Zomaar een greep uit de onheilsberichten van 2011: vanaf 2013 geen cent meer naar kunst- en literatuurtijdschriften op papier. Boekwinkels in de knel door internetverkoop en de economische crisis. Ontlezing. Maar er is ook vrolijk nieuws: de jonge honden achter hard//hoofd en Das Magazin. ‘Hallooo! Ik gooi de sleutel naar beneden hoor.’ Uit het raam van de vroegere huishoudschool aan het Amsterdamse Museumplein, nu een broedplek voor kleine bedrijfjes, hangt Rutger Lemm (26). Lemm verdient zijn brood als tekstschrijver voor Dit was het nieuws en freelancejournalist voor nrc.next, maar is vooral de man achter hard//hoofd, een dagelijks online tijdschrift voor kunst en journalistiek. Met een groep enthousiaste vrienden en kennissen ging hij in 2009 aan de slag. ‘Elke tijd zijn geest’ schreef de groep in haar proclamatie, waarin ook meteen maar even Bob Dylan, Anna Wintour en Jan Blokker failliet werden verklaard. hard//hoofd moest een ‘seismograaf zijn van de nieuwe tijd’ en ‘genuanceerd en intelligent de wereld bezingen en beschrijven’, een antwoord op de ‘stuitende vergrijzing.’
Sombere tijdingen domineren de kunst- en literatuursector, maar daar hebben de enthousiastelingen van hard//hoofd en Das Magazin geen boodschap aan.
Hoogopgeleiden
Nu, twee jaar later, staan er dagelijks nieuwe tekeningen, poëzie, filmpjes, audiokunst en essays online. Gemaakt door zo’n vijftig vrijwilligers: jonge dichters, neurobiologen, economen, kunstenaars en journalisten. Niet alle bijdragen zijn even geslaagd, maar er zit genoeg interessants tussen. Vooral bij jonge hoogopgeleiden lijkt hard//hoofd een snaar te raken. Dat blijkt ook uit goedbezochte hard//hoofd-exposities, -debatten en -feesten en de 1500 bezoekers die de site dagelijks trekt. De redactieruimte is het kantoor aan het Museumplein, waar vanavond ook de vergadering plaatsvindt. Een laatkomer stommelt naar binnen met de naar beneden gegooide sleutel. Er is bier, iemand werkt nog gauw een hamburger naar binnen en ondertussen stickeren de aanwezigen flyers voor het komende benefietfeest en de crowdfundingactie die loopt. Lemm: ‘Het wordt tijd dat we onze mensen gaan betalen. Je kunt in een middag iets signaleren, maar als je echt iets wil veranderen is er meer tijd en dus geld nodig.’
Gelijkgestemden
Tijdens de vergadering wordt flink gebrainstormd en bespreken de redacteuren de bijdragen van afgelopen week. ‘Goed dat we langere stukken durven te plaatsen,’ zegt Lemm over een beschouwing van tweeduizend woorden over Page One, een documentaire over de New York Times. ‘Ik vroeg me eigenlijk af of het niet korter kon,’ antwoordt Emmie Kollau (34, videoredacteur bij hard//hoofd). Lemm: ’Het was misschien niet helemaal scherp, maar ik ben blij met dit soort bijdragen. Ze brengen de site naar een hoger niveau.’ Het liefst ziet ze teksten zoals in de New Yorker: ‘Lange journalistieke artikelen die zo goed geschreven zijn dat je ze in een ruk uitleest. Afgewisseld met korte prozaverhalen, beeld, audio- en videokunst.’
