Afgelopen dinsdag organiseerde auteur Daan Heerma van Voss een literair tribunaal naar aanleiding van zijn onlangs verschenen roman De Vergeting. De auteur liet zich vrijwillig aanklagen door advocaat Gerard Spong. Suzanne Holtzer, zijn redacteur, verdedigde hem in dit fictieve tribunaal. Felix Rottenberg speelde rechter.
Reden hiervoor? In De Vergeting beschrijft Heerma van Voss zijn familie en vrienden zonder pseudoniemen te gebruiken. Dus mochten moeder en drie vrienden deze avond hun zegje komen doen. Ook Jan van Mersbergen verscheen achter het katheder als onafhankelijk expert. Rottenberg mocht na twee uur uiteindelijk het vonnis uitspreken.
Het was een gek gegeven. Misschien omdat het geen echte rechtszaak was, werd er voorbijgegaan aan het juridische aspect: mag dat, mensen herkenbaar opvoeren in een roman? In plaats daarvan werd het heel persoonlijk gemaakt, ging het erom wie hier nou de klootzak was. Was het Daan Heerma van Voss? Zat moeder misschien gewoon te klagen? Je zou bijna willen dat er een slachtoffermeter zou zijn die de intensiteit van de schade aangeeft.
Kunt u zich niet meer vertonen in literaire kringen? 40%.
In de supermarkt? 65%.
Zoiets is onmogelijk. Lange tenen variëren per mens in lengte. En dan is er nog de vraag welke reden de schrijver heeft om echte namen te gebruiken, als er al zoiets bestaat als een ‘goede’ motivatie. Maakt het dan misschien ook uit hoeveel talent de auteur heeft? Hoeveel gelukkige jeugdherinneringen?
Het lijkt me heel vervelend als je reputatie geschaad wordt door een roman. Dat je bij iedere sollicitatie moet zeggen:
‘Yep .. dat ben ik.
Nee, ik heb nog nooit geëjaculeerd over de bedrijfsprinter.
Nee. Ja. Ongelukkige breuk met de schrijver.
Tja, god, U kent het wel.’
Je kunt wel zoals vroeger op het schoolplein jengelen ‘schelden doet geen pijn’, maar dat is niet waar. Dat kun je niet voor iemand bepalen. Woorden zijn namelijk niet onschuldig: ze kunnen tot reacties leiden, zelfs handelingen uitlokken. Mits ze in gunstige omstandigheden uitgesproken worden, of als ze maar vaak genoeg worden herhaald. Hoe meer media bijvoorbeeld aandacht besteden aan De Vergeting, hoe minder vrienden en familie Daan Heerma van Voss overhoudt.
Nu ben je trouwens redelijk veilig als je in een roman voorkomt: vaak kraait er geen haan naar. Maar als het toch zo is, kun je misschien maar beter zwijgen. Zwijgend gaat alles sneller voorbij.
Als je minder van de oosterse filosofie bent, bel dan bij de auteur aan. Bij vergeldingsdrang: schrijf zelf een boek of maak een intelligente grap. Wapen je met woorden en wees geen slachtoffer. Maar laat het niet aan een rechter over, want censuur lost niks op. Censuur maakt namelijk alles beladen. En de meest panische, grillige reacties krijg je door iets te verbieden: probeer dan nog maar eens rustig iets te vergeten.
Rottenbergs vonnis was meer een advies: schrijf een brief aan je moeder, jongen.