Omgangsvormen

Wie is er niet wijs geworden over seks door beeld? Wat nu ‘het gouden tijdperk’ van de Amerikaanse film wordt genoemd, de periode van begin jaren dertig tot eind jaren zestig, was ook de tijd waarin de ‘male gaze’ domineerde en de Hays Code bepaalde wat wel en niet mocht worden getoond in de cinema. Terwijl in de jaren vijftig en zestig de Zweedse, Franse en Italiaanse filmindustrie succes boekten met slaapkamerscènes vol gekreukte lakens, blote dijen en bezwete ruggen, moest de Amerikaanse film alle erotiek wegmoffelen. Bloot was uit den boze, en wie in de film niet getrouwd was mocht het bed niet delen. Wie wel getrouwd was ook niet: echtparen sliepen in matching pyjama’s en twee eenpersoonsbedden van elkaar gescheiden door een grenen nachtkastje.

Dat de wereld sindsdien veranderd is, kan de Vlaamse fotograaf en documentairemaker Lieve Blancquaert onderschrijven. Ze klinkt net zo doortastend aan de telefoon als op het televisiescherm. ‘Ik groeide op in een tijd waarin de wereld bestond uit vrouwen of mannen. En één homoseksueel: de dorpskapper. Maar nu is er een generatie jonge mensen die de vlucht vooruit nemen. Er is een enorme openheid wat betreft gender en seksualiteit. Anderzijds – neem de States, bijvoorbeeld – heerst er een obsessie met abortus en maagdelijkheid. En sinds de opkomst van de #MeToo-beweging lijkt de noodzaak om seksueel geweld aan te pakken er niet kleiner op te zijn geworden. Acht op de tien Belgische vrouwen en de helft van de Belgische mannen is ooit slachtoffer geweest van hands-on dan wel hands-off seksueel geweld, blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Gent. Ik was enorm geschokt hoe normaal mensen dat in mijn land blijkbaar vinden.’

Er is dan ook weinig geslachtelijk aan de eerste aflevering van Let’s Talk About Sex. In Japan knoopt ze het gesprek aan met Mitsu, een 25-jarige IT’er uit Tokio, die zich voorbereidt op een date. ‘Contactlenzen of bril?’ vraagt hij schuchter vanuit zijn kleine badkamer. ‘Toch maar contactlenzen’, spreekt Blancquaert hem moederlijk toe. Later blijkt dat Mitsu betaalt voor het afspraakje. Een gangbare praktijk in Japan: voor het ontvangen van een knuffel wordt duizenden yens neergelegd, en voor het meisje met wie hij een uur lang op stap mag, is daten haar werk. Zakelijke relaties, maar als Mitsu en het veelvuldig giechelende meisje in een knalroze bootje in de vorm van een zwaan ronddobberen, dromen ze even weg in een bitterzoete wereld vol geacteerde intimiteit.

Blancquaert toont ook hoe in Tokio jongens een lespakket volgden waarin ze door een Japanse Don Juan uitgelegd krijgen hoe ze een meisje moeten benaderen. Omgekeerd volgen meisjes er workshops hoe ze met het sierlijk ontbloten van hun polsen jongens binnen kunnen hengelen. Ergens halverwege de aflevering belandt Blancquaert in een restaurant voor singles. Het is het restaurant er niet om te doen om verstokte vrijgezellen samen te brengen, maar juist om het alleen-zijn te faciliteren: je eet er alleen, verzonken in jezelf, met tussenschotten die je afschermen van de andere klanten. Coronamaatregelen avant la lettre, meent de documentairemaker in de voice-over.

In tegenstelling tot Sunny Bergman in Sunny Side of Sex (2011) keerde Blancquaert niet alleen geïnspireerd terug naar eigen land: ‘IJsland (waar ze een kleuterklas bezoekt waarin jongens ook ‘meisjesachtige’ dingen leren, zoals complimentjes geven en elkaars haar borstelen, red.) ontroerde mij het meeste, Tokio was het moeilijkst, het heftigst,’ zegt Blanquaert aan de telefoon. ‘Omdat het mij heel erg deed nadenken over waar wij naartoe aan het zijn gaan: het sociale isolement – ook door de rol die het internet daarbij speelt – en de beangstigende onzekerheid over hoe we met elkaar om behoren te gaan. Wat mag in het #MeToo-tijdperk nog wel, wat niet? Alles wat ik in deze reeks aanraak, gebeurt ook bij ons. Seksueel geweld, transactionele relaties, eenzaamheid, onderdrukking, segregatie. Alleen de gradatie waarin het gebeurt verschilt.’

Over seks op beeld hebben mensen sterke meningen. Of het is te preuts óf te vulgair. Maar ondanks wat Belgische media meldden, waren de reacties op Let’s Talk About Sex volgens Blancquaert ‘gematigd’. Het behandelde thema beschouwt ze ook als het visueel minst interessant uit haar existentiële reeks (Birth Day, 2013; Wedding Day, 2015; Last Days, 2018). Dit keer geen shots van spectaculaire trouwjurken of filmische rouwtradities, maar ‘simpele, dwaze verhalen’. In de intro van Let’s Talk About Sex plaatst Blancquaert haar geïnterviewden voor een wit canvas, en legt enkel hun gezichten vast op fotocamera. ‘Ik wilde een soort visuele mozaïek maken, waarmee ik wil zeggen: we moeten de thema’s met elkáár bespreken. Ik hou ervan om mensen uit hun context te halen, want de context brengt vooroordelen binnen. Laten we met een frisse blik naar deze verhalen over liefde, gender en seksualiteit kijken.’