Manon Korthals (29, medewerker bij Autoriteit Financiële Markten) is er vanavond voor het eerst. Ze stelt voor een stuk te schrijven over de versoepeling van de hypotheekeisen voor hoogopgeleide jongeren. ‘Belachelijk, onze toekomst is net zo onzeker als die van laagopgeleiden.’ Korthals, na afloop van de vergadering: ‘Ik kan ook iets schrijven voor de opiniepagina van NRC, maar dat is me te statisch. Ik vind het leuk om me samen met gelijkgestemden ergens over op te winden.’ Het is iets wat Lemm herkent. ‘We zijn meer dan een online platform voor beginnende schrijvers en kunstenaars. De babyboomers verwijten onze generatie dat we te weinig activistisch zijn, maar in het tijdschrift en tijdens onze vergaderingen zie je dat er genoeg geestdrift en idealen zijn om de uitdagingen van onze tijd aan te gaan. Op een nieuwe manier, waar de vorige generaties niets van zullen begrijpen, dat wel.’
Boekenclub
Daniël van der Meer (25) en Toine Donk (30) zijn behalve de bedenkers van het nieuwe literaire tijdschrift Das Magazin ook de mannen achter Literaturfest, een boekenclub die onder de slogan ‘niet gehinderd door enige kennis’ een podcast maakt en literaire avonden organiseert. In een volle Rode Hoed, waar Van der Meer ook zijn geld verdient als programmeur, bespreken ze met Ernst-Jan Pfauth en Tim de Gier oude en nieuwe boeken. Donk heeft sinds kort ook een rubriek in de boekenbijlage van NRC. ‘Als een paard van Troje loods ik daar interessante mensen binnen.’ Het interview vindt plaats in het traditionele literaire bolwerk Café de Zwart in Amsterdam. Het blijkt niet ironisch bedoeld. ‘Dat is gewoon praktisch,’ zegt Donk, ‘we werken hier allebei in de buurt. Vergaderen doen we niet echt, we overleggen via e-mail. En de stukken ontstaan uit bier drinken met schrijvers en snode plannen maken. Het gaat erom samen tot een subliem verhaal te komen, waarbij je de schrijvers uitdaagt iets te schrijven wat ze anders niet zouden schrijven.’ Van der Meer: ‘Ze mogen trouwens zelf kiezen of ze in geld of in champagne worden uitbetaald.'
Nieuw talent
Het nulnummer, met als thema ‘de mislukking’, mag dan een nog wat ongerijpt allegaartje zijn, bijna de hele oplage van 900 werd verkocht. Ook deze jonge honden lijken iets beet te hebben. Donk: ‘We doen wat we zelf interessant vinden, zonder de last van een verleden of een literaire stroming.’ Van der Meer: ‘Bij ons ook geen oude literatoren, maar nieuw talent.’ Donk: ‘Genoeg mensen zijn geinteresseerd in korte verhalen en rubrieken van literair niveau, maar zij worden door de bestaande tijdschriften niet bereikt. Wij zijn ervan overtuigd dat ons dat wel lukt. Ook door onze opmerkelijke vormgeving, niet van die zwart-witte pagina’s als in traditionele tijdschriften. Van het volgende nummer komen er 1500.’
Voor dat volgende nummer zijn onder meer Hanna Bervoets, Daan Heerma van Voss en Maartje Wortel bezig met een verhaal – toch ook niet weer zo heel nieuwe namen. ‘Er staan ook wel minder bekende mensen in, maar je komt geen mensen meer tegen die nog niet gedebuteerd zijn,’ stelt Van der Meer. ‘Uitgeverijen duiken er direct bovenop als iemand een keer een leuke column schrijft. Dat levert natuurlijk niet altijd een goed boek op. Er is ook nauwelijks begeleiding.’ Donk: ‘Schrijf eerst maar eens een kort verhaal.’
Het nulnummer werd betaald via crowdfunding. ‘Met de overheid hebben we geen relatie,’ zegt Donk, ‘met onze lezers wel. We willen een gemeenschap zijn.’ Voor de volgende nummers is Das Magazin in gesprek met sponsoren, onder meer De Groene Amsterdammer heeft al toegezegd. Van der Meer: ‘Zij zien de maatschappelijke toevoeging.’
Maandag 19 t/m vrijdag 23 december is in De avonden op Radio 6 een rubriek van Toine Donk en Daniël van der Meer over vertalen te horen