Tot voor kort werd Ron Rash beschouwd als regioschrijver: zijn boeken spelen zich af in de Smoky Mountains, North Carolina. Zijn roman 'Serena' is de grote nationale en internationale doorbraak.

Als je Ron Rash wat schutterig de lobby van zijn Amsterdamse hotel ziet binnen lopen, kun je je nauwelijks voorstellen dat deze slungelige vijftiger in zijn spijkerbroek, spijkeroverhemd en witte gympen de man is die een van de meest memorabele vrouwenfiguren uit de recente Amerikaanse literatuur heeft bedacht.
Tot voor kort werd Rash, die naast schrijver ook hoogleraar cultuurhistorie van de Appalachen is, beschouwd als regioschrijver. Zijn boeken en verhalen spelen zich inderdaad allemaal af in de streek waar hij al zijn hele leven woont: de Smoky Mountains van North Carolina. Daar arriveert op de eerste pagina’s van Serena ook houtmagnaat Pemberton, die na drie maanden afwezigheid met Serena, met wie hij twee dagen eerder is getrouwd, terugkeert naar zijn houthakkerskamp. Op het station wacht niet alleen een jong meisje dat hij een half jaar eerder zwanger heeft gemaakt, maar ook haar dronken vader. Wanneer die een mes tevoorschijn haalt, aarzelt Pemberton niet en steekt de man neer met zijn eigen mes. Serena kijkt onbewogen toe. Terwijl de oude man langzaam doodbloedt, raapt Serena het mes op en overhandigt het aan zijn zwangere dochter met het advies het te verkopen: ‘Dat geld zul je goed kunnen gebruiken wanneer het kind er is. Het is alles wat je ooit van mijn man en mij zult krijgen.’
Nog geen twintig pagina’s heeft Ron Rash nodig om de lezer in de ban te brengen van Serena Pemberton. Hoewel hij voor Serena al tien boeken heeft gepubliceerd, betekent deze roman zijn grote doorbraak, zowel in eigen land als daarbuiten. Het boek zal bovendien verfilmd worden door Darren Aronofsky (The Wrestler) en Angelina Jolie heeft belangstelling voor de rol van Serena.

Arabier en adelaar
In 1934 kregen de Smoky Mountains de status van nationaal park, maar in de decennia daarvoor werd er intensief hout gekapt. Dat is de periode waarin Rash zijn roman heeft gesitueerd. Het is volop crisis en hoewel er wekelijks doden vallen tijdens het kappen en zagen, trekken wagonladingen mannen naar de bergen op zoek naar werk. Rash laat Serena, gekleed in broek en laarzen, op haar witte arabier door het kamp rijden om toezicht te houden op de houthakkers. Op haar arm rust een door haarzelf afgerichte adelaar die op commando ratelslangen vangt, maar die met evenveel gemak een menselijke schedel kan doorboren met zijn klauwen. Zelfs de sterkste man is bang voor haar. Vierhonderd pagina’s lang blijft ze even fascinerend als ondoorgrondelijk. Lezers reageren buitengewoon sterk op Serena; de een vindt haar onverdragelijk, de ander onvergetelijk.
Ron Rash: ‘Sommige lezers zeiden: “Ik heb nog nooit zo’n hekel gehad aan een figuur uit een boek”. Anderen zeiden: “Eigenlijk wilde ik het boek wegleggen omdat ze me zo tegenstond, maar het lukte me niet.” Dat is altijd het risico: als je personage te onsympathiek is, legt de lezer het boek weg. Maar Serena blijft interessant omdat ze niet hypocriet is. Ze gelooft in wat ze doet en ze creëert haar eigen morele principes. Ik denk dat zulke mensen altijd interessant zijn, zelfs als je bang voor ze bent. Juist omdat we ze niet begrijpen, worden we tot ze aangetrokken.’

U heeft zich niet laten verleiden te verklaren waarom ze is zoals ze is.
‘Zodra een schrijver dat doet, wordt het de lezer te makkelijk gemaakt. Die denkt dan: “O, dus ze doet zo omdat ze is misbruikt in haar jeugd.” Het mysterie van het kwaad wordt zo teniet gedaan, terwijl het kwaad het effectiefst is als het onbegrijpelijk blijft.’

Waar komt Serena vandaan?
‘Het hele boek is begonnen met het beeld van een vrouw op een paard. Het was nog mistig, de zon kwam net op en ze stond op een klif. Het leek bijna alsof ze tussen hemel en aarde zweefde, als een godin. Ik wist dat het in de bergen moest zijn omdat ze op een klif stond en omdat ze op een paard zat, wist ik dat het niet in het heden kon zijn. Ik wist ook dat ze heel sterk was, niet alleen fysiek maar ook mentaal.
Elke roman die ik geschreven heb, is begonnen met zo’n beeld. Dat is ook eng, want ik heb geen idee waar het naartoe moet, maar het beeld is zo sterk dat ik weet dat er een verhaal is. Ik moet het alleen zien te vinden.’

Dat klinkt bijna bovennatuurlijk.
‘Hoe meer ik schrijf, hoe mysterieuzer het proces wordt. Ik begrijp zelf ook niet waarom zo’n beeld zich aan me opdringt, ik ben er alleen op voorbereid. Er zijn bepaalde leugens die schrijvers zichzelf voorhouden om te kunnen blijven schrijven. Michelangelo geloofde dat het standbeeld al in het marmer verborgen zat. Hij hoefde het alleen nog maar te vinden. Dat zeg ik ook tegen mezelf: het verhaal is er al, ik hoef het alleen maar te vinden. Dat is waarschijnlijk niet waar, maar voor mij werkt het.’

Stoort het u dat u zo lang bent beschouwd als een ‘regionale’ schrijver?
‘Ja. Ulysses van James Joyce is het meest regionale boek dat er bestaat, maar tegelijkertijd het meest universele. In de Verenigde Staten is het al snel zo dat schrijvers uit het zuiden worden afgedaan als regionale schrijvers. Cormac McCarthy is een regionale schrijver, Philip Roth niet. Terwijl al zijn boeken zich in New Jersey afspelen. Dat is ook een regio! Ik ben een regionale schrijver, een schrijver die over New York schrijft niet. Dat snap ik niet.’

Kunt u zich voorstellen dat u een boek schrijft dat zich niet in de Smoky Mountains afspeelt?
‘Mijn familie woont al tweehonderd jaar in die streek. Landschap is voor mij net zo belangrijk in een boek als de hoofdpersoon. Ik hoop dat het landschap de lezers net zo raakt als de mensen in mijn boek. Dat landschap is mij gegeven, dus ik zal dat altijd blijven gebruiken. Eudora Welty zei: “One place understood helps us understand all places better.” Dat probeer ik na te leven. De roman waaraan ik nu werk speelt zich trouwens deels af in Duitsland en deels in New York. Ik werk er al vijftien maanden aan en ik heb tweehonderd pagina’s, maar ik zit op een dood spoor. Het werkt gewoon niet. Misschien kan ik dus maar beter wat dichter bij huis blijven! Dat het niet lukt, komt misschien ook omdat de verwachtingen na Serena ineens zo hooggespannen zijn. It was much easier to be obscure, haha!’