Nooit meer slapen
Dinsdag 24 januari van 00.00 tot 02.00 uur op NPO Radio 1
Historicus James Kennedy praat over zijn boek Beknopte geschiedenis van Nederland. Het gidsland in identiteitscrisis.
Orange City, vernoemd naar Willem van Oranje, is een klein gereformeerd stadje in het midden van Amerika dat in de negentiende eeuw door nazaten van Nederlandse immigranten werd opgericht, iets waar de huidige inwoners nog altijd erg trots op zijn. Hoewel weinigen de taal nog beheersen zijn sommige Nederlandse woorden het plaatselijke dialect in geslopen. Zo zeggen ze daar weleens dingen als: ‘it’s a little benauwd in here, isn’t it?’ Ook wordt er jaarlijks een tulpenfestival georganiseerd, hebben veel huizen een Nederlands aandoende voorgevel en bestaat er een traditie van klompendansen in klederdracht.
Vanavond te gast in Nooit meer slapen is historicus James Kennedy, ooit geboren in Orange City, Iowa, nu woonachtig in Amersfoort, dean van University College Utrecht en columnist voor dagblad Trouw. Hij is de zoon van een Amerikaanse vader en een Nederlandse moeder en schreef vanuit die vruchtbare quasi-buitenstaanderspositie al verscheidene boeken over Nederland: over het euthanasiebeleid, over de maatschappelijke veranderingen in de jaren zestig en over de protestantse kerk. Zijn stokpaardje: ‘gebeurtenissen in het heden zijn beter op waarde te schatten wanneer je het gewicht van het verleden voelt.’
Binnenkort verschijnt Kennedy’s 400 pagina’s tellende Beknopte geschiedenis van Nederland, vertaald uit het Engels. Volgens de achterflap is ons langgedachte gidsland in recente jaren in onzekerder vaarwater geraakt: het positieve zelfbeeld van Nederland uit de jaren negentig maakt plaats voor negatieve percepties. Het land bevindt zich volgens sommigen zelfs in een identiteitscrisis. Nederland kijkt in de spiegel en iedereen ziet wat anders. Tijd, allicht, voor wat zelfreflectie vanuit de geschiedenis die dieper graaft dan de ‘voc-mentaliteit!’ van Balkenende en het ‘onze verworvenheden!’ van Rutte.
Een vrome, maar zelfingenomen, polderende handelsnatie – dat is zo’n beetje het beeld waar de meeste Nederlanders zich wel in kunnen vinden. Maar, zo vertelt Kennedy in maandblad Juist, die poldergezindheid komt niet doordat wij nou zo’n vredelievend volkje zijn. ‘De notie dat je niet zomaar dingen mag opleggen vanuit een centrale macht, is een impuls uit de geschiedenis,’ aldus Kennedy. ‘Onze overlegcultuur komt eerder door het feit dat Nederland net als Italië en Duitsland lange tijd een verbrokkelde structuur had, met heerlijkheden en kwartieren.’
En zo probeert Kennedy in zijn boek nog meer eigenschappen van ons land op geschiedkundige wijze te duiden: dat we een pluralistisch land zijn bijvoorbeeld, een ruimtelijke-ordeningsland of een sociaal-vangnetland. Kennedy: ‘de waardepatronen uit de geschiedenis zijn hetzelfde gebleven, maar alles is een stukje vormelozer geworden. Er is een verkruimeling van structuren gaande.’ Een land met identiteitscrisis dus – it’s getting a little benauwd in here, isn’t it?