Unieke tapes Agatha Christie opgedoken. Frank Westerman kanshebber op internationale prijs voor beste bergboek. Graf van dichter Federico Garcia Lorca wordt geopend. Philip Roth niet onder de indruk van verfilmingen van zijn boeken. Alain de Botton biedt bibliotherapie en luchthavenbezoek in ‘School of Life’. J.K. Rowling schenkt 1,25 miljoen euro aan Labour. 14de-eeuws koninklijk kookboek gedigitaliseerd. Vaclav Havel bekroond met Jaroslav Seifertprijs 2008. Nieuwe roman van Jan Siebelink verschijnt in 100.000 exemplaren. Michel Houellebecq enBernard Henri-Lévy verrassen met gezamenlijk brievenboek. Iraniërs lezen slechts één keer in de vijf jaar een boek.
Een piepklein greepje uit de schatkamer die De Papieren Man heet en die zonder twijfel de beste Nederlandstalige bron voor literair nieuws vormt die op internet te vinden is.
Vrijwel dagelijks literair nieuws, met aandacht voor uithoeken en rafelranden van de Nederlandse en internationale letteren,’ aldus de treffende omschrijving van Papieren Man-oprichter Dirk Leyman, die de site in september 2006 in het leven riep. Deze Vlaming, in het dagelijks leven werkzaam als literair journalist bij De Morgen, haalt zijn nieuwtjes uit een imposante stapel binnen- en buitenlandse lectuur.
Leyman beperkt zich daarbij niet tot de voor de hand liggende Nederlandse en Engelstalige kranten, hij volgt ook het literaire nieuws in Duitsland en Frankrijk op de voet. In zijn berichtgeving verzuimt hij bovendien nooit te verwijzen naar de bron, waardoor je als argeloze surfer al snel verzeild raakt in onweerstaanbare lijstjes als die van The Times, die critici en schrijvers vroeg naar hun ‘meest verafschuwde boeken’. Of je zit ineens verwoed te tellen hoeveel van de honderd nieuwe klassiekers (The 100 best reads from 1983 to 2008) van Entertainment Weekly je zelf hebt gelezen. De Antwerpse lettervreter is dagelijks anderhalf, soms twee uur bezig met het bijwerken van zijn site. Gelukkig krijgt hij sinds enige tijd hulp van Hans Cottyn, die op dezelfde literaire golflengte opereert. Hun inspanningen worden beloond met een gestaag groeiend aantal bezoekers. Sinds kort krijgt De Papieren Man ook een kleine subsidie van het Vlaams Fonds voor de Letteren en wordt er samengewerkt met NRC Handelsblad. Gemiddeld trekt de site duizend bezoekers per dag. En wie komt, keert ook terug. Vooral in oktober en november, als het literaire seizoen in binnen- en buitenland gedomineerd wordt door nieuwe titels, grote prijzen en belangrijke festivals, weten literatuurliefhebbers hun Papieren Man te vinden.
Maar ook na het overlijden van grote schrijvers of spraakmakende literaire gebeurtenissen neemt het bezoekersaantal significant toe. Leyman streeft bewust naar een afstandelijke, journalistieke toon. En de lezer moet kunnen zien waar het nieuws vandaan komt. Hij ergert zich aan sites waar berichten uit andere media als eigen nieuws gepresenteerd worden of zomaar in het wilde weg geplukt wordt. Ook De Papieren Man is daar wel eens het slachtoffer van, zegt Leyman. De vormgeving van zijn site is sober, in een mooie letter, met bij vrijwel ieder bericht een passende illustratie of foto.
Inhoudelijk lijkt De Papieren Man geen beperkingen te kennen. Nieuws over literaire prijzen, necrologieën, uitgeverstransfers, relletjes – het valt hier allemaal te lezen, gesteld in onberispelijke, bondige stukjes waar de Vlaamse ironie subtiel doorheen schemert.
Waar ligt de grens in wat De Papieren Man opneemt?
