Wat moet je op deze dag zien en horen? Lees onze etalage met programmatips, onze filmselectie en de mooiste radio: klassiek, jazz en wereldmuziek.
dinsdagetalage
Afgedankte socialist
In het Westen gevierd, in Rusland verguisd als doodgraver van de Sovjet-Unie. In Gorbachev. Heaven blikt Michail Gorbatsjov (89) behoedzaam terug.
Gorbatschow. Paradies
ARTE 20.15-22.00 uur
De naam Gorbatsjov wekt in het Westen louter positieve associaties. Gorbatsjov, de van een wijnvlek voorziene Sovjetleider die tijdens zijn bewind (1985-1991) met Reagan onderhandelde over het beëindigen van de wapenwedloop, die in de Sovjet-Unie zijn perestrojka en glasnost in gang zette, die ambtgenoot Honecker de socialistische broederkus gaf waarmee de val van de Muur, het einde van DDR en de Duitse hereniging werd ingeluid, en die onmogelijk kon verhinderen – het land zat economisch volledig aan de grond – dat de Sovjet-Unie in zelfstandige republieken uiteenviel.
In Rusland daarentegen wordt Gorbatsjov daarvoor persoonlijk verantwoordelijk gehouden, in plaats van het bureaucratische ambtenarenapparaat dat destijds alle hervormingen tegenhield uit angst z’n privileges kwijt te raken. Gorbatsjov kreeg de schuld, staat er slecht op bij veel Russen en lijdt uiteraard onder deze reputatie. Hij slijt zijn laatste dagen – zijn vrouw Raisa overleed in 1999 – in mineur in een voorstad van Moskou, bijgestaan door huispersoneel.
Vitali Mansky, die de eerste jaren van president Poetin van nabij meemaakte en daarover in 2018 de documentaire Putin’s Witnesses maakte, wist belet te krijgen bij de hoogbejaarde Gorbatsjov, die vermoedelijk besefte dat dit de laatste kans was zijn negatieve imago in Rusland bij te schaven én het Westen voor te houden dat het hem niet zomaar kan annexeren.
Gorbachev. Heaven is een kalm portret, waaruit blijkt dat Gorbatsjov een lange weg heeft afgelegd in het communistische machtsapparaat voor hij, gedwongen door de omstandigheden, als president wel hervormingen móést doorvoeren in een poging de Sovjet-Unie te redden. Een broze man, die zich socialist noemt en Lenin nog altijd als een god ziet, probeert in enkelvoudige zinnen, met lange pauzes en stiltes, zijn politieke erfenis veilig te stellen.
Mansky, die onbedoeld laat blijken hem te bewonderen, verlangt voorzichtig verantwoording, maar Gorbatsjov weigert fouten toe te geven of zich uit laten over het huidige Rusland. Wel denkt hij dat Rusland eens vrij en democratisch zal zijn. Ooit een machthebber, nu een hulpbehoevende, aandoenlijke oude man, die zich moeizaam met een looprek voortbeweegt.
MAARTEN VAN BRACHT