De boterberg. Met die term werd in de jaren zeventig en tachtig het overschot aan boter aangeduid. Ofwel: het aanbod was destijds groter dan de vraag. Ik kan me niet herinneren dat ik er ooit beelden van heb gezien, wat er daadwerkelijk met die overtollige boter gebeurde, maar in mijn verbeelding zag ik de cementwagens al af en aan naar de stortplaats rijden. Van tijd tot tijd word ik opgeschrikt met soortgelijke beelden, waarbij de cementwagens zijn vervangen door vrachtwagens. En in plaats van boter zie ik, je raadt het al, boeken voor me.
Een doemscenario dat langzaam dichterbij komt, want steeds meer boeken raken overbodig omdat er (praktische) digitale alternatieven zijn. Denk bijvoorbeeld aan de papieren encyclopediereeksen die nog zelden worden geraadpleegd. Of reisgidsen, waarvan het steeds minder vanzelfsprekend is dat ze in de koffer belanden. Door de oprukkende wifi-dekking is alle informatie gewoon op je telefoon beschikbaar. Om nog maar te zwijgen over de opmars van e-books die complete boekenkasten vervangen. Wat doen we met al die overbodige boeken?
Er zijn tal van initiatieven die hergebruik stimuleren. Zoals Little Free Library en Bookcrossing, waarbij boeken op openbare plekken aan nieuwe lezers worden aangeboden. Maar er zijn ook boeken die geen nieuwe eigenaar kunnen vinden, omdat er simpelweg geen vraag naar is. De papierbak biedt dan oplossing, maar je kunt er ook iets creatiefs mee doen.
Je komt het de laatste tijd dan ook steeds vaker op literaire weblogs tegen: afbeeldingen van sculpturen die uit boeken zijn vervaardigd. Je ziet soms immense bouwwerken die uit de opengeslagen boeken verrijzen. Of een driedimensionaal tafereel dat door middel van cutting (snijden in papier) is gemaakt. De mogelijkheden lijken onbeperkt. Brain Pickings maakte gisteren melding van een nieuw naslagwerk waarin de meest bijzondere creaties zijn verzameld: Art Made from Books: Altered, Sculpted, Carved, Transformed.
In het voorwoord schrijft de Amerikaanse beeldend kunstenaar Brian Dettmer dat hij zich aanvankelijk schuldig voelde toen hij - als maker van boeksculpturen – besloot om een boek als basismateriaal te gebruiken. Maar de tijden zijn veranderd: 'It is not about nostalgia. It is about the richness of its history and the beauty of its form, though more often it goes far beyond this. The infinite ways a book can be explored with our minds and our tools has just begun. We are at an exciting and pivotal moment in the way we record and receive our information. The form of the book, a symbol for ideas, information, and literature, may be the most relevant signifier and richest material we can work with today. We need to take advantage of this moment and respect the history of the book while contemplating its future in the face of shifts to digital technology.'
Boeken staan symbool voor ideeën, informatie en literatuur. En boeken zijn er in overvloed. Geen wonder dat steeds meer kunstenaars (fysieke) boeken tot sculpturen bewerken.
Voor een impressie van Brian Dettmers boeksculpturen kun je onderstaande video's bekijken: