Verdwijnt de fun uit Funda?

Alles moet steeds gladder. 'Een voorbeeld?' Fotograaf Jurriaan Bakker maakt veel mee. 'Laatst eiste een huiseigenaar dat ik de lantaarnpaal voor zijn huis digitaal zou weghalen. Ik vroeg: en wat moeten mensen dan denken die straks komen kijken? Kan me niet schelen, zei die man, ik wil het! Nou, dat heb ik geweigerd.' En zo gaat het ook met elektriciteitsmasten, vertelt collega Jacques Yasemin. 'Of met rotte dakgoten. Die werk ik niet weg. Ik kom dan met alle liefde nog eens terug hoor, al mijn klanten krijgen van tevoren tips hoe ze hun huis “Funda-proof” kunnen maken.’

Wat is er toch gebeurd in twintig jaar tijd? In 2001 ging je nog naar de makelaar om samen in de bak 'fotopostjes' te kijken, stroken met kleine kiekjes van mogelijke huizen. En dan reed je samen in de auto die huizen langs. Dat was natuurlijk omslachtig en verre van perfect, maar dat hoefde ook niet, niemand wist beter. Hoewel, misschien passeerde je onderweg het kantoortje waar Funda net was begonnen – nieuw en onbekend.

Anno 2021 trekt Funda 77 miljoen bezoeken per maand. Dat betekent zowat een monopolie op de onlinewoningmarkt en meer kijkers dan menig televisiezender trekt. Maar de beeldmakers van Funda werken in anonimiteit. De enige plek waar je soms hun naam ziet staan is boven op het statief, als je bij 360-gradenfoto's helemaal naar beneden kijkt. Vaker prijkt daar het logo van de opdracht gevende makelaar of van de ‘fotofabriek’ waarbij ze meestal zijn aangesloten. Dat zijn bedrijven die alles op locatie voor de makelaar opmeten, smetteloos in beeld brengen en inclusief energielabel als pakketje inleveren. Lopendebandwerk en hoewel de fotografen die ik spreek de nabewerking het liefst in eigen hand houden, gaat het meeste werk van hun collega's toch echt door de wasstraat.

Kijk maar een minuut op Funda, dan heb je al een huis te pakken met stralend blauwe lucht erboven, terwijl de asgrauwe weerspiegeling in de ramen een ander weertype verraadt. Die hemel is dus nep. En kijk je naar de omgevingsfoto's, dan hangen steeds dezelfde wolken op dezelfde plek, maakt niet uit naar welke richting de foto is gemaakt. Er is niet eens de moeite genomen een ander luchtje te pakken, toch zie je het pas als je het weet. Dit is het knip- en-plakwerk van editstudio's in China en India, die voor een paar euro huizen van Roodeschool tot Schin op Geul in het zonnetje zetten, de ‘vergroothoekte’ kamers nog eens extra oprekken of juist indrukken, vochtplekken van de wand poetsen en het vergeelde stukje gazon waar de kat van buren op heeft gepiest weer groen kleuren.

Is dat erg? Je kunt het zien als een huizenspel vol verleiding, verlangen en verlakkerij, waarvan Funda het uitgekiende platform is, compleet met soms mysterieuze spelregels. Bijvoorbeeld die van de stromende kranen in Funda-keukens. Er is niemand thuis – Funda-land is helemaal ontvolkt – en toch staat die kraan wijd open. Dat is toch raar? Als toeschouwer wil ik ze steeds dichtdraaien en de fotografen vragen: waarom? ‘Ik was het niet hoor!’ verzekert Jurriaan Bakker. ‘Dat is voor mij net zoiets als de wc-bril omhoog laten staan.’ En ook Jacques Yasemin vindt lopende kranen grote onzin. ‘Maar als een klant het vraagt, dan doe je dat. Net als het aansteken van het gasfornuis.’

Dat hebben die huisverkopers dus vast ergens gezien, waarschijnlijk weer op Funda en zo plant de ‘meme’ zich voort. Vaak loopt Yasemin een badkamer binnen en denkt: och jee, daar heb je weer een hele set Ritualsbadproducten die ze nooit gebruiken. Alles voor het juiste plaatje. En dan nog kan een fotograaf het huis maken of breken. Bakker kreeg ooit opdracht om het werk van een collega over te doen. ‘Van een huis dat al anderhalf jaar in de verkoop stond vanwege heel slechte foto's. Verkeerd afgesneden, onduidelijk, ik had geen idee waar ik naartoe ging. Maar ik kwam binnen en ik was op slag verliefd. Nou, daar woon ik nu!’

Feitelijk is een huis vinden via Funda erg lastig. Zonder zoekopdracht aan de makelaar gaat het nauwelijks, want alleen dan krijg je de panden al dagen voordat ze online gaan toegestuurd. Verschijnt een huis op Funda, dan is die voor de echte klant al oud nieuws en ben je in de verhitte markt van voorjaar 2021 vaak te laat. Bovendien zeggen de vraagprijzen weinig, want overbieden gaat tot wel twintig procent. Kortom: Funda heeft iets van zo'n grijpautomaat op de kermis, waarbij de huisjes steeds uit de graaier vallen. Een verslavende, frustrerende omgeving in zuurstokopmaak tussen mooie droom en nachtmerrie, zeker voor starters. En tóch blijven miljoenen kijkers steeds terugkomen. Wie zijn dat eigenlijk?

