Advocaat van de Aarde

Het is het verhaal van David tegen Goliath, het verhaal van de onvermoeibare krijger die in z’n uppie de machtige Staat z’n zin oplegde en in één moeite door een van de machtigste bedrijven ter wereld op de knieën kreeg. Roger Cox dwong in 2015 namens Urgenda de Nederlandse Staat tot het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen. In 2021 oordeelde de rechter dat Shell schadelijke emissies in 2030 met 45 procent moet hebben teruggebracht.

Geïnspireerd door Cox’ successen zijn wereldwijd tal van rechtszaken tegen staten en fossiele bedrijven in gang gezet. Het bracht hem in 2021 in de Time-100-lijst van meest invloedrijke personen.

Toch wordt gezegd dat de rechtszaak tegen Shell een pyrrusoverwinning was; andere bedrijven springen in het gat. Onzin, meent Cox, wanneer een oliereus als Shell tientallen miljarden in klimaatvriendelijke energieproductie gaat investeren heeft dat grote impact. En bovendien, andere producenten beseffen nu: lak hebben aan het milieu kan je later akelig opbreken.

Kritiek is er ook op het inzetten van de rechter om een politiek doel te bereiken. Rechters hebben geen kiezersmandaat. Wanneer rechters de wet gaan beoordelen (op basis van internationale verdragen) vreet dat de democratie aan, klinkt het, rechters bedrijven klimaatpolitiek zonder rekenschap af te hoeven leggen aan het volk.

‘De wet en onze rechtbanken zijn de enige overgebleven institutionele instrumenten in onze democratie om onszelf te wapenen tegen de gevaren die onze regeringen voor ons vormen,’ riposteert Cox. Het doel heiligt de middelen. De overheid heeft een zorgplicht waar het de staat van de aarde betreft, mensenrechten zijn in het geding, en als het die Duty Of Care verzaakt, laat dan de rechters ons maar redden.