Voor De bibliotheek filmde Frans Bromet bezoekers en medewerkers in acht bibliotheken. De VPRO Gids ging kijken in Veendam, waar de Beste bibliothecaris van Nederland profvoetballers inschakelde om kinderen aan het lezen te krijgen.

Drie strak gehoofddoekte meisjes staan giechelend bij de bak stripboeken. Douwe Dabbert, Lucky Luke, wat zullen ze eens mee naar huis nemen? Sihaam, Bahjo en Faduma nemen er alle tijd voor. Het is woensdagmiddag en hoewel de uitbundige februarizon de meeste kinderen naar buiten heeft gelokt, zijn zij naar de bibliotheek gekomen. 

Wie een stoffig, fluisterstil zaaltje verwacht, heeft vermoedelijk al heel lang geen bibliotheek van binnen gezien. Het is hier ruim, licht en gefluisterd wordt er ook niet.  

Veendam werd vorig jaar nipt tweede in de verkiezing van Beste Bibliotheek van Nederland, achter Zwolle. Maar Veendam bleek nog een troef te hebben: op 9 november 2018 werd Jolanda Robben uitgeroepen tot Beste Bibliothecaris van Nederland. En Jolanda, die werkt dus mooi hier in het Groningse Veendam.

Ze maakt even een praatje met het jochie dat bezig is een knikkerbaan te bouwen. ‘Die komt altijd op woensdagmiddag.’ Zijn ouders zijn nergens te bekennen. Navraag bij de kleine bezoeker leert dat die ‘boven’ zijn. De komende uren zullen we hem hier zien rondstruinen zonder ouderlijk toezicht. 

De peuter met de zwarte vlechtjes die zich vermaakt in de hoek voor de allerkleinsten heeft wel een moeder in de buurt. Terwijl haar dochtertje schaterend rondrent met een kartonnen Bumba-boek zit zij lekker te bellen op de bank die hier ook staat. 

‘Dit probleem heb ik altijd. Mama is totaal geen lezer, maar zij is hier niet weg te slaan.’

Bibliotheekbezoeker

potje dammen

De bibliotheek is gehuisvest in hetzelfde pand als de Rabobank, het theater en een grand café. Anderhalf jaar geleden is de boel hier grondig verbouwd en sindsdien is het bezoek spectaculair toegenomen. Bezoekers komen niet meer even een boek lenen, ze blijven vaak een hele middag. Al is dat niet altijd uit vrije wil. De moeder van een meisje met spierwitte vlechtjes heeft al een paar keer gezegd dat het tijd is om naar huis te gaan, maar haar dochter doet net of ze niks hoort. 

‘Dit probleem heb ik altijd. Mama is totaal geen lezer, maar zij is hier niet weg te slaan.’ Een uur later zijn ze er nog. 

Anno 2019 ga je naar de bieb om te leren programmeren, of een cursus 3d-printen te volgen. Vanmiddag zijn alle computers bezet, in een hoekje zit een groepje jongeren in kleermakerszit op de grond muziek te luisteren, twee meisjes met glittertruitjes zitten kauwgom smakkend een potje te dammen. Dat gebeurt niet in gewijde stilte. ‘Jij moet die pakken.’ ‘Neehee, jij bent.’  

‘Niet vechten, hè!’ zegt de medewerker die even komt kijken. ‘Wat is het probleem?’ Ze legt uit dat slaan bij dammen moet. 

Een paar kasten verderop staat een jongetje met pet zowaar tussen de boeken te kijken. Bibliothecaris Wil begroet hem enthousiast en vraagt of hij al verhuisd is. ‘Nee, nog niet, in april pas.’ Als zijn vader achter de stellingkast tevoorschijn komt, volgt een hartelijke omhelzing. Wil is ooit begonnen als vrijwilliger, maar nu bij elk kind in Veendam bekend als onvermoeibare voorlezer. Er zijn weken dat ze vijftig keer voorleest. In kinderdagverblijven, op scholen, in de voorleestent die in de zomervakantie in verschillende wijken wordt opgezet. ‘Iedereen kent Wil,' zegt Jolanda, 'er is inmiddels een hele generatie door haar voorgelezen.’ 

kast vol speelgoed

Iedereen mag Wil dan kennen, Jolanda zelf is sinds haar uitverkiezing tot Beste bibliothecaris van Nederland een lokale beroemdheid. Als je haar vraagt naar haar werkzaamheden valt op dat het begrip boek daarin nauwelijks voorkomt. Ze bedenkt cursussen en activiteiten, organiseert kindermiddagen, adviseert scholen over leesbevorderingsprojecten, onderhoudt de sociale mediakanalen van diverse Groningse bibliotheken en probeert lokale bedrijven binnen te halen als sponsor. 

Dat dit lukt bewijst de aanwezigheid van Bert-Jan Bruning, directeur van zoutwinningsbedrijf Nedmag, die met een paar lokale verslaggevers in zijn kielzog vanmiddag een kast vol nieuw speelgoed komt openen. Robots, programmeerbare lego, gamedesign en ander prijzig speelgoed is betaald door Nedmag. Kinderen mogen het gratis lenen met hun bibliotheekpasje. Bruning, strak in het pak, staat wat onwennig te klooien met de iPad waarmee speelgoedrobot Dash bediend wordt. De aanwezige kinderen staan trappelend van opwinding te wachten tot de kast opengaat.  

 'We zullen nooit zeggen: neem je nog een paar boeken mee?'  

Jolanda Robben

taalrijk

Dat de bibliotheek vol inzet op nieuwe technologie blijkt ook uit de manshoge meccanorobot die kan praten, dansen en op commando high fives uitdeelt. Zodra hij uit de kast komt, staan kinderen en ouders erom heen om hem zijn kunstjes te zien vertonen. Kinderen kunnen leren programmeren met behulp van speelgoedrobot Dash. Jolanda vertelt dat ze daarbij gebruik maken van populaire boeken als Siem subliem of De grijze jager. ‘Wij zijn heel erg van het stiekem lezen. We zullen nooit zeggen: neem je nog een paar boeken mee? In plaats daarvan proberen we  de omgeving zo taalrijk mogelijk te maken. De bibliotheek moet een plek zijn die alleen maar positieve associaties oproept. Ik hoop dat dit ook het beeld is dat in de serie te zien is.’  

Jolanda’s grootste succes is 'Scoor een boek', een project waarin profvoetballers scholen bezoeken om zo kinderen tot lezen aan te zetten. Het begon acht jaar geleden met de selectie van Veendam, toen nog een profclub. Nadat de club failliet ging, kwam fcGroningen in beeld. Inmiddels moedigen spelers van twaalf profclubs bijna 15.000 kinderen aan om een boek te lezen.  

Intussen hebben twee broertjes uit de nieuwe kast speelgoedrobot Dash in de wacht gesleept. Opa mag proberen die aan de praat te krijgen. Terwijl hij zit te prutsen, leest oma de gebruiksaanwijzing. ‘Ik snap er niks van.’ Jolanda schiet te hulp. ‘Hij moet eerst aan de lader.’ En hop, daar snelt collega Wil al weg om een oplaadkabel te halen.