Geschiedenis, natuur, wetenschap, politiek. Non-fictie beslaat nogal een breed terrein. Vijf gespecialiseerde recensenten doen een goede greep uit het aanbod en geven 5 boekentips binnen hun vakgebied.
Geschiedenis
Hitlers hofhouding
Heike Gortemaker
Adolf Hitler had een zus, een halfzus en een halfbroer maar hield afstand tot hen, want hij wenste – anders dan Napoleon – van zijn Derde Rijk geen familiedynastie te maken. En toch had hij een ‘familie’, een hofhouding die hem in de jaren van opkomst en van macht als een schaduw volgde.
Over die ‘familie’ (secretaresses, een fotograaf, een piloot, een chauffeur) schreef de Duitse historica Heike B. Görtemaker (die eerder een goede biografie schreef over Hitler minnares Eva Braun) een uitstekend boek dat niet alleen laat zien dat die familie Hitler na de oorlog heimelijk trouw bleef, maar ook dat Hitler aanvankelijk een onzeker man was die zich graag omringde met vertrouwelingen.
Pas toen hij eenmaal aan de macht was, groeide hij uit tot de almachtige Führer, die zich echter ook op het toppunt van zijn macht het best op zijn gemak voelde bij de mensen die hem adoreerden en niet tegenspraken.
Bestaat er een raarder leven dan het mijne?
Rudi Wester
Jef Last is nu een geheel vergeten schrijver, maar zijn vele boeken (de man schreef er tientallen) vonden in het Interbellum en in de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog gretig aftrek. Het waren geëngageerde boeken waarin ‘de verworpenen der aarde’ centraal stonden, niet zelden beschreven als stoere mannen, waarvoor de eerst verborgen en later uitgesproken homoseksueel Last een voorkeur had.
Last was enige tijd communist en vocht in de Spaanse Burgeroorlog aan de zijde van de Republikeinen, maar werd uitgekotst door de communisten die van homo’s niets moesten hebben. Hij brak met het communisme maar bleef zijn engagement trouw. Last werd een wereldburger die vele talen sprak en lang in Azië verbleef. Biografe Rudi Wester beloofde decennialang met dit boek te komen en nu het er is kan de conclusie luiden: niet het literaire werk van Last was grote kunst maar zijn leven was een kunstwerk.
De dochters van Jalta
Catharine Grace Katz
Over de Conferentie van Jalta (februari 1945) is al veel geschreven. Geen wonder, hier kwamen de ‘Grote Drie’ geallieerde leiders Roosevelt, Churchill en Stalin bijeen om te praten over de toekomst van Europa nu nazi-Duitsland op het punt stond te worden verslagen. Hoe voeg je daar iets nieuws aan toe? De Amerikaanse historica Catherine Grace Katz koos een originele invalshoek. Zij beschreef in een bijzonder goed geschreven boek de Conferentie door de ogen van de dochters van Roosevelt en Churchill en van de Amerikaanse diplomaat William Averell Harriman.
En passant schreef ze ook een psychologische studie over vaders en dochters. Terwijl Sarah Churchill het lievelingskind was van de premier, onderhield Anna Roosevelt een moeizame relatie met haar vader, een relatie die pas op Jalta (enigszins) goed kwam. Kathleen Harriman was de meest zelfverzekerde van de drie, misschien geen toeval want ze droeg niet de last de dochter van een premier, laat staan van een president te zijn.
Gare du Nord
Eric Min
Terwijl voor veel (jonge) Nederlanders nu geldt dat ze eens naar New York willen, gold lange tijd Parijs als the place to be, vooral voor kunstenaars uit de Lage Landen. Dit boek maakt duidelijk wat een grote stad doet met mensen: zij kan opnemen of verslinden. Sommige kunstenaars werden verslonden, anderen opgenomen. Parijs is, meer nog dan de besproken kunstenaars, het eigenlijke onderwerp van dit boek.
Maar die kunstenaars, die mochten er ook zijn. In Parijs, en later in de rest van de wereld. Zoals Piet Mondriaan, de eens gereformeerde schilder uit Amersfoort die zichzelf heruitvond en groot werd in de lichtstad. Of de wereldberoemde Belgen Frans Masereel, de schilder, en Georges Simenon, de schrijver die hier al deed wat hij zou blijven doen: prostituees bezoeken. En wat te denken van Rudy Kousbroek, Simon Vinkenoog en Hugo Claus die na de Tweede Wereldoorlog hun geluk in Parijs beproefden. Een heerlijk boek.
Voor profeet en Führer
David Motadel
Over het Derde Rijk is onnoemelijk veel geschreven, over de islam ook. Maar vreemd genoeg is nooit in samenhang over deze ideologie en deze godsdienst geschreven. De Britse historicus Motadel heeft als eerste laten zien welk belang de nazi’s in de Tweede Wereldoorlog gingen hechten aan de islam. Niet dat ze zelf iets in de islam zagen: ze probeerden moslims te bewegen in opstand te komen tegen de geallieerde koloniale machten Engeland en Frankrijk.
Hitler en Himmler beschouwden de islam als een ‘mannelijke’ godsdienst van vechtjassen, zo heel anders dan het ‘weke’ christendom. Dat de islam niet eenvormig was maar verschilde al naar gelang het land waarin moslims hun godsdienst beleden werd door de nazitop niet beseft. De instrumentele kijk van de nazi’s op de islam, dat ze slechts voor oorlogsdoelen wensten te mobiliseren, was een voorbode van de instrumentele bril waardoor later ook de Amerikanen en Russen de islam zouden gaan bekijken.
over de recensent
Wim Berkelaar is als historicus verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam en boekenrecensent voor het historisch radioprogramma OVT (VPRO).