Amerikaanse verkiezingen

The Fifth Risk stelt alle boeken die de wonderlijke regering van Trump van ‘binnenuit’ beschrijven, in de schaduw. Journalist Michael Lewis, die wereldberoemd werd door (verfilmde) diepgravend journalistieke boeken als Moneyball en The Big Short, ging niet kijken in het Witte Huis, maar op ministeries en bij overheidsdiensten. Daar kwam hij tot de kern van het probleem van de methode-Trump: willful ignorance, bewuste onwetendheid. "Onwetendheid heeft een voordeel en kennis heeft een nadeel", schrijft Lewis. "Kennis maakt het leven onoverzichtelijker. Het maakt het iets lastiger voor iemand die de wereld wil inkrimpen tot zijn kijk op de wereld.”

Trump negeert problemen en ontslaat medewerkers die hem eraan herinneren. De titel verwijst naar een gesprek dat Lewis met een hoge ambtenaar heeft, die de belangrijkste risico’s voor de VS opsomt. Een ongeluk met kernwapens, een incident met Noord-Korea of Iran. Maar het vijfde risico was volgens hem: projectmanagement, het routineuze, dagelijkse onderhoud van essentiële overheidstaken door ambtenaren – ambtenaren die Trump bij bosjes heeft ontslagen. Let wel, dit boek verscheen lang voordat het Covid-19-virus de wereld had besmet. En alles wat die hardwerkende ambtenaren aan Lewis vertelden, valt achteraf op te vatten als een nauwkeurige waarschuwing voor wat we nu zien gebeuren.

Bijna alle Amerikanen klagen erover: we zijn zo verdeeld geraakt in dit land. En ze doen allemaal alsof het een natuurverschijnsel is. Dat is het niet. De verdeeldheid, die langs schijnbaar ijzeren geografische, etnische en vooral politieke lijnen loopt, is het product van politiek cynisme. In Why We’re Polarized schrijft journalist Ezra Klein fijntjes dat mensen die klagen dat "het systeem kapot is", niet snappen dat het systeem juist functioneert zoals de naarste spelers erin willen dat het functioneert.

"Zij begrijpen hoe het werkelijk in elkaar steekt”. Beter nog dan Kleins veelgeprezen boek, vind ik The Great Alignment van politicoloog Alan I. Abramowitz. Zijn methode lijkt wat dor: bladzijde na bladzijde statistische gegevens vanaf de jaren 70 tot nu. Maar al die gegevens leiden tot een onontkoombare en tintelende conclusie: politiek in is de VS een identiteit geworden. Niet verrassend, wel schokkend: dat de acht Obama-jaren het raciaal ressentiment onder witte kiezers hoog hebben opgejaagd. Niemand kan de politiek in de VS begrijpen zonder daarbij het impliciete en expliciete racisme in ogenschouw te nemen.

How to read the Constitution and Why en What You Need To Know About Voting and Why zijn glasheldere standaardwerken van staatsrechtgeleerde Kim Wehle, die uiteenzet waarom zowel de Amerikaanse grondwet als het kiesstelsel fragieler zijn dan wel wordt aangenomen. In haar boek over de grondwet stelt ze dat democratie onderhoud nodig heeft. In haar boek over het stemmen spoort ze kiezers aan het enige te doen dat de democratie levend houdt: stemmen. Nadat ze heeft vastgesteld dat het stemrecht niet in de grondwet is verankerd, laat ze zien dat politici er daarom voortdurend aanvallen op kunnen plegen.

Die aanvallen zijn bovengemiddeld vaak gericht op zwarte kiezers en worden bovengemiddeld vaak uitgevoerd door Republikeinse politici. Een paar mythes die doelbewust door president Trump en de Republikeinen zijn geïnjecteerd in de verkiezingsstrijd voor 3 november, prikt zij simpelweg door. Stemfraude? Ja, dat komt voor: tussen de 0,0025 en 0,0003 procent van de stemmen. Kiezers weigeren? Dat is schering en inslag. Vooral in Republikeins geleide staten komt het onvoordelig hertekenen van districtsgrenzen voor, het stellen van bureaucratische eisen aan identiteitsbewijzen en het categorisch weren van kiezers, zoals ex-gevangenen. Wehle’s conclusie: "Het risico van een paar ‘verkeerde’ mensen die stemmen, is de opbrengst waard: een democratie van het volk."

Weet u het nog? Het Mueller-rapport? Twee jaar onderzoek naar de connecties tussen de Trump-campagne en de Russische regering, plus een inventarisatie van de manieren waarop de president het onderzoek probeerde te dwarsbomen. Ter linkerzijde van het politieke spectrum was speciaal aanklager Robert Mueller al die tijd een superheld, er liepen mensen rond in T-shirts met ‘In Bob we trust’. Maar nog voor het openbaar was gemaakt, in maart 2019, had de minister van Justitie van Trump de conclusies al effectief weg gespind als ‘geen samenzwering, geen belemmering van de rechtsgang’.

Nu hoor je er alleen nog maar rechtse bijtertjes over; die willen bewijzen dat het inderdaad een heksenjacht was, geopend door oud-president Obama en uitgevoerd door een perfide FBI-top. Maar intussen levert het onderzoek (zo’n 400 pagina’s plus bijlagen) bewijs van Russische inmenging, bewijs van strafbaar handelen van naast medewerkers van Trump en bewijs van verdomd veel contacten van campagnemedewerkers met Russische individuen. Report On The Investigation Into Russian Interference In The 2016 Presidential Election is het koffietafelboek van de Amerikaanse non-fictie: iedereen heeft het, te weinig mensen hebben het daadwerkelijk gelezen.