In VPRO Gids #15 is de uitslag van de VPRO Boekenquiz bekend gemaakt. Een notoir moeilijke met slechts 31 inzendingen. Gelukkig deed Wim Veerman mee, en illustreerde hij zijn antwoorden traditioneel met beelden van de vindplaats. Voor de liefhebber:

1 Het fictieve reisverhaal is een genre apart. In welk boek staat deze kaart afgebeeld:
b. Gulliver’s Travels van Jonathan Swift

2 Omdat de uitroep the sky is the limit van een grote bekrompenheid in het denken getuigt, beginnen we met een ruimtereis. In Een geschiedenis van de wereld in 10½ hoofdstuk laat Julian Barnes astronaut Spike Tiggler een godservaring beleven op de maan. Naar welke maanwandelaar verwijst hij en wat laat hij hem overkomen:
b. Jim Irwin (Apollo 15) die op de maan een voetbal gaat ophalen die hij over een afstand van 450 meter heeft gegooid. Bij het oprapen hoort hij een stem in zijn helm die zegt: ‘Zoek de Arke Noachs.’

3 Iets algemeens nog over reizen. ‘Reizen stelt je in staat om je vleugels uit te slaan, maar het maakt je niet vrij. De reiziger ervaart eerder een soort inperking; weg uit zijn vertrouwde omgeving, beroofd van de beschermende cocon van zijn routines, voelt hij zich teruggebracht tot nederiger proporties.’
Deze woorden zijn van:
a. Nicolas Bouvier op weg naar Kaboel in een Fiat Topolino in De wegen van de wereld

4 In haar reisverslag Opnieuw op Cuba bezoekt Martha Gellhorn midden jaren tachtig de Finca Vigía op Cuba, het huis dat ze 46 jaar eerder voor haarzelf en haar man Ernest Hemingway heeft gehuurd en ingericht. Het is nu een museum, en ze verbaast zich over de geprepareerde dieren die er later bij zijn gekomen.
Het gaat om:
b. Bizonkoppen (opgezette dierenkoppen, waaronder één buffelkop!)

5 ‘Racisme is nordisch, – en deze rassentheorie zal ik dan maar wijten aan mijn eigen germaanse inslag.’ Deze bewering van Harry Mulisch met een geografische component kun je teruglezen in:
b. Het woord bij de daad

6 Mulisch was niet de enige schrijver die het opnam voor linkse Latijns-Amerikaanse regimes. Uit welk reisverslag komt dit citaat: ‘Het enthousiasme, de energie waarmee Nicaragua het ontwerpen van een grondwet had aangepakt, riekte niet meer naar uiterlijk vertoon of een loos gebaar. De noodtoestand in Nicaragua was geen produkt van machtswellust.’
b. De glimlach van een jaguar van Salman Rushdie

7 Mario Vargas Llosa trouwde eerst met een tante (Julia), later met zijn nicht Patricia. In 1990 op het strand in Miraflores fluisterde Patricia hem de waarheid in waarom hij zich dat jaar kandidaat had gesteld voor het presidentschap van Peru. Ze zei:
a. ‘Je wilt nu eindelijk eens in de huid van je personages kruipen.’

8 In De voetbaloorlog schrijft Ryszard Kapuscinski: ‘De lijst van regeringen [in Latijns-Amerika] die na een nederlaag van het nationale elftal zijn gevallen of door het leger afgezet, is lang.’ De returnmatch El Salvador-Honduras, die het startschot werd van de genoemde voetbaloorlog, eindigde in 3-0. Hoe eindigde de eerste wedstrijd?
a. Honduras won met 1-0

9 We blijven nog even op het westelijk halfrond. Op Haïti, waar ‘het overgrote deel van de bevolking alleen Creools spreekt, een onbegrijpelijke taal die een beetje lijkt op het Frans dat geiten zouden spreken als geiten ooit in een grijs verleden collectief Franse les zouden hebben gehad’. Wie schijft dit?
b. Jan Donkers in Reizen maakt rijk

10 Wie zijn dit?
b. Vladimir Majakovski en Maksim Gorki

11 Welke schrijver zou er niet rouwig om zijn geweest als de in aanbouw zijnde kathedraal La Sagadra Familia van architect Antonio Gaudí in Barcelona tijdens de Spaanse burgeroorlog zou zijn opgeblazen?
a. Albert Helman (pseudoniem van Lou Lichtveld) in De sfinx van Spanje

