Boekentips Crossing Border 2021

In 1992 vluchtte Saša Stanišić als veertienjarige samen met z’n ouders voor de Joegoslavische burgeroorlog uit Bosnië naar Duitsland. In zijn autobiografische roman Herkomst (Ambo|Anthos), in 2019 goed voor de prestigieuze Deutscher Buchpreis, verhaalt hij met smaak over zijn succesvolle inburgering als migrantenkind in Heidelberg en onderzoekt het door toedoen van de diaspora vervaagde familieverleden in de eenheidsstaat onder Tito, tot dit door etnische haat en geweld onmogelijk werd gemaakt.

Mede aan de hand van het levensverhaal van zijn dementerende geliefde oma worden begrippen als thuis en komaf zowel benadrukt als gerelativeerd; haar geboortedorp bestaat inmiddels niet meer. Stanišić vertelt graag, goed en veel, speelt met structuur en tijdsverloop, en biedt de lezer zelfs meerdere eindes aan.

Na duizelingwekkende romans over het slavernijverleden en een horrortuchtschool waar zwarte jongens werden vermoord is de nieuwe Colson Whitehead, Harlem Shuffle (AtlasContact), lichtere, maar nauwelijks minder briljante kost. Antiheld is Ray Carney, eigenaar van een tweedehandsmeubelzaak aan 125th Street, New York en parttime kruimelheler, die (wat halfslachtig) een legaal middenklassenbestaan probeert op te bouwen.

Maar als zijn onverbeterlijke neef Freddie hem betrekt bij de overval op een chic hotel komt hij onzacht in aanraking met zulke kleurrijke types als de in paars kostuum gestoken psychopaat Miami Joe en sadist/maffioso Chink Montague. Resultaat is een James Brownachtig swingende historische thriller tegen het liefdevol geschilderde decor van Harlem tussen 1959 en (dat dan weer wel) de rassenrellen van 1964.

Paustovski woonde er, net als Nadjezjda Mandelstam, maar tegenwoordig is het Russische stadje Tarusa vooral bekend als de woonplaats van Maxim Osipov. Hij is niet alleen cardioloog in het plaatselijke ziekenhuis, maar ook schrijver van korte verhalen. Dus wordt hij, hoe kan het ook anders, als moderne Tsjechov voorgesteld. Overeenkomsten zijn er genoeg, al situeert Osipov zijn verhalen niet alleen in de trein of het theater, maar ook in het vliegtuig.

‘Dit verhaal speelt zich af in onze tijd’, is een van zijn beginzinnen. Voor dokter Osipov liggen de personages voor het oprapen: de onzindelijke zigeunervrouw met haar gouden tanden en eczeem, illegale Oeigoeren, een Tadzjiek wiens organen zonder overleg worden getransplanteerd. En tussen al die treurigheid ineens een terloopse verwijzing naar Pasternak, Poesjkin of Anna Achmatova.

Zo begint een van de bizarre korte verhalen uit Lijkententoonstelling (Jurgen Maas) van de Irakees Hassan Blasim, die vluchtte voor Saddam Hoessein en uiteindelijk in Finland belandde. Blasim gaat het niet te bevatten geweld en de sektarische horror in het Midden-Oosten met fantasie en inktzwarte humor te lijf.

Hij speelt een ingenieus spel met waan en werkelijkheid, waarin het groteske bestaan in tijden van oorlog tot de essentie wordt teruggebracht: je blijft leven of het is afgelopen met je. Aanbevolen voor wie zich bij de afstompende berichtgeving over de terreurdaden in het Midden-Oosten niets menselijks meer kan voorstellen. 

► lees hier het eerste korte verhaal uit Lijktentoonstelling