De ontdekking van Deleo

Staande op de Nesserdijk heb je een machtig uitzicht over de Maas en Rotterdam. De stad is dichtbij, maar zo voelt het niet. Achter de dijk ligt namelijk een kleine groene oase. Een afbrokkelende trap en een roestig hek leiden naar een oude school die langzaam wordt overwoekerd door een oerwoud van berenklauw, brandnetels en kleefkruid. Hier moet je zijn als je Raoul Deleo wilt spreken.

Deleo is de ontdekker van een onbekend continent waarvan hij de precieze locatie wijselijk geheim houdt. Het ligt ergens tussen Alaska en Azië. ‘Zet vanaf de Tsjoektsjenzee koers naar de Beaufortzee en stuur vervolgens aan op de Deltagolf,’ zo vertelde hij ooit tijdens een lezing. ‘Vandaar wijst het zich vanzelf.’

Meer dan tien jaar werkte Deleo aan zijn tekeningen, die nu zijn verzameld in het fabelachtig mooie boek Terra Ultima. Wie erdoorheen bladert, valt van de ene verbazing in de andere. Er zijn zeedieren zoals de zeepadkwal (Testudo medusa), die zijn leven begint als poliep, en de machtige koraalpanter (Coralleopardus perforatus), die door toedoen van de boormossel gaandeweg onzichtbaar wordt. Op het land trof Deleo onder meer het zespotig lieveheersbeertje (Coccinellursus hexapedus), die tijdens zijn zoektocht naar een partner verkleurt van dieprood naar zachtroze. De foedraalgiraffe (Giraffa cochleanata) is al even raadselachtig. Deze slakachtige heeft een links- of rechtsdraaiende schelp. Ontroerend weetje: ‘Ongeveer dertig procent van de dieren lijkt in een verkeerde schelp geboren. Vaak gaan er jaren overheen, voordat een foedraalgiraffe een lotgenoot vindt en van schelp kan wisselen.’

Aan de muur hangt de schedel van een damhert dat hij vond in de Waterleidingduinen, in een nis liggen konijnenschedeltjes uitgestald naast een nestje onder een stolp, libelles en kevers in glazen behuizing, een paar uitgeblazen eieren. Ook een antieke vlinderkast ontbreekt niet.

Maar er wordt hier behalve verzameld ook serieus gestudeerd. Op Deleo’s bureau liggen boeken met titels als The Great Explorers, Natuurlijke historie – Beknopt leerboek der dier- en plantkunde en Het logboek van de ontdekkingsreiziger. Elders staat een rijtje natuurhistorische klassiekers als The Birds of America van John James Audubon, Birds of New Guinea van John Gould en Wat is natuur nog? van M.A. Koekkoek en dr. D. Hillenius.

Op een ezel staat het origineel van de zeepadkwal, waarop pas goed te zien is hoe ongelofelijk gedetailleerd Deleo werkt.

‘Het is veel groter en diverser, maar het continent is niet zo vervreemdend dat je je er niet thuis voelt. Het is geen sciencefiction. Op basis van de elementen land, zee en lucht heb ik gepoogd een indeling te maken aan de hand van wat we hier kennen, maar dat is heel lastig. Er is bijvoorbeeld geen duidelijke scheiding tussen flora en fauna. Ik heb een keus moeten maken uit de dieren die ik daar aantrof. Er is veel meer, maar dit zijn de dieren die volgens mij het meest tot de verbeelding spreken. Als bezoeker werd ik trouwens niet echt opgemerkt. De dieren schonken weinig tot geen aandacht aan me. Het is best een raar fenomeen dat je niet opgemerkt wordt. In onze natuur schieten dieren in grote paniek weg, maar daar lijk je eerder lucht voor de dieren die je tegenkomt. Dat is verwarrend, als mens realiseer je je dan dat je toch graag opgemerkt wilt worden.’

Je hebt waarschijnlijk geen foto’s als houvast. Hoe ga je precies te werk?

‘Ik begin met een heel gedetailleerde potloodschets, die werk ik uit in aquarel en daarna ga ik over op acryl, omdat ik stevige kleuren wil die niet verbleken. Ik heb een groot verlangen om dat wat ik mooi vind ook vast te leggen. Door de dieren die ik teken te isoleren van hun omgeving komen ze het mooist tot hun recht.’

‘Impressionistische schilderijen vind ik heel mooi, maar bij dieren vind ik het jammer als er penseelstreken te zien zijn. Ik wil dieren per vierkante millimeter kunnen onderzoeken. Dat is hopelijk wat je overkomt als je naar een detail kijkt, zoals een nageltje, dat het daardoor gaat leven en je er echt zelf bij bent. Als ik zo’n nageltje schilder, voel ik bijna een soort verliefdheid. Ik ben uren bezig om ze vast te leggen, dus dan krijg je vanzelf een band. Het schilderen is een heel tijdrovend proces. Het klinkt een beetje overdreven, maar het voelt bijna als een geboorte als het af is. Dat is echt genieten. Ik hoor van meer schilders en tekenaars dat ze de ooglichten pas als laatste doen, dat doe ik ook. Dat kleine witte puntje maakt dat het dier aan gaat. De ogen doe ik sowieso bijna altijd als laatste. Net als bij een druppel is de bovenkant van een oog donkerder dan de onderkant. De bovenkant van de iris is donkerder. Dat soort dingen, dat glasachtige, de diepte die daardoor ontstaat, geeft hem leven.’

Het zespotige lieveheersbeertje lijkt op het eerste gezicht heel schattig, maar het heeft toch een bepaalde uitdrukking die hem iets minder schattig maakt. Met één streekje kun jij hem een heel ander karakter geven. Dat geeft je een zekere macht.

‘Dat komt heel nauw. Een kleine indeuking van het ooglid en hij kijkt sip of boos, een mondhoekje kan bepalen of hij lief of gemeen kijkt. Aan alle dieren heb ik een bepaalde herinnering en bij allemaal voelde ik een soort verliefdheid toen ik ze tekende. Een beetje hetzelfde gevoel dat ik heb als ik met een verrekijker naar een vogeltje op de voederplank kijk. Niet dat ik mezelf nou zo goed vind tekenen, maar ik kan er helemaal in wegzweven, dan ben ik niet meer aan het tekenen maar aan het beleven.’