Funda heeft cijfers. Slechts een op de vijf bezoekers is op huizenjacht, al die anderen zijn ‘funzoekers’, zoals het bedrijf – ‘we zijn een love brand’ – ze zelf noemt. Omdat ze willen weten wat de huizen in hun buurt opleveren en zich zo rijk rekenen. Maar vooral omdat je ongegeneerd al die deuren open kan doen, denkt auteur en zangeres Aafke Romeijn. Wekelijks struint ze online een buurt, stad of dorp af voor haar Instagramvolgers, laatst nog Oss. Bij de foto van een authentiek-bruine seventiesplee: ‘Mama zei nog: geen poep op de muren smeren, Delano!!!’ Het liefst kijkt ze buiten de Randstad. ‘Daar is het niet zo gelikt, zo totaal eenvormig, een parallel universum waarin Nederland volgens mij uniek is. In de dorpen kijk je nog echt bij mensen naar binnen, in huizen waar al veertig jaar niet aan is gesleuteld, die niet zijn platgepoetst en waar de koffie op tafel staat. Hoe goedkoper de huizen, hoe fijner om daar te “fundaën”.’

Ze raakt ontroerd bij bedrijfspanden aan de randen van Nederland. ‘Waar mensen decennialang hun zaak hadden, maar geen opvolging meer is. Heel tragisch.’ Haar absurdistische en ironische fotograppen gaan altijd over de inrichting zelf, nooit over de bewoners. Dus een opmerking als ‘Hier woonde een gek!’ zoals op Facebookgroep Funda-mentalisten, zal je bij haar niet vinden. Ik laat daar wel een vraag achter over die stromende kranen, want Romeijn heeft ook geen idee waarom. Wel weet ze: ‘Typisch een Randstadverschijnsel.’

Er zijn ook Funda-fotografen die het authentieke willen vastleggen, als laatste getuige voordat de sloophamer komt. Nicolet Groen bezocht al tweeduizend huizen en vergeet nooit snapshots te schieten van details die Funda niet halen. ‘Een Commodore 64-computer die klaar voor gebruik onder een stofwerend handdoekje ligt, de grijze wandtelefoon in de hal of zo'n ingemetselde wc-rolhoudertegel, waarin nog een briefje steekt met de tekst: “Trekker van closet langzaam neerhalen.” Dat raakt mij, want vergis je niet: je komt heel dicht bij de mensen om hun huis zo goed mogelijk te presenteren, het is ontzettend invasief. Tegelijk maak je een tijdsdocument van iets dat verdwijnt. Gisteren was ik bij een 93-jarige mevrouw in haar jarenvijftighuisje. Vol trots liet ze het ovalen Comforta-gasstel zien dat ze in 1953 van haar man had gekregen; glanzend geëmailleerd, elke dag gebruikt, maar als nieuw. Over een paar maanden is dat allemaal weg, je trapt de geschiedenis op haar staart.’

‘Al die beelden moeten eigenlijk bewaard blijven,’ vindt Martijn Oomes, directeur van een groot fotobedrijf voor Funda-huizen. ‘Zodat je later nog kan zien hoe we nu leefden.’ Goed idee, dus ik stuur een vraag naar de afdeling Collecties van de KB, de nationale bibliotheek in Den Haag. Daar doen ze aan webarchivering. Collectiespecialist Peter de Bode antwoordt dat Funda ‘sterk afhankelijk is van zoekopdrachten en complexe technieken. De website is helaas niet te archiveren met de software die wij momenteel gebruiken.’ En zelf heeft Funda geen belang bij bewaren, men richt de focus op nieuwe gadgets die de site nog ingewikkelder maken. Sinds een jaar kun je bijvoorbeeld zelf door het huis lopen met ‘virtual tour’-technologie van het Amerikaanse bedrijf Matterport. Dat heeft daar speciale scanners voor ontwikkeld, waarvoor iedere fotograaf die nog wil meedraaien een halve ton moet neertellen. Waar gaat dat naartoe? Is de blik van de fotograaf straks nog relevant, of neemt iedereen straks zelf wel een kijkje?

Ook wij gaan ons huis misschien verkopen, maar willen we dat wel via Funda? Waar miljoenen ogen dagelijks aanvallen op een paar honderd nieuwe huizen? Een eindeloze stroom mensen over de vloer die een beetje gaan lopen matterporten in ons huis, trap op, trap af, geen vierkante centimeter blijft onbespied. Ga met dat besef maar eens rustig een boekje zitten lezen op de bank. Dan komt gelukkig een relativerende reactie binnen op Facebook. Funda-mentalist Lucienne van Ek reageert op mijn openkranenvraag. Ze heeft de geheime boodschap van het stromende water ontcijferd: ‘Zo'n fijn huis, Dit Kan Niet Op!’ 

Met dank aan Dirk-Jan Visser.