In het Noordwijkse decor waar de socialistische dichteres, schrijfster en politica Henriette Roland Holst-Van der Schalk (1869-1952) opgroeit vormen de duinen een barrière tegen de golfslag van de zee. De gazons zijn er keurig gemaaid en de avondmaaltijd wordt bereid door het zeskoppige huispersoneel. De mannen uit dit gegoede burgermilieu dragen gesteven overhemden en platte hoedjes tegen de zon. Hun haar is tot in de puntjes verzorgd: kort geknipt en plat gekamd. De vrouwen dragen hun haar als ze jong zijn golvend en als ze ouder worden ingevlochten, opdat de hooggesloten snit van hun stijve blouses met oneindige parelknopenrij goed tot z’n recht komt. Men gebruikt woorden als ‘samenstemming’ en ‘veranda’, en muziek en bellettrie – Franse romans – nemen een voorname plaats in.
Dan breekt in Nederland een tijd aan van industrialisatie, fotogra fie en film ontwikkelen zich, en er ontstaat een emancipatie- en arbeidersbeweging. Roland Holst trouwt in deze periode met beeldend kunstenaar Richard Roland Holst (neef van dichter Adriaan), en zij storten zich van 1891 tot 1927 vol idealisme in de arbeidersbeweging. Huisvriend en dichter Herman Gorter spoort het echtpaar aan naast Plato, Dante en Spinoza ook Das Kapital van Karl Marx te lezen. Het werk spreekt hen buitengewoon aan, en zij treden toe tot de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP). Binnen de verschillende socialistische partijen vindt een heftige richtingenstrijd plaats. Voor met name Henriette is het niet gemakkelijk haar positie hierin te bepalen.
Als ze na een reis door de Sovjet-Unie ontgoocheld terugkomt, voelt ze zich zelfs bij geen enkele linkse partij meer thuis. Roland Holst vergaderde tijdens haar SDAP-lidmaatschap met Lenin en Trotski, maar greep uiteindelijk terug op de lieflijk dwingende macht van haar geschreven woord. Of zoals zij schreef in het gedicht ‘De zachte krachten zullen zeker winnen’: ‘Dan kan de groote zaligheid beginnen, die w’als onze harten aandachtig luistren, in alle teederheden ruischen hooren, als in kleine schelpen de groote zee. Liefde is de zin van ’t leven der planeten’.
De film Henriette Roland Holst – Droom en daad (2012) van Annette Apon reconstrueert deze periode aan de hand van oud filmmateriaal uit het veelomvattende found footage-archief van het Eye te Amsterdam. Filmmateriaal waar Henriette zelf op te zien is bestaat niet uit deze periode, maar het poëtische beeldmateriaal ademt de sfeer van die tijd. De beelden worden gecombineerd met teksten van Henriette Roland Holst zelf: flarden uit brieven, gedichten, toespraken en boeken. Daarnaast is er recent beeldmateriaal van de Buissche Heide, de plek waar Henriette Roland Holst iedere zomer verbleef en waar zij gasten uit binnen- en buitenland ontving.
Dichteres Henriette Roland Holst (1869-1952) vergaderde met Lenin en Trotski, maar bleef altijd geloven in de kracht van het zachte.
Henriette Roland Holst – Droom en daad wordt vanavond bij Het uur van de wolf uitgezonden, vanaf 22.45 uur op Nederland 2. In De Avonden sprak Emmie Kollau eind vorig jaar met Apon over de documentaire, kort nadat die op het IDFA in première was gegaan. Dat gesprek is hieronder te beluisteren.
Het Vincent van Gogh-huis in Zundert besteedt dit jaar ook aandacht aan de dichteres met een expositie (t/m 3 november 2013) en een rondleiding op de oude Buissche Heide (t/m 31 oktober 2013).