Je leest dit artikel gratis. Wil je meer van de VPRO Gids? Neem een abonnement. Nu 12 weken voor slechts 10 euro. Ik wil meer lezen →
©
VPRO Gids
abonneer
‘Seks hoort geen rotklusje te zijn’
In hun nieuwe serie 'Naakt voor de klas met de Sekszusjes' geven Krista en Marcelle Arriëns op een school in Amsterdam de seksuele voorlichting die ze zelf vroeger gemist hebben. ‘We willen tieners aanmoedigen om heel goed voor zichzelf te zorgen.’
©
Hilde Harshagen / VPRO
Sekszusjes Marcelle en Krista Arriëns
Hoe praat je in vredesnaam met tieners over seks? Ouders en docenten voelen zich niet al te comfortabel bij dit onderwerp. Vaak zeggen ze: daar zitten pubers heus niet op te wachten, zo’n geforceerd gesprek met mij over seks. Ze kunnen tegenwoordig toch met een paar muisklikken genoeg informatie vinden?
Nee dus, betogen de Sekszusjes. In hun nieuwe serie Naakt voor de klas met de Sekszusjes stellen Krista (33) en Marcelle Arriëns (31) dat het hoog tijd is dat volwassenen over hun ongemak heen stappen en dit gesprek juist aangaan. Want zwijg je erover, dan beginnen tieners zonder kompas aan seks. En denken ze bijvoorbeeld dat pijn erbij hoort. Of dat elke piemel eruit moet zien zoals in pornofilms. Of dat het logisch is dat je zonder toestemming iemands naaktfoto’s doorstuurt.
‘Ik dacht als tiener echt: ik moet dit allemaal doen om voor de ander leuk te zijn’
Voor de serie liepen de gezusters Arriëns, beter bekend dus als de Sekszusjes, een halfjaar rond op een middelbare school in Amsterdam, de Christelijke Scholengemeenschap Buitenveldert. Daar gaven ze de seksuele voorlichting die ze zelf vroeger gemist hebben, ook al een belangrijk uitgangspunt bij hun eerdere serie Sekszusjes tv. Maar waar ze toen een programma maakten met reportages en interviews, wagen ze zich nu in het hol van de leeuw: voor de klas, oog in oog met pubers.
De zusjes kiezen – samen met hun regisseur, Marcel ‘het derde Sekszusje’ van der Velde – voor een onconventionele aanpak. Via oefeningen met eten, aanraking en sport proberen ze de tieners te laten ervaren wat het betekent om iets wel of niet te willen, en hoe je hierover met elkaar communiceert. Ook praten Krista en Marcelle openhartig over hun eigen seksuele ervaringen. Zoals hun eerste keer, waar ze, achteraf gezien, allebei langer mee hadden willen wachten.
De zussen zijn in dit soort gesprekken ogenschijnlijk elk ongemak voorbij, maar hoe behandel je een heikel begrip als consent in de klas? En wat is de connectie tussen porno en snoep? De VPRO Gids besprak dit en meer met de Sekszusjes.
Jullie gingen voor de klas staan om de seksuele voorlichting te geven die jullie zelf gemist hebben. Waar ontbrak het in jullie tienerjaren aan?
Marcelle: ‘Ik had destijds graag meer gepraat over seks en dan niet zozeer over seks zelf, maar over de beleving ervan. Hoe ervaar je het, hoe weet je wat fijn voor je voelt of niet fijn? En hoe handel je daarnaar? Die gevoelige kant, daar werd en wordt te weinig over gesproken. Als het over seks gaat, vervallen we al snel in stoere praatjes en grappen. Of het wordt heel technisch. Maar als je alleen de technische kant bespreekt, alleen maar vertelt: dit is wat er allemaal is… Mijn aanname als tiener was vervolgens: dit hoor ik dus ook allemaal te doen. En al die grappen en verhalen over wat geil is of niet, bijvoorbeeld het cliché van sperma doorslikken – ik dacht echt: ik moet dat allemaal doen om voor de ander leuk te zijn. Als een volwassene toen had gezegd “je hoeft niet alles fijn te vinden, er zijn ook dingen die ik niet doe”, dan had dat me al veel meer ruimte gegeven om daarover na te denken. Van: wacht, ik mag dus zelf ontdekken wat voor míj prettig is. En ik ben niet vervelend voor de ander als ik bepaalde dingen niet wil, want iedereen maakt deze reis en iedereen zoekt naar zijn eigen voorkeuren, naar wat wel en niet goed voelt.’