12 Bruce Chatwin schreef een onvergetelijk reisverhaal getiteld A Coup. Tijdens een staatsgreep in Benin belandt hij als vermeende huurling in de plaatselijke gevangenis.
Met wie deelt hij zijn cel?
b. Drie Belgische ornithologen die zijn opgepakt met een Leica-lens met ‘de vorm en het formaat van een mortier’

13 Welke Afrikaanse schrijver zette Joseph Conrads Hart der duisternis ooit weg als schoolvoorbeeld van westers kolonialisme? ‘Ziet dan niemand de belachelijke en perverse arrogantie waarmee op deze manier Afrika wordt gereduceerd tot een decor voor de ondergang van een onbeduidende Europese geest?’
c. Chinua Achebe

14 Welke buitenlandse schrijfster heeft ooit de Nederlandse vertaling van een van haar boeken afgekeurd onder de uitroep: ‘Een boek van mij begint met een hoofdletter!’
a. Oriana Fallaci, die niet wilde dat haar boek Inshallah begon met het woord: ’s Avonds

15 De Argentijn Julio Cortázar is weer helemaal terug met de heruitgaven van Rayuela en De autonauten van de kosmosnelweg. In een ander werk, Brief aan een meisje in Parijs, laat hij iets absurds gebeuren:
b. Hij moet steeds konijntjes braken die hij in een kast probeert te verstoppen

16 De Franse schrijver Laurent Binet schreef na zijn succesvolle boek HhhH een politiek verslag van de verkiezingscampagne van François Hollande, vertaald als Niets gaat zoals verwacht. Op voorspraak van wie mocht hij de campagne volgen?
a. Valérie Trierweiler

17 David van Reybrouck schreef zijn magistrale Congo. Redmond O’Hanlon publiceerde eerder ook een boek met de titel Congo. In een van de verhalen daarin buigt hij zich met zijn belangstellende onhandigheid voorover om een beestje te bekijken dat de lokale straatjochies hem willen laten zien. Daarna krijgt hij een onbedaarlijke niesbui. Waarom?
a. Ze drukken de achterpoten van een sprinkhaan in zijn neusgaten, waaraan een stofje kleeft dat op je slijmvliezen werkt

18 Konstantin Paustovski, hij kan hier niet ontbreken, beschrijft in zijn zesdelige memoires een redevoering van Lenin. Hij doet dat aan de hand van één woord, en de manier waarop Lenin dat uitsprak:
b. ‘Brood’, gleb, dat Lenin op zo’n aanschouwelijke manier wist uit te spreken dat het veranderde ‘in het dagelijks brood waarnaar Rusland zo hevig verlangde’

19 De aanslag van Harry Mulisch is in het Russisch vertaald onder de titel Rasplata: de afrekening. De uitgever heeft op de rug een symbooltje geplaatst dat verwijst naar een genre. Welk genre?
c. Mannenboek

 

20 Een beschrijving van een ruiterfeest van grenskozakken rond 1900: ‘De paarden staken hun vier benen ver van zich af. Hun manen verhieven zich als zeilen, hun staarten stonden steil overeind als een roer, hun hoofden deden denken aan de slanke boeg van een voortschietende boot.’
Wie schrijft dit?
b. Joseph Roth in Radetzkymars

21 Welke schrijver-soldaat staat hier afgebeeld?
a. Konstantin Paustovski aan het ‘Zuidfront’ tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1941

22 Dit is de laatste foto van een groot schrijver, genomen door Stalins geheime dienst, de nkvd. Anders dan lange tijd was aangenomen, is de gefotografeerde arrestant niet in de Goelag omgekomen, maar na een kort ‘proces’ in Moskou geëxecuteerd. Wie is hij?
c. Isaak Babel

23 Van wie is de uitspraak: ‘Fictie is een versie van de werkelijkheid, net als non-fictie’?
c. V.S. Naipaul (Een uitspraak van Paul Theroux die door Naipaul wordt beaamd, zoals opgetekend door Theroux in zijn boek Sir Vidia’s Shadow)

24 Met Toon Tellegen in De trein naar Pavlovsk en Oostvoorne keren we terug naar vaderlandse bodem. Voor welke literaire prijs was dit boek in 2001 genomineerd?
a. De Libris Literatuurprijs

25 P.F. Thomése won met Grillroom Jeruzalem de VPRO Bob den Uyl Prijs 2012. In een van Den Uyls meest hilarische reisverhalen beschrijft hij een zeiltocht. Op welk meer?
b. De Vinkeveense Bergse Plassen, waarin hij zeilen synoniem laat worden aan een blauwtje lopen