Dirk Leyman: ‘Die afweging maak ik telkens opnieuw. Sommige berichten slaan aan, daar bereik je dan weer meer publiek mee. Op nieuws over bibliotheken krijg ik bijvoorbeeld altijd veel reacties. Maar ik neem ook graag boekencuriosa op. Ik vind dat er een afwisseling moet zijn tussen het ernstige en lichtere boekennieuws, maar het moet wel relevant blijven voor een iets breder publiek. En uit de reacties merk ik dat we zowel de liefhebber als de echte freak bereiken. Ik breng ook vrij veel obituaries. Op zo’n manier kun je ook onbekende schrijvers aan bod laten komen. Het klinkt misschien vreemd, maar ik vind het genre van de necrologie een aantrekkelijk genre om te maken. Je moet de levensloop kort samenbrengen en ik vind het een klein eerbetoon aan de auteur. Polemische nieuwtjes zijn natuurlijk ook gefundenes Fressen. Je merkt dat die goed gelezen worden. Tijdens die polemiek tussen Grunberg en Van der Heijden merkte ik dat er meer bezoekers kwamen. Toen Jeroen Brouwers de Prijs der Nederlandse Letteren weigerde gebeurde hetzelfde. Relletjes renderen.’
En zijn ook erg leuk natuurlijk. Zo’n lijfwacht die beweert Salman Rushdie in een kast te hebben opgesloten laat je niet liggen.
‘Dat zijn van die half-komische dingen. Salman Rushdie is in het Verenigd Koninkrijk echt een celebrity. Natuurlijk stel je jezelf weleens de vraag: moet ik dit brengen? Draag je niet bij aan een gossipsfeertje in de letteren? Maar tegelijkertijd is het te geestig om het niet te doen en bewaak ik de mix van ernst en luim. Onlangs speelde een discussie over de pornografie van Franz Kafka. Die riep veel reacties op. Dat zijn stukken waar ik wat langer aan werk. Die zijn erg prettig om te doen.’
Wordt u nooit moe van de zoveelste nieuwe literaire prijs?
‘Het is inderdaad opvallend dat er bijzonder veel literaire prijzen zijn gekomen. Je hebt er echt de handen mee vol om dat te volgen, en je vraagt je ook wel de relevantie af van sommige prijzen. Er zijn leuke vondsten, zoals het tijdschrift Tzum dat een prijs heeft voor de mooiste zin, maar je hebt ook een prijs voor de gekste titel. Het einde is een beetje zoek en daar raak je verzadigd van. Ik denk dat het ook ten koste gaat van het prijzencircus rond de Ako en de Libris en de Gouden Uil. Daar gaat minder aandacht naar uit omdat er zoveel andere prijzen komen. Publieksprijzen zijn ook zo’n fenomeen. Voor het minste moet het publiek opgetrommeld worden om zijn stem uit te brengen. Daar heb ik wel enig voorbehoud bij. Uitgevers maken gebruik van de mogelijkheid om op die manier hun auteurs te promoten. Dat kun je ze niet kwalijk nemen, maar je moet je wel afvragen wat nog de relevantie van de uiteindelijke laureaatis. Literaire prijzen worden liefst dooreen deskundige jury toegekend die ertijd in stopt boeken grondig door tenemen en erover te discussiëren.’
Deelt u de heersende angst voor de toekomst van het papieren boek?
‘Daar wordt inderdaad heel paniekerig over gedaan. Terwijl er juist een goede wisselwerking is tussen digitale en papieren media. Mensen die op blogs publiceren komen in literaire tijdschriften terecht en uit blogs ontstaan weer boeken. We zitten nu eenmaal in een constellatie waarin beide dingen er zijn en je maakt van beide dingen gebruik om met je passies bezig te zijn. Als bibliofi el verkies ik het papieren boek en ik zal niet snel een boek op Kindle lezen, maar dat doemdenken vind ik overdreven.’
Gaat het maken van De Papieren Man niet ten koste van de tijd die u vroeger in het lezen van boeken stak?
‘Dat gebeurt wel een enkele keer. Soms ben ik ’s nachts nog bezig terwijl ik anders misschien een boek zou lezen, maar als je de zaken een beetje bijhoudt kan het vrij snel, hoor. Bovendien is het bijzonder leerrijk om te maken. Dat is ook een van de redenen om het te doen. Zo pak ik geregeld een boek van een overleden auteur weer eens uit de kast, of ik kom een onbekende naam of onbekend boek tegenwaarnaar ik dan op zoek ga. Het is eenketting die nooit eindigt.’
Dus er blijft nog wel tijd over om een echt boek te lezen?
‘Zeker en vast. De Papieren Man is tenslotte ontstaan uit boekenliefde. En anders slapen we gewoon nog een uurtje minder.’