‘Wij keken naar Spuiten en slikken, maar als zestienjarige kon ik daar helemaal niks mee’
Krista: ‘Ja, er was en is echt een gebrek aan rolmodellen. Omdat de meeste rolmodellen die over seks praten dat niet op de juiste manier doen. Wij keken bijvoorbeeld naar Spuiten en slikken. Maar als zestienjarige kon ik daar helemaal niks mee, omdat het allemaal zo stoer klonk. Nou heeft elk programma natuurlijk zijn eigen functie. Spuiten en slikken is al heel lang bezig om het gesprek over seks open te gooien en dat is ook supergoed, maar ik had andere rolmodellen nodig. Mensen die op een echt ontspannen manier over seks praten, over de gevoelskant ervan en over communicatie bij seks. Je hoort nu veel over “wensen en grenzen” en tieners krijgen de boodschap: je moet wel zorgen dat je het fijn vindt. Maar hoe wéét je of je iets fijn vindt? Dat is zo belangrijk om te leren.’
Marcelle: ‘Als je het hebt over consent snappen tieners van nu al veel beter dan oudere generaties wat wel en niet acceptabel is. Tegelijkertijd merken we ook dat de uitvoering nog lastig is voor ze. Ze zeggen bijvoorbeeld: “Als ik iets niet wil, dan vertel ik dat.” Maar als we deze vaardigheden in een andere context met ze oefenen, laten ze niet zien dat ze dit ook kunnen. Zo moesten ze bijvoorbeeld gebakjes voor elkaar versieren en dan precies aan elkaar vertellen hoe ze het lekker vonden. Als iemand het toch niet doet zoals je wilt, hoe kaart je dat dan aan? Je wilt natuurlijk niet de sfeer verpesten. En dat is helemaal zo bij seks: het romantische plaatje doorbreken dat je met elkaar in stand houdt is ingewikkeld. Om dat niet te hoeven doen, maak je jezelf liever wijs dat het allemaal leuk en prima is.’
Krista: ‘Maar als je die communicatie in een andere context oefent, wordt het ook makkelijker om dat bij seks toe te passen. We willen tieners op die manier aanmoedigen om heel goed voor zichzelf te zorgen.’
Nieuw bij deze generatie tieners is dat sexting en porno alomtegenwoordig zijn. Hoe was het om daarover met ze in gesprek te gaan?
Krista: ‘Het viel ons op dat kinderen, vooral jongens, vaak al op hun achtste porno gezien hebben. En eenmaal in de brugklas wordt er veelvuldig porno gekeken.’
Marcelle: ‘Ja, in de brugklas had iedereen het al wel een keer gezien, op een enkeling na. Dat is heftig.’
‘Uit onderzoek blijkt dat tienerjongens denken dat de gemiddelde penis zo groot is als een courgette!’
Wat zijn de gevolgen daarvan? Begrijpen tieners bijvoorbeeld dat porno niet realistisch is?
Krista: ‘Ze zeggen allemaal van wel. Dat hebben ze vaak gehoord en daarin praten ze elkaar ook na. Toch blijkt uit onderzoek dat tienerjongens denken dat de gemiddelde penis zo groot is als een courgette! Seksuologen hebben ook onderzocht dat wanneer je veel porno kijkt en verder geen “echte” intimiteit beleeft, je idee van seks steeds verder verwijderd raakt van de realiteit. Porno is niet per definitie schadelijk, maar wel als er niks tegenover staat. Jongeren hebben ons ook wel verteld dat ze aan hun eerste keer begonnen met het beeld dat ze uit porno hadden. Vervolgens bleek echte seks toch wel wat zachter en rustiger…’
Marcelle: ‘We spraken ook een seksuoloog die zei: masturbeer niet alleen maar met porno, want dan train je jezelf om alleen opgewonden te worden van een pornobeeld. Probeer nadat je een keer mét porno gemasturbeerd hebt het ook steeds een keer zonder te doen. Zodat je werkelijk intimiteit met jezelf beleeft, zodat je je eigen lichaam voelt en ontdekt.’
Krista: ‘Er zijn steeds meer jongens die op jonge leeftijd erectieproblemen krijgen, dat wordt ook gekoppeld aan porno. Bij masturberen met porno is de visuele prikkeling natuurlijk heel sterk. Als je dan seks hebt met iemand, moet je het zonder die heftige prikkels stellen.’
