Het beste en de rest

Ingmar Heytze (1970, Utrecht) is een van de meest productieve dichters van zijn generatie. Geen andere dichter van zijn leeftijd komt nu al met een bloemlezing uit eigen werk. Het beste en de rest is een superieur vormgegeven, kloeke hardcover in de vorm van een diploma voor twintig jaar trouwe dienst als publicerend dichter. Het schutblad herbergt een audio-cd, die op zijn beurt weer een cd-romgedeelte bevat (De rest). Het boek is vormgegeven door Borinka Beeke, die ook de boekverzorging van 'Strips in stereo' heeft gedaan.
Alles aan 'Het beste' is even smaakvol – het omslag met de handtekeningen van Goethe, Shakespeare en Joost van den Vondel, de vele foto’s uit Heytzes privé-archief, het zeventiende-eeuwse lettertype van het binnenwerk, het dichtersportret door sterinterviewer Pieter Webeling en de uitgebreide verantwoording maken het boek, zoals de uitgever al schrijft, met recht een literair hebbeding van de eerste orde. Het boek opent met de eerste publicatie van het gedicht ‘Gymles’ op de achterkant van de VPRO-gids in 1986 en sluit af met een nieuw gedicht uit 2006, ‘Vergeef vergeet’. Als je die gedichten naast elkaar legt, is het bijna onvoorstelbaar dat ze door dezelfde dichter zijn geschreven, laat staan door een dichter die met 36 jaar nog altijd voor relatief jong kan doorgaan.
In de popmuziek is het verschijnen van een Greatest hits meestal het teken dat de inspiratie is opgedroogd en het grote graaien is begonnen. In de poëzie valt er vrij weinig te graaien, dus de vraag lijkt gerechtvaardigd waarom deze bloemlezing nu verschijnt en niet over een jaar of twintig. Vermoedelijk is het antwoord: omdat Heytze als dichter een tijd van de leg is geweest. Naar eigen zeggen was hij begin 2005 klaar met de poëzie: hij had het te druk met motorrijden. Het beste en de rest zou aanvankelijk een afscheid in stijl zijn, een voorlopig literair testament. Inmiddels publiceert Heytze weer nieuw werk in tijdschriften als Hollands Maandblad en Het Liegend Konijn. Hij is bezig met het vertalen van het poëziedebuut van Mark Haddon. Daarnaast heeft hij een bundel aangekondigd voor 2007, werktitel: 'Niet inpakken'. Wellicht is Het beste en de rest domweg de mijlpaal die hij nodig had om de eerste twintig jaar af te sluiten en aan een nieuwe periode te beginnen.
Er zijn mensen die vinden dat Heytze niet meer is dan een onbelangrijk dichter van een goedgebekt, maar flinterdun oeuvre met hier en daar een bloedmooi gedicht. Deze mensen zullen hun mening niet herzien na lezing van Het Beste, maar zelfs de strengste criticaster zal moeten toegeven dat Heytze door de kritiek is onderschat: hij heeft heel wat meer bloedmooie gedichten aan de Nederlandse poëzie toegevoegd dan de klassieker Vos onder ijs: Projectie, Erwtensoep, Nocturne, Voor de liefste onbekende en Voor de verre prinses, om er maar een paar te noemen. Voor de liefhebber is met name de CD verplichte kost; zelfs als je al veel van Heytze werk in huis hebt geven 'Het beste en De rest' de gedichten een stem.
Het live opgenomen CD-gedeelte van Het beste zou kunnen worden gezien als een nieuwe sleutel tot Heytzes werk. De samenwerking met Wim Noordhoek, die de dichter van regie-adviezen voorzag, leverde een relatief ingetogen voordracht op. Heytze lijkt te mikken op de luisteraar die zijn werk nog niet of nauwelijks kent en brengt zijn beste werk, bij gebrek aan een betere omschrijving, min of meer neutraal. Daarmee is de CD een goed begin voor wie de dichter nog niet kende, maar de liefhebber van zijn meer dynamische optredens zou de voordracht wat braafjes kunnen vinden. Voor deze liefhebber is de bonussectie bedoeld. Op De rest bevindt zich meer dan vijf uur archiefmateriaal, dat in veel gevallen nooit eerder is gepubliceerd. We horen Heytze door de jaren heen op zijn best tijdens verschillende Nachten van de Poëzie, voor de microfoons van de VPRO en tijdens de reprise van Poëzie in Carré. Zeer bijzonder luistervoer is de integrale voordracht van de bundel Schaduwboekhouding in een Utrechtse werfkelder anno 205, een avond in De Bastaard met veel generatiegenoten uit 1999 en de complete reproductie van de CD Icarus die Lilian Hak in 2001 van Heytzes werk maakte. Wie wil weten hoe de opnames van Het beste in hun werk gingen, kan een korte Making of-video bekijken. En zo zijn het misschien wel de verst weggemoffelde extra’s die Het beste en de rest het meest de moeite waard maken.
‘... En vergeet niet: Het beste en de rest is verschenen in een eerste oplage van slechts 2.500 exemplaren! Ga dus nu naar de betere boekhandel of direct naar Bol.com en haal vandaag nog uw exemplaar van Het Beste en de rest in huis! Een prima boek om te lezen op de crosstrainer, die trouwens met korting te bestellen is op...’