyndels heeft meerdere Afrikaanse vriendinnen en Olivier Locadia volgt mensen die een maagverkleining krijgen.

Anna Gimbrère gaat met wetenschappers en BN’ers op zoek naar het antwoord op wetenschappelijke vragen. Stef Biemans schrijft brieven aan Spanjaarden. Een kennismakingsgesprek met Ine Boermans en een kijkje achter de schermen bij Buitenhof.

In het Duitse Gorleben was in 1980 een commune tegen kernenergie. D.B. Cooper pleegde de perfecte misdaad. De laatste twee Zomergasten met schrijver Alfred Birney en illusionist Hans Klok.

Het VPRO Medialab-project Maandverbond leert jonge deelnemers alles over hun menstruatiecyclus. Hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie Robert Vermeiren en zangeres, componist en producer Sevdaliza zijn Zomergasten. 

De eerste Zomergast van dit jaar is architect Floris Alkemade. Zomergast nummer twee is auteur Roxane van Iperen. In de tragikomedie Gösta staat een kinderpsycholoog voor iedereen klaar. De documentaire Just One of Those Things over jazzangeres Ella Fitzgerald.

Mede dankzij de lockdowns is de populariteit van Lego enorm gestegen. Het nieuwe VPRO-programma Scrollodex zoekt hedendaagse Nederlandse kunstenaars op in hun ateliers. De komende maanden verschijnen er longread specials waarin we terug in de tijd gaan aan de hand van VPRO Gids-covers. 

Vier jaar lang werden zeven jonge sporters op weg naar de Olympische Spelen gevolgd en is nu te zien in documentaireserie De beloften. Na ruim 27 jaar verlaat Arnon Grunberg de VPRO Gids. Presentator Jonathan Goldstein is digitaal aanwezig op podcastfestival Oorzaken.

Raoul Deleo maakte een boek over het onontdekte continent Terra Ultima. Arnout Hauben loopt langs de Middellandse Zee in zijn nieuwe reisserie en Marten Minkema rijdt mee met een taxi die asielzoekers vervoert. Label Excelsior Recordings bestaat 25 jaar. Lupin heeft een tweede seizoen.

Jeroen Grueter is commentator bij het EK voetbal. Het scheidrechtersfluitje is een klein blaasinstrument en hoe klinkt een stadion? Sayragul Sauytbay doet verslag van haar ervaringen in een Chinees ‘heropvoedingskamp’. De podcast Sorry voor mijn broertje gaat over twee broers die heel verschillend opgroeien.

In het nieuwe VPRO-jeugdprogramma Moonriders gaat kunstenaar Aukje Dekker kunst maken met kinderen. Na tien jaar een wekelijkse column in de VPRO Gids neemt Esther Gerritsen afscheid. Het oeuvre van filmmaker Wong Kar-wai is gerestaureerd in 4K en zes ervan worden opnieuw uitgebracht.

IJf Blokker blikt terug op zijn rol als Barend Servet. Het IFFR viert dit jaar zijn vijftigste editie. De podcast Kassiewijle gaat over onze omgang met de dood en Sunny Bergman onderzoekt waarom de spirituele gemeenschap vaak extreemrechts gedachtegoed aanhangt. De VPRO zendt Romeinse tragedies uit.

Nieuwe bundel Tat tvam asi van A.L. Snijders. Fadua El Akchaoui maakte de solovoorstelling Wrak. In de film The Kominsky Method proberen twee vrienden nog iets te maken van hun oude dag en microalgen zouden de oplossing kunnen zijn voor allerlei kwalen. De documentaireserie The Reagans over wie Reagan was.

Filmdocent Jazzy Taihuttu maakte een educatief programma rondom de film De Oost. Hoe maakt Rotterdam zich op voor het Eurovisie Songfestival? Een interview met zangeres Gaidaa en Marjolein Knol volgt ex-gevangenen in een podcast. Een overzicht van de twintig gekozen boeken in de minibieb.

In De roze revolutie kijkt Michiel van Erp terug op de geschiedenis van de LHBTQIA+-beweging in Nederland. Horen homoseksuele personages door homoseksuele acteurs gespeeld te worden? Moonlight-regisseur Barry Jenkins bewerkte de slavernij-roman The Underground Railroad tot een tiendelige serie.

Wat is de rol van oorlogsgames in de herinneringscultuur van WWII? Mick Jagger zou 'Brown sugar' nu niet meer schrijven. Yoav Shamir maakte een documentaire over het absurde ufogeloof van de raëlisten en de serie The Mosquito Coast is gebaseerd op Paul Theroux’ gelijknamige roman.

De cover van deze angstspecial is onderdeel van een serie angstbeelden van fotografen. Daan Heerma van Voss gaat op zoek naar angst en Ad de Jongh is de eerste angsttandarts, gespecialiseerd in patiënten met tandartsangst. Horrorroman van Catriona Ward heeft de zegen van Stephen King al.

In het nieuwe boekenprogramma Brommer op zee interviewen Ruth Joos en Wilfried de Jong schrijvers en dichters over hun werk. Documentaire over de opkomst en ondergang van sekclub Yab Yum. Muziekwandelen met Tim Knol en waarom zijn landen met veel bodemschatten toch vaak arm?

