In papieren kranten is er geen ruimte meer voor, maar op internet floreren sites en apps met longreads: artikelen van tien- tot 15.000 woorden. Nu ook in Nederland, bij uitgeverij Fosfor.

'Moet je zien,' glundert Jeroen van Bergeijk. Op zijn tablet laat hij de eerste longread van zijn bedrijf Fosfor zien: 'Turtle 1: De auto uit Afrika' van journalist Tijs van den Boomen. Een portret van moderniserend Afrika middels een verhaal van 15.000 woorden over het bouwen van een auto in Ghana met onderdelen van afgedankte auto’s uit het Westen. ‘Ben je even kwijt wie wie is in het verhaal, kun je op de namen klikken. Dan verschijnt er een kort biootje en een foto. Weet je niet waar in Afrika het verhaal zich precies afspeelt, dan swipe je over een kaartje. En als je op het audio-icoontje klikt, wordt het boek voorgelezen.' Het is slechts een greep uit de mogelijkheden van longreads. Evert Nieuwenhuis: 'We benutten alle mogelijkheden die de tablet biedt, we doen eigenlijk alsof papier nooit bestaan heeft.'

Snowfalling
Wat Fosfor doet, past in een internationale tendens die zich de laatste twee jaar op internet heeft ontwikkeld. Terwijl lange diepgravende artikelen uit de papieren kranten en weekbladen verdwijnen, bloeit er online een nieuw genre. Longreads is de naam voor digitale artikelen van tien- tot 15.000 woorden die ondersteund worden door allerhande multimediale toepassingen. Zoals bijvoorbeeld 'Snow Fall', een spannend achtergrondverhaal uit The New York Times over skiërs die bedolven raakten onder een lawine. Al scrollend duik je via strak vormgegeven video’s, kaarten, audio en infographics steeds dieper in het verhaal. Het prestigeproject moet wat gekost hebben, maar journalist John Branch won er wel de Pulitzer Prize mee. De toon was gezet, 'snowfalling' is inmiddels de verzamelterm voor digitale journalistieke projecten waarmee diverse internationale media experimenteren. Begin dit jaar kwam The Guardian met 'Firestorm', een multimedia-spektakel over de vernietigende bosbranden in Australië, Die Zeit publiceerde online '100 Jahre Tour de France' en ook Nrc.nl heeft een poging gewaagd, met 'De dag dat Berry van Aerle Europees kampioen werd'.

Goed geschreven
Verder komt het in Nederland komt het nog niet echt van de grond, vinden Van Bergeijk en Nieuwenhuis. Nieuwenhuis: 'Internet wordt bij kranten nog steeds als een bedreiging en een kostenpost gezien. De vernieuwing moet van kleine bedrijfjes komen.’ In de Fosfor Longread-app verschijnt vanaf nu maandelijks een longread. Toch hoeven we niet een Nederlandse 'Snow Fall' te verwachten. Van Bergeijk: '"Snow Fall" en "Firestorm" vinden we te overweldigend, die zijn wat ons betreft doorgeslagen in gelikte vormgeving. Mensen klikken meer dan ze lezen. Bij ons is de tekst echt het uitgangspunt, het beeld dient enkel als ondersteuning daarvan.' Hun grote voorbeelden zijn The Atavist en Byliner, Amerikaanse sites en apps waar je lange artikelen uit onder meer The New Yorker, The Paris Review en The Wall Street Journal kunt kopen. Je kunt er ook je favoriete auteurs volgen. Om te bepalen wat je wilt lezen, geef je eerst aan hoeveel tijd je hebt, want online artikelen worden niet in pagina’s maar in leestijd uitgedrukt, berekend op het gemiddeld aantal woorden dat een mens per minuut leest. Er zijn verhalen van vijf minuten tot een uur. De meeste bevatten foto’s, audio en infographics, maar zijn in de basis toch gewoon lange artikelen. Nieuwenhuis: 'Ik lees daar verhalen over onderwerpen die me in Lekker lang lezen eerste instantie helemaal niet interesseren, maar die doordat ze zo verschrikkelijk goed geschreven zijn, toch boeien. Dat willen wij ook aanbieden in de Fosfor Longread-app: zeer goed geschreven artikelen over alle onderwerpen die je maar kan bedenken.'

Betalen
Halverwege het gesprek bliepen de smartphones van het tweetal gelijktijdig: een melding van hun webshop voor e-boeken. 'Weer een boek verkocht,' glimlacht Nieuwenhuis. Eerder dit jaar lanceerden Van Bergeijk en Nieuwenhuis, beiden zelf journalist en schrijver van non-fictie boeken, de eerste Nederlandse uitgeverij van e-boeken. Non-fictieboeken die anders verramsjt zouden worden, krijgen bij hen een tweede leven. Inmiddels zijn er voor 4,99 per stuk ruim zestig e-boeken te koop, van onder anderen H.J.A. Hofland, Arnold Karskens en Marcia Luyten.
Dankzij steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten, Stimuleringsfonds voor de Pers en Stichting Democratie en Media heeft Fosfor de tijd om te experimenteren, maar uiteindelijk moet er ook geld verdiend worden met de eboeken en longreads. Voor 2,99 euro kan de geïnteresseerde lezer met een klik op de knop een Nederlandse longread aanschaffen. Of de Nederlander bereid is dat te betalen, is nog even afwachten. Van Bergeijk: ‘Nederlanders denken nog te makkelijk dat alles gratis moet zijn. Ik vind het normaal dat je voor een goed artikel betaalt en was verbaasd dat Nrc.nl de longread over Berry van Aerle nog gratis aanbood. Maar er is iets aan het veranderen, dat zie je aan De Correspondent, dat kreeg ook 20.000 mensen zover om zestig euro te betalen.’ Inmiddels heeft ook een aantal kranten zich bij Fosfor gemeld. Nieuwenhuis: ‘Over twee jaar hopen we hét digitale huis voor Nederlandse literaire non-fictie te zijn. Zoals The Atavist, met elke week een nieuwe betaalde longread uit een krant of uit ons eigen fonds. Een eerste oproep voor ideeën voor longreads leverde bijna honderd voorstellen op. Van Bergeijk: ‘Wij geloven dat er behoefte is aan goed geschreven, diepgravende journalistiek, maar ook dat er genoeg Nederlandse auteurs zijn die dat kunnen. Er is veel meer dan alleen Annejet van der Zijl en Geert Mak.’

De proloog van 'Turtle1: de auto uit Afrika' kun je lezen in de nieuwe VPRO Gids. Het volledige verhaal is vanaf vandaag verkrijgbaar via de Fosfor longreads app (iPad en iPhone).

A.s. zondag is in Holland Doc Radio (21.04 uur, Radio 1) de documentaire Een Afrikaanse auto te horen, waarin Jeroen van Bergeijk, hij is ook radiomaker, kunstenaar Melle Smets volgt bij de bouw van zijn auto.