Over snelheid, tijd en stilstand.

In De vlammenwerpers volgen we Reno, een jonge vrouw die een nog nader te bepalen kunstenaarschap ambieert in de late jaren 70 van de 20^e eeuw. Deze zoektocht  brengt haar van de elite in de kunstwereld van het onstuimige New York City naar de extreem linkse beweging in Rome en weer terug. Mannen, rebellie, rubber, ontrouw en een plotseling gebrek aan stroom dienen zich aan terwijl Reno, al dan niet rijdend op een motor, haar ambitie najaagt, of lijdzaam volgt.

Rachel Kushner, opgegroeid in Los Angeles, is klein, met lang donker haar en praat met een typisch Amerikaans accent. Ze doorspekt haar verhalen tijdens een bezoek aan fotografiemuseum FOAM, met ‘you know’s?’ en ‘Like’s’. Het is bijna onmogelijk om niet te zoeken naar gelijkenissen met Reno, al is Reno volgens Kushner net zoveel of weinig op haar zelf gebaseerd als grote liefde Sandro, zijn ongrijpbare nicht Thalia, ‘vriendin’ Giddle, vriend Ronnie of een van de vele andere personages in dit thematisch overvolle boek.

Snelheid

Afgaande op het merendeel van de recensies in de Amerikaanse – en nu ook Nederlandse - pers, gaat het boek over snelheid; heeft het snelheid. Snelheid speelt inderdaad een grote rol maar is slechts een voorbeeld van de vele manieren waarop de tijd haar stempel drukt op de gebeurtenissen en personages in De Vlammenwerpers.

RK: ‘…mensen vragen altijd naar snelheid. Maar snelheid gebeurt gewoon in het boek. Ik heb nooit bewust besloten: ‘Dit wordt een groot boek over snelheid. Tijd echter, misschien niet noodzakelijk opzettelijk, bleef ik tegenkomen… Er was een moment dat ik het boek TIJD wilde noemen, maar dat zou een beetje pretentieus geweest zijn: Dit is een dik boek en het heet TIJD.’

Tijd

We zijn in FOAM om daar de installatie All Year Round van Ola Lanko te bekijken. Een extreme condensatie van een hele lange tijd, een poging ook, om een jaar vast te leggen in 365 maal 2000 foto’s. Het herinnert aan hoe Reno ook een poging doet om tijd vast te leggen. Alleen wil Reno dat doen door juist sporen van snelheid, of extreem korte tijd, te fotograferen. Een abrupt einde van snelheid eigenlijk, de sporen zijn van haar val met een motor op de zoutvlaktes. Tijd en tastbaarheid bijten elkaar. Tijd kun je niet zien, maar alles wat je wel ziet verandert door tijd.

RK: ‘…het is makkelijker om tijd voorbij te voelen gaan als je de tijd vult met niets…maar als je tijd vult met niets doen heb je ook niets om de tijd te laten zien…tijd is volledig abstract…’

Stilstand

De stroomuitval in NYC van 1977, zet als een ‘Deus ex machina’ de roman stil. Het wegvallen van stroom, en daarmee het wegvallen van elektrisch licht in de nacht herinnert aan het feit dat voor het fotografisch vastleggen van iets, niet alleen een onderwerp nodig is maar ook licht. Zonder licht, of stroom, kan de werkelijkheid, of het leven, niet meer worden vastgelegd, en wellicht misschien tijdelijk niet meer bestaan.

RK: ‘Of het ware leven begint daar juist…mensen wachten op een noodtoestand om de gestoorde klok van het laatkapitalisme en moderniteit stil te zetten, ze zijn enthousiast als de stroom uitvalt zodat ze een kaars aan kunnen steken, kunnen gaan zitten en hun leven daadwerkelijk kunnen ervaren.'

Wachten

Mensen komen vaak niet opdagen in De Vlammenwerpers. Dat begint als Reno samen met een meisje naar Los Angeles gaat voor het opnemen van een reclamespot, en haar medespeelster niet incheckt voor de terugvlucht. Het eindigt met het wachten van Reno in Frankrijk op een Italiaanse revolutionair die ze eerder hoog in de Alpen heeft afgezet zodat hij over de bergtoppen clandestien de grens kan oversteken. Ook hij komt niet. Reno wacht, en vraagt zich hoe lang ze moet blijven wachten.

RK: ‘Soms wacht je op mensen en ze komen nooit…Ik heb een heleboel geleerd tijdens het wachten op mensen, die niet komen opdagen...’

De vlammenwerpers is een lang boek, geen dik boek, maar een lang boek. Een term voorbehouden aan het definiëren van duur lijkt beter te passen bij een boek dat, naast een thematisch extreem gevarieerd tijdsbeeld, een registratie lijkt te zijn van hoe onontkoombaar tijd is. De bij vlagen verleidelijke snelheid in het boek is niet constant voldoende. Het boek leest weliswaar als een trein, of in dit geval een motor, maar die rijdt niet altijd even snel en komt zelfs af en toe botsend tot totale stilstand waarna het moeilijk weer verder lezen is. Dat geeft niet, de afwisseling tussen wachten en haast is goed, je moet er alleen wel even de tijd voor nemen.

De Vlammenwerpers - Rachel Kushner

Vertaald door Lidwien Biekmann en Maaike Bijnsdorp

480 blz.

verschenen in maart 2014 bij uitgeverij atlas contact