26 Gerrit Krol (1934-2013, meester van de witregel) werkte als wiskundige voor de nam in Groningen. In het verhaal In dienst van de Koninklijke komt, net als in vrijwel al zijn boeken, een formule voor. Welke?
c. ‘x = x’ een wet die volgens hem eigenlijk zou moeten luiden ‘x’ = ‘x’ – als opmaat naar een overpeinzing over ‘wat vrouwen mystiek noemen

27 Welk hondje, hier verbeeld door tekenaar-illustrator Martijn van der Linden, leidt een tocht over een bevroren zee?
b. Larski uit Larski slaat alarm van Vera Westerman

28 Dit najaar was Arthur Japin op de buis te zien in een spelprogramma. Wat moest hij doen?
a. Geblinddoekt een vrouw betasten en ontdekken dat ze een gehoorapparaat in had

29 In Dienstreizen van een thuisblijver komt Maarten ’t Hart toch verder van huis dan Warmond of Maassluis. Hij bezoekt zelfs het buitenland. Het verhaal waarin dat gebeurt begint zo: ‘Met echte schrijvers op stap, wie zou dat niet willen?’ Waar gaat de reis heen?
b. Naar de Göteborg Book Fair met Connie Palmen

30 Tot slot nog een vraag over reizen, het fenomeen. ‘Reizen is immers, met luisteren en lezen, de kortste en leerzaamste omweg naar jezelf.’ Wie schrijft dit?
c. Jan Brokken in Baltische zielen

Beste redactie, waarde Frank,

Zoals elk jaar weer met veel spanning uitgekeken naar de nieuwe 'boekenquiz', en er ook deze keer weer veel plezier aan beleefd! Altijd jammer als alle oplossingen zijn gevonden - of wat daar in mijn optiek het dichtste bij komt - en we weer een jaar moeten wachten op een nieuwe quiz...

Hieronder mijn antwoorden, geïllustreerd met de vindplaats daarvan. In een enkel geval is het mij niet gelukt het gegeven citaat te achterhalen, maar ik hoop ook daar door deductie en eliminatie tot de goede oplossingen te zijn gekomen.

Vraag 7; het doorspitten van Vargas Llosa's A Fish in the Water: a Memoir (gezien mijn beperkte talenkennis heb ik mij bij het zoeken van de meeste antwoorden op de Engelse vertaling van de werken - als zij niet oorspronkelijk in het Engels, Duits of Nederlands geschreven waren - moeten verlaten) leverde niet het gewenste citaat. Wel één met een vergelijkbare strekking als het door mij geselecteerde antwoord.

Vraag 14; zowel Fallaci's reputatie waar het gaat om vertalingen van haar werk áls de Engelse vertaling die met "AT NIGHT" begint kunnen maar tot één conclusie leiden, zeker daar beide andere mogelijke antwoorden niet juist zijn.

Vraag 23; tja, ik heb geen van de drie in de antwoordopties genoemden kunnen betrappen op het doen van die uitspraak. Paul Theroux wél, die haar vervolgens in een van zijn boeken met instemming laat begroeten door Naipaul, die optie dus maar gekozen.

En dan nog twee vragen waarbij ik mij verstout te menen dat alle gegeven antwoordopties niet (geheel) correct zijn!

Vraag 4; Ik denk dat de vertaling de oorspronkelijke tekst geen recht doet, daarin is sprake giechelen bij de aanblik van de opgezette dierenkoppen en hoorns die alle muren sieren in het landgoed Vigía. Ter verduidelijking: "later addition" in de oorspronkelijke tekst slaat hier op nadat zij het huis betrokken. Het betreft jachttrofeeën door Hemingway tijdens hun verblijf aldaar verzameld. Zie illustraties bij mijn antwoord. Deze hangen in het huidige museum nog immer op dezelfde plaats als toen zij het landgoed verlieten. De "biggest buffalo head" (en de enige!) hangt boven Hemingways schrijftafel in de master's bedroom. Het betreft de kop van een door Hemingway geschoten Afrikaanse kafferbuffel, niet van een Noord-Amerikaanse bizon. De andere antwoordmogelijkheden zwaardvissen (hoewel Hemingway die ook ving en zich daar gaarne mee liet vereeuwigen) en slangen op sterk water vallen sowieso af.

Vraag 25; Rotterdammer Den Uyl ging - in de jaren kort na de oorlog - zeker niet op de Vinkeveense Plassen spelevaren met Elsie maar op de nabij Hillegersberg gelegen Bergse Plassen, zoals uit het citaat en de illustratie bij mijn antwoord zonneklaar blijkt.

Vriendelijke groet,

Wim Veerman