VPRO Gids #44

Levensstijlfilosoof Roman Krznaric bepleit een verandering van perspectief: na decennia van introspectie is het tijd voor uitrospectie. In Boeken licht hij 'Empathie', zijn handboek voor revolutie, toe.


De inleiding die Wim Brands half december vorig jaar in het drie minuten durende ‘smaakmaker’-filmpje hield over De wonderbox van levensstijlfilosoof Roman Krznaric duurde langer dan wat hij over het boek zelf te zeggen had. Want ja, die ‘verrassende geschiedenis in levenskunst’ kwam van een van de oprichters van de sinds 2008 in Londen gevestigde School of Life. Een plek waar ‘de beste ideeën uit de geschiedenis van de filosofie worden gebruikt om het dagelijks leven van de hedendaagse mens te verrijken.’ En dat stuit op kritiek, van filosofen die menen dat hier feelgood-filosofie bedreven wordt, een aspirinevariant op het echte werk, dat zou bestaan uit eindeloos staren in het zwarte gat en diep, dieper, diepst denken over de pijn die dat doet. Waarom lichtzinnig zijn, wanneer het zwaarmoedig kan?

En toch. Ondanks ook Brands’ scepsis prees hij De wonderbox aan, omdat hij ‘eigenlijk niet goed wist wat er mis mee is’ om onder leiding van cultuurhistoricus Krznaric eens te kijken naar wie er de afgelopen 3000 jaar zoal wat gedacht, gezegd en geschreven had over zaken als liefde, werk, familie, tijd en geld.

In september verscheen de opvolger, Empathie – een revolutionair boek, waarin Krznaric het thema uitbouwt waaraan hij al in De wonderbox begon: ons vermogen ons in de ander te verplaatsen, en waarom het belangrijk is dat verder te ontwikkelen en vaker toe te passen. Hij raakt kennelijk een snaar; als ‘internationale ster’ was Krznaric onlangs aanwezig op het Amsterdamse filosofiefestival Brainwash, zondag zit hij bij Wim Brands aan tafel in Boeken.

Sprong

Krznaric – in 1970 in Australië geboren als zoon van een voor wo ii gevluchte Poolse vader en een Roemeens-Schotse moeder – heeft een mondiaal slingerpad afgelegd. Het leidde hem van studies politicologie en sociologie naar Guatemala en beroepen als tuinman en meubelmaker. Eerdere boeken van zijn hand gingen over de universiteit van Oxford, tennis en werk. Nu is hij vader van een kleutertweeling en bepleiter van een verandering van perspectief, samengevat in het motto dat hij Empathie meegaf: ‘Zou er een groter wonder kunnen gebeuren dan wanneer we voor even door elkaars ogen zouden kijken?’ Een overpeinzing van schrijver en levensonderzoeker Henry David Thoreau (1817-1862).
 

Na decennia van introspectie is het (de hoogste) tijd voor uitrospectie, zo meent Krznaric, en hij creëerde een blog voor zijn visie. Een ander initiatief betreft de empathische bibliotheek, waar mensen boeken en films aanraden om ‘een denkbeeldige, empathische sprong’ mee te maken, aldus Krznaric. Bovendien heeft hij plannen voor een empathiemuseum; een zowel virtuele als fysieke plek die bezoekers in staat stelt in elkaars schoenen te stappen.

Verbindend

Terugkijkend duidt Krznaric zijn groeiende obsessie voor zijn empathieonderzoek als een vorm van heling. Toen hij tien was, stierf zijn moeder, een trauma als gevolg waarvan Krznaric’ emoties op een laag pitje kwamen te staan. Verlangend naar (weer) meer voelen keek Krznaric onder andere naar zijn kinderen, en zag hoe hun empathische vermogens zich ontwikkelden. Ook interviewde hij in het kader van een familiegeschiedenisproject langdurig zijn vader. Hij realiseerde zich dat spreken over dingen die er werkelijk toe doen verbindend is, en hoe weinig hij eigenlijk wist van de man die hij dacht te kennen.

‘De maatschappij verandert door de manier waarop we elkaar begrijpen,’ concludeerde Krznaric, door The Observer uitgeroepen tot een van de meest vooraanstaande Britse levensstijlfilosofen, en volgens hem is dat noodzakelijker dan ooit.
 
In hoeverre zijn toegankelijke revolutietips opgepikt worden, zal moeten blijken. Een mens kan immers nog zo veel beweren en lezen, praktijkbeoefening is de kunst.