De vader van Pippi Langkous is in Duitsland geen Negerkoning meer, maar Zuidzeekoning. En in het kinderboek ‘De kleine heks’ van Otfried Preußler komt voortaan geen negertje meer voor.

Aanleiding vormde een interview in de Duitse krant Die Zeit met gezinsminister Kristina Schröder, die bekende het woord ‘neger’ tijdens het voorlezen aan haar kinderen te vervangen door een ander woord. Zij wil voorkomen dat haar kind ‘zulke woorden overneemt,’ zodat ze hem later kan uitleggen ‘wat het woord neger betekent en dat het kwetsend is om het te gebruiken.’

 

De uitgever van het kinderboek De Kleine heks, oorspronkelijk uit de jaren vijftig, besloot toen de tekst voor de nieuwe uitgave te herzien. Niet alleen werd het woord neger vervangen, ook ‘wichsen’ kon niet worden gehandhaaft. In de jaren vijftig werd daar alleen nog oppoetsen mee bedoeld, maar in de loop der jaren is de betekenis in seksuele zin verruimd. Er wordt ook aftrekken mee bedoeld, als in masturberen.

 

Ook een nieuwe editie van Pippi Langkous werd nagekeken op onwenselijk taalgebruik. Negerkoning werd Zuiderzeekoning en het woord zigeuner werd ook geschrapt.

 

In Duitsland ontstond een levendig debat over de vraag of het geoorloofd is oude teksten politiek correct te kuisen, reden voor de krant Bild am Sonntag een enquete te houden. Daaruit blijkt dat 50 procent van de Duitsers het eens is met de maatregel en 48 oneens. De overige 2 procent weet het niet zo goed.

 

In de Nederlandse uitgaven blijven de woorden overigens gehandhaafd. Hier lijkt de Duitse discussie vooral herinneringen aan de jaren zeventig op te roepen. Er bestond toen een door enkele Dolle Mina’s opgerichte Werkgroep Kinder- en Jeugdlektuur. In 1972 werd de groep geïnterviewd in de Volkskrant. ‘Negers dragen nog steeds rokjes in meeste kinderboeken’ stond er boven het artikel. Volgens de werkgroep was er behoefte aan kinderboeken die de maatschappelijke werkelijkheid van dat moment weerspiegelden, boeken ‘waarin de gezagsverhoudingen door kinderen worden gekritiseerd’ en ‘waarin piesen, poepen, piemelkijken, masturberen, vrijen zonder taboes logisch in het verhaal voorkomen.’ De boeken die waren geschreven vanuit het perspectief van kinderen die in een traditionele familie opgroeiden gaven een vertekend beeld. ‘Die kinderboeken dragen een bepaald maatschappijbeeld over, dat aangevuld moet worden.’

 

Tegen het woord ‘wichsen’ had de werkgroep dus weinig bezwaar gemaakt. Welk beeld wenselijk is en waarom wordt op elke plek en in elke tijd dus steeds weer anders beantwoord. Als iets daarvan getuigt is het wel de collectie kinderboeken die Carl Haarnack bij elkaar heeft gezet op zijn website. Kinderspel vergeleken bij het negertje van de kleine heks.