Een volgeboekte zomer

Dat deze roman begint met een schets van het gebied waar het verhaal zich afspeelt, is geen toeval. De Provence, meer precies de Luberon, is een wezenlijk onderdeel van deze vertelling over twee buurmannen die na een onweer scherven aardewerk ontdekken op hun terrein. De verteller vermoedt meteen een Romeinse villa of zelfs tempel. Hij haalt zijn buurman, een norse oude boer, over niemand iets te vertellen en samen te gaan graven. Buurman en buurman raken steeds meer in de ban van hun vondst, tot een ijverige gemeentelijke inspecteur deze archeologische idylle komt verstoren. Het boek voelt, ruikt en smaakt Provençaals. Van de mistral tot de aïgo boulido, oftewel salieknoflookbouillon. Inclusief sfeerverhogende Provençaalse zinnetjes.

Deze moderne klassieker van Finlands bekendste auteur speelt zich af in Fins Lapland, begin jaren vijftig, en vertelt het verhaal van de boomlange zonderling Gunnar Huttunen. Hij koopt een oude molen en toont zich een harde, zij het nogal manische werker, die soms al om vier uur ’s nachts planken staat te zagen. Zijn zonderlinge gedrag maakt hem weinig geliefd bij zijn dorpsgenoten. Zo houdt hij hen ’s nachts uit de slaap door urenlang te huilen als een wolf en smijt hij in blinde drift de weegschaal van de kruidenier in een put. Verplichte opname in het gesticht lijkt onafwendbaar, maar hoe gek is Huttunen nou precies? Deze tragikomedie heeft sprookjesachtige elementen, maar is ook verrassend aards.

Lionel Shriver heeft al tal van moderne problemen in fictie gegoten: van de overspannen huizenmarkt tot morbide obesitas, en van sportverdwazing tot het Amerikaanse ziektekostensysteem. Ze schopt graag heilige huisjes omver en is ook in haar romans vaak bijtend grappig. Veel van haar boeken komen voort uit persoonlijke betrokkenheid bij het onderwerp. Zo ook deze nieuwe roman. Shriver is 64, maar haar beide ouders leven nog, min of meer. Het vooruitzicht zelf mensonwaardig af te takelen, inspireerde haar tot dit verhaal over vroege vijftigers Kay (verpleegkundige) en Cyril (huisarts), die afspreken er gezamenlijk een eind aan te maken als Kay tachtig wordt. Makkelijk gezegd, als je nog dertig jaar voor de boeg hebt, maar wat doe je als het moment daar is? Het spul staat klaar in de koelkast, maar neem je het ook?

Muziekromans zijn een hachelijk genre, zeker als ze gaan over verzonnen bands. Je kunt er nog zo gloedvol over schrijven (‘The Breakers hadden een geweldige sound, een mix van prog en psychedelische rock vol vervormde noten en galmende akkoorden’), echt tot leven komen die fictieve nummers maar zelden. Toch is Janie Q ook zonder soundtrack een sfeervolle roman over de muziekindustrie. Het is 1969 als een lokaal bandje mag invallen voor de verhinderde hoofdact. Zangeres Jane Quinn, in het dagelijks leven afwisselend verpleger, hulpje in een kapsalon en barvrouw, laat zien wat ze in huis heeft en krijgt al snel een platencontract aangeboden. Jane is de nuchterheid zelve, maar droomt heimelijk toch van een toekomst als popster.

Joan is 37 als ze New York verlaat en naar Californië rijdt, nadat haar jaloerse, getrouwde minnaar zich in een vol restaurant door zijn hoofd schoot. (‘Wanneer een oudere man geobsedeerd door je is, krijg je zowat op celniveau inzicht in de menselijke natuur.’) Dit is het type vrouw dat je vaker tegenkomt in boeken en films: zo’n verloren ziel die haar demonen bestrijdt door haar laatste restje jeugd in te zetten voor troosteloze seks. Cynische Joan beschrijft zichzelf als ‘verdorven’, maar ook als ‘overlever’, omdat er in haar jeugd vreselijke dingen zijn gebeurd. Wat precies blijft lang onduidelijk, want dit is een roman met een plot en Joan is een vrouw met een missie. Beest is spannend, lekker soepel geschreven en ligt niet al te zwaar op de vakantielezersmaag.

Nooit in je lezersleven dacht je: goh, ik zou wel eens een boek over booreilanden willen lezen. Maar toen was daar Tabitha Lasley, die er een fantastisch boek over schreef. Niet alleen omdat de offshore-industrie zo’n beetje de enige sector is waar laagopgeleide mannen nog goed betaald worden, of omdat het een extreem machobolwerk is met eigen wetten en regels, maar ook omdat Lasley hier geen zuiver journalistiek boek van maakte, maar een intieme memoir die bij vlagen leest als een roman. Al vroeg in de research knoopt ze een stomende relatie aan met een gespierde boorplatformjongen, die uiteraard getrouwd is. Het ene moment lig je met Lasley in bed, het volgende moment doet ze een verbijsterend boekje open over gesjoemel met veiligheidsprocedures door perfide oliemaatschappijen.

Waarschuwing vooraf: dit is geen makkelijk boek waar je op een luie zomerdag even doorheen vliegt. Dit is een historische roman over oorlog in al zijn wrede gruwelijkheid, met beelden die je niet loslaten en scènes die je liefst zou doorspoelen. Het vertelt het verhaal van Hirut, een Ethiopisch weesmeisje dat zich ontwikkelt van eenvoudige bediende tot aanjager van de strijd tegen de Italianen die onder leiding van Mussolini het keizerrijk van Haile Selassie willen inlijven. De belevenissen van Hirut staan centraal, maar ze is niet de enige vrouw die een rol van betekenis speelt in de bloedige strijd. Mengiste laat zien dat de geknechte Ethiopische vrouwen tot meer in staat waren dan koken voor soldaten en gewonden oplappen.

Het was alweer even geleden dat er een echt goeie Zuid-Afrikaanse roman voorbijkwam, maar dit is er een. Voor je het weet zit je midden in een huiskamer vol rouwende Afrikaners. Rachel is vlak voor haar dood teruggekeerd naar haar Joodse roots, tot afgrijzen van haar man Manie, die juist flink in de Heer is geraakt na een leven vol drank, prostituees en gokschulden. Hun jongste dochter Amor heeft gehoord hoe haar vader haar stervende moeder beloofde het huis na te laten aan Salomé, de zwarte hulp die haar bloed, stront, pus en pis heeft opgedweild. (‘Laat Salomé het maar doen, daar wordt ze toch voor betaald?’) Je voelt hem al aankomen: van die belofte herinnert hij zich niets. Een zinderende, rauwe, geweldige roman.