Geleefd door tech

Voor de een is de digitale revolutie een uitkomst, terwijl zij voor een ander juist rampzalig blijkt uit te pakken. De presentatoren Nicolaas Veul, Danny Ghosen en Charisa Chotoe reisden de wereld over om op zoek te gaan naar voorbeelden hiervan. We vroegen de drie naar hun ervaringen en ook wilden we weten met welke technologie ze zelf een ingewikkelde relatie hebben.

‘Mijn eerste reportage gaat over pinkwashing van de Israëlische overheid en datingapps die gebruikt worden door homoseksuele jongens op de Westelijke Jordaanoever. Tel Aviv presenteert zich als de “gay capital” van het Midden-Oosten, maar als de Israëlische overheid erachter komt dat Palestijnse jongens homo zijn, moeten ze informatie aan haar doorspelen. Doen ze dat niet, dan krijgt hun familie te horen dat ze homo zijn. In traditioneel islamitische gezinnen kan dat voor problemen zorgen. Daarom plaatsen Palestijnse jongens geen foto van hun gezicht op datingapp Grindr. Dat is de ene kant van het verhaal, anderzijds merkte ik dat er dankzij die apps binnen de lhbtiq+-gemeenschap veel meer contact is tussen Israeliërs en Palestijnen dan bij andere groepen. Er wordt onderling gedatet, maar vaak moet dit stiekem gebeuren. Een Palestijnse jongen vertelde me dat hij door het oude centrum van Jeruzalem was achternagezeten door een oom van de jongen met wie hij aan het daten was. Hij moest erom lachen, maar het is ook wrang.

Mijn andere aflevering gaat over Uber- en Deliveroobezorgers in Nederland. Dat zijn vaak een soort digital nomads die voedsel bezorgen door heel Europa. Ik hou contact met de mensen uit mijn reportages via Instagram. Dankzij die app heb ik veel geleerd, bijvoorbeeld over gender, seksualiteit en activisme. Maar de donkere kant ervan is dat je je gaat vergelijken met anderen. Soms denk ik: ik wil ook zo’n lichaam. Of: ik moet vaker posten om relevant blijven. Gelukkig word ik daar steeds minder gevoelig voor.’

‘Ik ben in Amerika geweest, in een voorstad van Chicago waar veel schietpartijen zijn. De politie maakt daar gebruik van een technologie die ShotSpotter heet. Op straat hangen slimme speakers, die het horen als er een schot valt en dan direct de politie op die plek af sturen. Dat klinkt handig, maar er kleven ook veel nadelen aan. De speakers hangen in de wijken waar wat armere mensen wonen. Zij voelen zich niet veilig, maar juist gediscrimineerd doordat er afluisterapparatuur in hun wijk hangt. Het levert veel spanningen op tussen de bevolking en de politie. De politie heeft ons alle surveillancetechnieken laten zien waar ze gebruik van maakt, en dat is best verontrustend. Burgers verliezen steeds meer privacy en worden op allerlei manieren in de gaten gehouden en afgeluisterd.

Het argument dat je je geen zorgen hoeft te maken als je niets verkeerd doet, gaat niet op. Er is bijvoorbeeld al een dertienjarige jongen doodgeschoten door de politie, die aangesneld kwam na een melding van de ShotSpotter. ShotSpotter is ook nog eens een particulier, beursgenoteerd bedrijf dat informatie van de politie ontvangt en analyseert. Ze wilden niet meewerken aan onze reportage, dat vond ik opmerkelijk. Ook in Nederland hangen overal camera’s, als burger heb je geen idee wie je bekijkt en wat er met die beelden gebeurt.

Ik heb ook een reportage gemaakt over veranderingen in de adult industrie. Pornosterren verdienen veel geld met sites als OnlyFans en kunnen daardoor veel zelfstandiger werken, maar de fans verwachten ook persoonlijk contact. Het schrijven van die berichten besteden ze uit aan mensen in de Filipijnen. De moderne technologie waar ik een ingewikkelde relatie mee heb is de smartphone, en dan vooral de Twitterapp. Eigenlijk vond ik de Nokiatijd leuker, maar ik ben als echte journalist ook verslaafd aan nieuws. De gebeurtenissen in Amerika, Oekraïne en Rusland zijn het snelst te volgen op Twitter. Dan zit ik te scrollen en ben ik zo weer een uur kwijt.’

‘Ik was in El Salvador, waar president Nayib Bukele de cryptomunt bitcoin heeft ingesteld als wettig betaalmiddel. Hij wil van het land een echt bitcoinland maken. Daarmee maakt hij zich populair bij de crypto-investeerders die het bankensysteem niet vertrouwen. Als je meer dan drie bitcoins investeert, krijg je een El Salvadoriaans paspoort en veel belastingvoordeel. Helaas is El Salvador een van de armste landen ter wereld en schiet de lokale bevolking er niets mee op. Door de fluctuerende koers heeft Bukele al miljoenen aan staatsgeld laten verdampen.

Sparen en betalen met bitcoin is voor de burgers bijna niet mogelijk, omdat de munt steeds weer iets anders waard is. De president wil aan de voet van een vulkaan een dataminingfabriek openen en een hele bitcoinstad bouwen. Op die plek wonen nu veel boeren, die bang zijn hun land kwijt te raken. Bukeles beleid begint steeds meer dictatoriale trekjes te krijgen, wie hem tegenspreekt gaat de gevangenis in. Vreemd genoeg is hij toch populair bij de bevolking, onder meer omdat hij hard optreedt tegen criminaliteit. En de mensen willen ook in zijn bitcoindromen geloven aangezien ze niets meer te verliezen hebben. 

Zelf heb ik nooit cryptomunten gekocht. Ik vind dat het iets vies heeft. Het doet me denken aan “wellness-rechts”: propageren dat je bezorgd bent om de wereld, maar eigenlijk alleen denken aan jezelf. Ik word de laatste tijd ook steeds negatiever over mijn smartphone en over sociale media. Net als bitcoin maken ook sociale media de mooie beloftes nooit waar.’