Midlifecrisis

De schaterlach van Richard (‘Hi, I‘m Rick’ ) Russo buldert onophoudelijk door de bibliotheek van zijn Amsterdamse hotel waar hij meteen begint met het vrolijk becommentariëren van het druilerige Hollandse weer. Hij komt net uit Parijs en vertrekt een dag later alweer naar Milaan. De chroniqueur van kleinstedelijk Amerika, die in romans als Empire Falls en Bridge of Sighs zulke onvergetelijke portretten schetste van gewone mensen met gewone levens, vertelt zonder terughoudendheid over zijn vrouw die boven in hun hotelkamer enorm verkouden ligt te zijn, over het sterfbed van zijn moeder en over de recente bruiloften van zijn beide dochters. En hoe hij uit die laatste twee gebeurtenissen inspiratie haalde voor zijn nieuwe roman That Old Cape Magic, hier vertaald als Het inzicht van Griffin. Een voor Russo’s doen bescheiden roman van nog geen 300 pagina’s waarin hij zijn komisch talent etaleert.
‘Mijn vorige roman, Brug der zuchten, was mijn dikste en meest ambitieuze boek. Het heeft me ruim zes jaar gekost om dat kloteding te schrijven. Meestal heb ik na het voltooien van een boek gelijk zin om aan iets nieuws te beginnen. Nu dacht ik: misschien schrijf ik wel nooit meer een boek. Ik was uitgeput, voelde me leeggezogen. Deze nieuwe roman begon als een kort verhaal. Hoewel ik blij was dat het langer uitpakte, was ik ook blij dat het bescheiden bleef. Ik had vooral zin om te lachen, en dat heb ik ook gedaan. Ik geloof niet dat ik ooit eerder de grenzen van de komedie zo ver heb opgerekt in een boek. Sommige scènes zijn bijna Monty Pythonesk. We hebben een oude man die op de bruiloft van zijn kleindochter met zijn rolstoel een helling afrijdt en op z‘n kop in de heg beland, haha! In elk geval ben ik in mijn opzet geslaagd. Ik heb lol gehad.‘

Cape Cod
Toch is Het inzicht van Griffin veel meer dan alleen een lollig verhaal. Russo laat zijn hoofdpersoon mijmeren over het ongelukkige huwelijk van zijn ouders, zijn eigen wankelende huwelijk en het naderende huwelijk van zijn dochter. Jack Griffin is eind vijftig en wanneer we het boek openslaan, rijdt hij op Cape Cod met in de kofferbak de urn van zijn vader. Jack wil de as verstrooien op de plek waar zijn vader het gelukkigst was. Dan wordt hij gebeld door zijn moeder. Een vrouw die we niet licht zullen vergeten.
‘Zodra ik de stem van die moeder hoorde, wist ik dat dit geen kort verhaal zou worden. Ineens was ze er. Zo‘n vrouw die zo overtuigd is van zichzelf, die maar één waarheid kent. Een krankzinnig mens. Af en toe maakte ze me razend, maar ik had vooral heel veel plezier met haar. Elke keer als ze Jack belt, of hij bij haar op bezoek gaat en wij maar luisteren naar haar idiote kijk op de wereld, was het alsof er een zeebriesje het boek binnenwaaide. I just had a ball with her!’ Jacks ouders, afkomstig uit de lagere middenklasse, zijn beiden afgestudeerd aan Yale en verwachtten op grond van die prestatie beloond te worden met een positie aan een vooraanstaande universiteit. In plaats daarvan belandden ze als docent aan een onbeduidende universiteit in de ‘fuckin’ Midwest’, waar ze zich hun leven lang te goed voor bleven voelen. Zo groeit Jack als enig kind op bij twee hopeloos gefrustreerde, snobistische ouders. De enige min of meer gelukkige periodes beleeft het gezin gedurende hun jaarlijkse vakantie op Cape Cod; die magische landtong nabij Boston waar echt bevoorrechte mensen een vakantiehuis hebben en waar de Griffins hopen ooit een betaalbaar huis te vinden. Een groot deel van hun vakantie wordt bestaad aan het bestuderen van de dikke makelaarsgids met het plaatselijke huizenaanbod, waarna bitter geconcludeerd moet worden dat het er ook dit jaar niet in zit.

Intelligente, beschaafde mensen
Hoewel Jack Griffin en zijn midlifecrisis af en toe behoorlijk irritant zijn, voelde Russo toch sympathie voor hem.
‘Ik vind al mijn personages leuk, zelfs degenen die me frusteren. Jack Griffin was voor mij bijna net zo frustrerend als voor zijn vrouw. Voor iemand die intelligent is, is hij erg traag van begrip. Al heel vroeg heeft hij besloten dat hij niets in zijn leven hetzelfde wil doen als zijn ouders. Hij heeft zijn ouders uit zijn gezinsleven geweerd, gaat zelden bij ze op bezoek en bewondert ze op geen enkele manier. Hij maakt de fout om te denken dat, omdat hij een hekel aan ze heeft, hij ze uit zijn leven kan bannen.
Ik heb lang lesgegeven aan de universiteit en had veel academische vrienden. Heel intelligente, beschaafde mensen. Ik heb het altijd opmerkelijk gevonden dat mensen met die intelligentie zo blind zijn zodra het gaat om dingen buiten hun kleine academische wereldje. Dat type intelligentie vertaalt zich vreemd genoeg maar zelden in wat we zo graag wijsheid noemen. Ze hebben een bestaan gecreëerd waarin ze heel goed functioneren, maar zodra je ze daaruit haalt, raken ze in verwarring.’
Dat Jack de nodige overeenkomsten vertoont met zijn schepper, ontkent Russo niet. Inderdaad, ze hebben alletwee les gegeven aan een universiteit, hebben alletwee scenario’s geschreven en delen ook een aantal familiale overeenkomsten.
‘Jack is enig kind, terwijl zijn vrouw Joy, net als mijn vrouw, uit een groot gezin komt. Maar het huwelijk van Jack is veel problematischer dan ons huwelijk en ik heb Jacks verwarring nooit gedeeld. Dit boek is geschreven toen mijn moeder ernstig ziek was, terwijl tegelijkertijd onze beide dochters bezig waren hun bruiloften voor te bereiden. In die periode deed ik wat veel mensen van eind vijftig, begin zestig doen: zorgen voor je hulpbehoevende ouders en tegelijkertijd nadenken over de toekomst van je net volwassen kinderen. Ik bracht heel veel tijd met mijn moeder door en als ik dan thuiskwam, wilden mijn dochters het gelijk weer over die bruiloft hebben. Ik voelde de aarde onder me bewegen in die tijd. Dit boek gaat over wat er gebeurt als iemand probeert op het zelfde moment in tegengestelde richtingen te kijken. Hoe raar alles ineens lijkt. Niets is zoals het was, je wereld is veranderd.’ Opnieuw die bulderende lach: ‘You just get loopy!

Richard Russo: Het inzicht van Griffin (oorspr. That Old Cape Magic, vertaling Kees Mollema, uitgever Signatuur)