Marcelle: ‘Hierop aanhakend hebben we het in de les ook over de vraag: hoe voel je nou dat iets niet meer prettig is, dat het te veel is? We leggen een hele berg snoep neer en de klas slaat aan het eten. Op een gegeven moment merk je dan misschien dat je nog aan het eten bent terwijl het helemaal niet meer lekker is. Met zo’n oefening willen we niet per se zeggen dat porno slecht is of niet mag, maar wel: ontdek eens tot welk punt het voor jou eigenlijk nog fijn is. Waar merk je dat aan? En hoe ga je daarmee om?’
In de aflevering over sexting schrok ik van de misschien wel steeds conservatievere denkbeelden die tieners over meisjes hebben. Meisjes worden nog steeds gezien als ofwel een slet, ofwel preuts. En de jongens die jullie spreken over het doorsturen van naaktfoto’s zeggen gelaten dat ze de meisjes op die foto’s eigenlijk niet als een persoon zien.
Krista: ‘Daar ligt echt een taak voor volwassenen. Ouders moeten hun kinderen durven vragen wat ze online eigenlijk allemaal doen. Je kunt wel van een afstandje zeggen: kijk uit dat je je vingers niet brandt! Maar als die kinderen niet eens weten hoe je vuur maakt, tja… Volwassenen vinden het ongemakkelijk om het hierover te hebben, omdat ze hun kind dan als een seksueel wezen moeten zien. Maar het is gewoon ontluikende seksualiteit en het is logisch dat tieners die volgen. We moeten samen een veilige omgeving creëren waarbinnen tieners zichzelf gewoon kunnen onderzoeken. Die veiligheid bieden, dat vind ik echt de verantwoordelijkheid van de volwassenen. En die aflevering over sexting laat bij uitstek zien dat de seksuele voorlichting achterloopt, wat sexting betreft wel een jaar of vijftien. Nog steeds wordt de schuld bij het slachtoffer neergelegd, nog steeds is het advies: je kunt beter nooit sexy foto’s maken en versturen. Dan is de boodschap toch vooral dat meisjes – want het gaat hier met name over meisjes – zich “kuis” moeten gedragen.’
Marcelle: ‘En als er dan zo’n foto rondgaat, denkt iedereen over het slachtoffer: het is je eigen domme schuld, dus nu mogen we alles doorsturen. In de voorlichting wordt het doorsturen van zo’n foto minder veroordeeld dan het maken ervan. Je creëert daarmee een cultuur waarin over andermans grens gaan niet wordt veroordeeld, maar waarbij de focus is: was die foto van haar niet gewoon te bloot? Was dat dansje niet te sexy? Dat moet echt stoppen.’
Tegelijkertijd is er de laatste jaren meer aandacht voor de orgasmekloof en hoe meisjes en vrouwen meer zeggenschap kunnen krijgen bij seks. Bereikt dat de tieners van nu ook?
Marcelle: ‘Ja, we hebben ook tieners gesproken die bekend zijn met de orgasmekloof en die dat oneerlijk vinden en zich realiseren dat seks voor beide partijen leuk moet zijn. Maar we horen ook van ze dat seks nog veelal via het mannelijke script verloopt: zo snel mogelijk penetratie, de jongen komt klaar en dat is het dan. Eén meisje vertelde ons dat het zoenen voor haar heel fijn is, maar dat ze seks overrated vindt en een beetje saai. Ze omschreef het als: nou ja, dan gaat zo’n jongen penetreren en dan is er niet veel contact meer. Haar verhaal raakte ons, omdat we het zo herkenden. Als meisje is het enorm lastig om je plezier in seks te ontdekken wanneer je seks op deze manier aangeleerd krijgt.’
Krista: ‘Daarom is het zo belangrijk dat je al voor je eerste keer beseft: het moet gewoon fijn zijn en lekker voelen. Anders begin je op een heel gekke, scheve manier aan seks. Dan ben je alleen maar bezig aan de verwachtingen van de ander te voldoen, in plaats van dat je echt checkt bij jezelf: wat vind ík prettig? Het zou te gek zijn als we die vaardigheden allemaal hebben voordat we voor het eerst aan seks beginnen.’
Marcelle: ‘Weet je, er zullen in ieders leven wel rotklusjes zijn waar je weinig lol aan beleeft. Maar seks hoort daar niet bij! Dat moet gewoon iets zijn waar je plezier in hebt, dat is de enige goede reden om het te doen.’
VPRO Koos-podcast
In de Koos-podcast bespreken hosts Yuki en Atze samen met tv-kenner Maartje Willems hun eigen seksuele voorlichting, de rol van docenten en 'de erecte penis' na het kijken van de Naakt voor de klas met de Sekszusjes.