‘Wunderland Kalkar: daar krijg je energie van! Wat dacht je van abseilen van de koeltoren, een tocht met een Segway, boogschieten of karten? Combineer je dag in Kernie’s Familiepark met een all-inclusive overnachting en het wordt een ervaring om nooit te vergeten! Welkom in onze Energy Factory!’
‘De jeugd staat op’ luidt het thema van de vijfde aflevering van In de voetsporen van de jaren zeventig. Een van de zaken waar de jeugd zich in die jaren zeventig druk over maakte was kernenergie.
Het voorgaande decennium lagen de kaarten nog heel anders: kernenergie heette de toekomst.
In Nederland verrezen twee kerncentrales, in Dodewaard (1969) en Borssele (1973). Een nieuwe kernreactor was bovendien al in aanbouw, een gezamenlijk Duits-Nederland-Belgisch project, net over de grens in Duitsland, in Kalkar. Een project zo kostbaar dat er een heffing van drie procent op ieders elektriciteitsrekening kwam. De ‘kalkarheffing’ droeg ertoe bij dat de centrale op grote weerstand stuitte.
In 1972 publiceerde ‘Provo’ Roel van Duijn Bloed, een ‘atoomroman’ over een atoomfysicus die de bouw van een kweekreactor probeert te saboteren door voor te stellen om de reactor niet met natrium, maar met mensenbloed te koelen. Het boek sprak tot de verbeelding, niet in de laatste plaats onder middelbare scholieren. Dat bloed was niet willekeurig gekozen, zei Van Duijn in 1974. ‘De mensen betalen voor de kernenergie inderdaad met hun bloed.’ Windmolens op de daken van alle huizen van daken, dat was beter. ‘Dan wordt binnen twaalf jaar heel Nederland door windmolens verlicht.’
Bloed werd in 1974 verfilmd. De fake-documentaire zorgde voor ophef, ook al doordat het direct na actualiteitenprogramma Brandpunt werd uitgezonden en Brandpunt-presentator Ad Langebent erin meespeelde. ‘Kalkar’ vormde de geboortegrond van de antikernenergiebeweging; er kwamen eind jaren zeventig grote demonstraties.
Het denken over kernenergie kantelde, nog versterkt door de kernramp in Harrisburg in 1979.
Kalkar werd afgebouwd maar nooit in gebruik genomen. De centrale werd verkocht aan horecaondernemer Hennie van der Most en werd pretpark Wunderland.
Nieuwe centrales kwamen er niet. Dodewaard werd in 1997 stilgelegd en sluiting van Borssele was een kwestie van tijd. Dertig jaar verstreken, en alles is nu anders. Nood breekt wet, klinkt het, CO2-neutraal elektriciteit produceren gaat niet lukken zonder kernenergie.
Het kabinet-Rutte IV besloot tot de bouw van twee nieuwe centrales, het nog te vormen ‘kabinet Wilders’ voegt daar nog twee aan toe. Ook het volk is niet langer mordicus tegen, blijkt uit CBS-onderzoek uit 2023, vooral hogeropgeleiden zien het wel zitten. Nederland staat niet alleen.
Kernenergie werd onlangs opgenomen in de lijst met ‘groene’ energiebronnen van de Europese Commissie. De hoeveelheid kernenergie zal tussen 2023 en 2026 met tien procent toenemen, voorspelt het International Energy Agency (IEA), door ingebruikname van nieuwe centrales én door herstart van Japanse reactoren die na ‘Fukushima’ ‘voor altijd’ waren stilgelegd.
Ook Roel van Duijn heeft, na een mislukt huwelijk met een Russische die geen probleem zag in een schoonzoon die voor Poetins geheime dienst werkte, het licht gezien: atoomwapens zijn noodzaak, want alleen zo kan Poetin worden gestopt.
Sadder but wiser? Misschien aardig toch om, vijftig jaar na eerste uitzending, Bloed nog eens te vertonen.