Docu over de jonge klimaatactivist Greta Thunberg, in We are Fucked! zetten activisten klimaatzorgen om in actie, Roofkunst is tegelijk simpel en ingewikkeld, Andere tijden over krakersrellen in Nijmegen en jubileumuitgaven rond de tweehonderste geboortedag van Charles Baudelaire.

Het aanbod erotische audioverhalen blijft groeien. In Frontlinie gaat Bram Vermeulen naar Mozambique. De wereld van 3D-audio breidt zich uit en de identiteit van kunstenaar Banksy blijft een mysterie. Pandemieroman Pale Horse, Pale Rider uit 1939 is nog steeds relevant.

Kunststof viert twintigjarig jubileum. My Favorite War is een animatiefilm over opgroeien in de Koude Oorlog. Internetforum Reddit moet steeds vaker ingrijpen. In Operation Varsity Blues zien we hoeveel geld ouders betalen om hun kinderen op de beste universiteiten te krijgen.

Schone schijn op Funda door neppe foto's van aangeboden huizen. VPRO Tegenlicht gaat langs bij de duurzame woonoplossingen op Minitopia. In De boerenrepubliek wordt de relatie tussen boeren en overheid in tijden van complexe milieuwetgeving onderzocht.

Een overzicht van vijftig jaar zingende en rappende politici: van Boer Koekoek en Gerd Leers tot Sabine Uitslag. De VPRO Tegenlicht toont aan dat lagere sociale klassen onvoldoende vertegenwoordigd zijn in onze democratie. Eye vertoont online vijf gerestaureerde drama’s van Ismail Merchant en James Ivory.

In de nieuwe wekelijkse webserie Minibieb der onvolprezen boeken van VPRO Boekengids fietst Nhung Dam langs bij acht schrijvers. De geschiedenis van het fenomeen minibieb alias weggeefbieb. Boze burgers in de Vlaamse docuserie De onfatsoenlijken en de serie It’s a Sin over de aidsepidemie.

In Het zaad van Karbaat reconstrueert Miriam Guttmann de zaak-Karbaat. In De vuilnisman springt Teun van de Keuken achterop de vuilniswagen en de Syrisch-Nederlandse YouTuber Obada heeft veel kijkers, maar strugglet met het leven.

In de aangrijpende documentaire Doelwit van Nan Rosens vertellen zes (oud-)wethouders openhartig over bedreigingen. Muziekstad reist door Nederland om lokale popcultuur te laten horen en 2Doc: De waarheid over wie er verantwoordelijk was voor de Enschedese vuurwerkramp.

Het Rijksmuseum opent de tentoonstelling Slavernij die ook in een documentaire is vastgelegd. De podcast Haagse zaken met Lamyae Aharouay bestaat deze maand vier jaar. Regisseur Paul Greengrass richt zich vaak op actuele kwesties en waarom zou je iets hightech doen als het ook lowtech kan?

Een ode aan het liveoptreden in On Stage. In het laatste seizoen van Zondag met Lubach trekt Arjen Lubach ten strijde tegen bullshitpolitiek. In game The Last of Us II spelen LGBT-personages een hoofdrol en Frans Bromet doet onderzoek naar rechtse politieke partijen.

De vijftigste editie van het IFFR is in tweeën geknipt. Nederlandse film Feast dingt mee naar de Tiger Awards. Filmmaker Kelly Reichardt ontvangt een oeuvre award en Mads Mikkelsen speelt in de openingsfilm. In Reizen Waes trekt Tom Waes ditmaal door Vlaanderen en de Clipphangers van NTR Schooltv bestaan tien jaar.

Regisseur Hans Busstra gaat in VPRO Tegenlicht op zoek naar zingeving in de wereld van moderne technologie. In de 2Doc #thisisegypt2 volgt journalist Ruth Vandewalle drie Egyptische jongeren. Radio doc wordt opgevolgd door de podcast Docs, waaronder een aflevering over het verschil in coronasteun bij kunst en cultuur.

Slaapverwekkende verhalen zijn hip. Historicus David van Reybrouck zoekt naar ooggetuigen van de Japanse bezetting in Revolutie in Indonesië. Sonja Wyss achterhaalt in Farewell Paradise waarom het gezin waarin ze opgroeide uit elkaar viel en wat doen filters en plastische chirurgie met ons schoonheidsideaal?

Fotograaf en Chinakenner Ruben Terlou gaat opnieuw in gesprek met Chinezen, maar nu buiten China. Bij Make-up Cup met Nikkie de Jager gaat het niet alleen om de looks. VPRO Tegenlicht onderzoekt nieuwe vormen van activisme en Omar Sy speelt Frankrijks lievelingsinbreker in de serie Lupin.

Matz Carwash in Deventer schittert in de goedgevoel-serie De wasstraat. D66-minister Sigrid Kaag werd twee jaar lang gevolgd door een VPRO-cameraploeg. De dikke data show duikt in het online leven van jongeren. We presenteren een nieuwjaarslijstje met twaalf nieuwe boeken om 2021 mee te beginnen.