VPRO Gids 47

19 november t/m 25 november
Pagina 74 - ‘Blikken of blozen’

Blikken of blozen

Merav Pront ,

Filmmaker Nikki Padidar onderzoekt wat het betekent om aan de projecties van anderen te worden onderworpen. 

Hannah, Sofia, Khadija en Dewi Bus als een jonge Niki Padidar

Misschien heb je het je voor de spiegel weleens afgevraagd: wat zien mensen eigenlijk, als ze naar je kijken? Maar de spiegel vertelt je alleen wat je eigenlijk al wist, want met de ogen van een ander kun je zelf niet kijken.

‘Kun jij fietsen?’ ‘Wat spreek je goed Nederlands.’ ‘Wat een mooie naam, waar komt dat vandaan?’ Vagen en opmerkingen die bekroond regisseur Niki Padidar (Ninnoc, 2015; De Dokter Corrie show, 2015-2016) dagelijks te verstouwen krijgt. Als Padidar in de spiegel kijkt, ziet ze zichzelf, maar na meer dan dertig jaar in Nederland is haar inmiddels maar al te duidelijk geworden wat anderen zien: een nieuwkomer uit Iran. ‘Er is een nieuwe versie van mij ontstaan, die voor mij loopt,’ zegt ze in haar documentaire Al wat je ziet, de openingsfilm van het voorbije Idfa. ‘Mensen zien alleen haar als ze naar me kijken.’

Ook Khadija Sabriye krijgt niet zelden een vreemde blik toegeworpen. Ze is een van de vrouwen en meisjes die Padidar in haar documentaire portretteert. ‘De eerste vraag is altijd: waar kom je vandaan? Soms zeg ik dan: uit Rotterdam. Dan zeggen mensen dat ik niet zo bijdehand moet doen.’ Sabriye komt oorspronkelijk uit Somalië, maar woont 25 jaar in Nederland. Of ze weleens met iemand praat over de opmerkingen die ze krijgt? ‘Dan zou ik 24 uur per dag een psycholoog op spead dial moeten hebben,’ grapt Sabriye. ‘Nee, je moet het incasseren en ermee leren leven.’

‘Ik mis mijn vrienden en ik mis mijn speelgoed,’ zegt Sofia Bonito Martins tegen haar moeder aan tafel. Martins en haar moeder zijn net in Nederland komen wonen en ze mist haar oude leventje in Engeland ontzettend. ‘Waarom heb je ons leven veranderd?’ vraagt ze haar moeder. ‘Ik vond ons leven leuk.’ ‘Je moet wat meer lidwoorden gebruiken als je Nederlands praat,’ adviseert een van haar nieuwe klasgenootjes haar de volgende dag.

In Al wat je ziet maakt Padidar pijnlijk zichtbaar hoe de Nederlandse maatschappij haar spiegel is geworden. Daarbij zijn de gesprekken die ze met haar hoofdpersonages voert geen interviews, maar wederzijdse uitwisselingen. Zo vraagt de Oekraïense Hannah Khomyk aan Padidar hoe ze eigenlijk zo zeker weet dat ze er goed aan heeft gedaan haar land te verlaten. ‘Er zijn momenten dat ik alles wil opgeven en terug wil gaan,’ zegt ze. ‘Heeft u dat ook?’ ‘Ja, die momenten heb ik ook wel eens,’ antwoordt Padidar. ‘Ik woon niet meer in een oorlog, maar ik heb ook geen familie meer.’

Al wat je ziet wordt vanavond voor de eerste keer op televisie uitgezonden.