woensdagetalage

In het Rijksmuseum loop je er makkelijk aan voorbij: het kleine stilleven van Johannes van der Beeck uit 1614. We zien een tinnen waterkan, een wijnglas, een aarden waterkruik, een breidel (om een paard in toom te houden) en een papiertje met twee notenbalken en de tekst ‘wat buiten maat bestaat, int onmaats kwaad vergaat’. De tekst is een aansporing tot gematigdheid. De geschilderde voorwerpen symboliseren deze deugdzame boodschap. De aansporing staat in schril contrast met het losbandige leven van de schilder zelf. De flamboyant geklede Van der Beeck, gelatiniseerd tot ‘Torrentius’, werd herhaaldelijk beschuldigd van hoerenlopen en ketterij. Hoe zijn overige, naar het schijnt pornografisch getinte, oeuvre eruitziet is onbekend. Het stilleven is het enige overgebleven werk en speelt de hoofdrol in aflevering twee van Het geheim van de meester (Avrotros), waarin een team van deskundigen zich buigt over het unieke schilderij van Torrentius. De schilder blijkt geen olieverf te hebben gebruikt, maar wat dan wel? Laag voor laag wordt het antwoord ontrafeld en construeren de experts daarop een replica met materialen die Torrentius wél gebruikte, zoals pectine van kweepeer als bindmiddel voor de pigmenten. Daarnaast doet het programma het leven van de schilder uit de doeken. Dat blijkt vergeven van ‘onmaats kwaad’. Zo wordt Torrentius in 1627 beschuldigd lid te zijn van de Rozenkruisers-sekte. Hij belandt daarvoor in de kerker onder het stadhuis van Haarlem. Daar wordt hij op brute wijze verhoord en uiteindelijk veroordeeld tot twintig jaar in het gevang. De plaatselijke beul verbrandt al zijn werk, op het stilleven na. Maar Torrentius heeft een invloedrijk netwerk dat zich voor hem inspant. Stadhouder Frederik Hendrik van Oranje verleent hem gratie en koning Charles I brengt hem in 1630 onder als hofschilder in Engeland. Het archief van de koning maakt melding van drie schilderijen die van Torrentius’ hand zouden zijn, maar ook in Engeland ontbreekt elk spoor van de libertijnse schilder. Als Charles I wordt onthoofd, vanwege zijn aanhoudende strijd met het parlement tijdens de ellenlange Engelse burgeroorlogen, keert Torrentius uiteindelijk terug naar zijn geboortestad Amsterdam waar zijn moeder woont en waar hij in 1644 overlijdt.