In de films van de Amerikaanse indieveteraan Jim Jarmusch gebeurt meestal zo goed als niks. Zijn nieuwe feelgooddrama Paterson vormt geen uitzondering.

Jim Jarmusch merkte eind jaren tachtig eens op dat hij liever een film zou maken over een kerel die zijn hond uitlaat dan over de keizer van China. Die bewuste film is er nu: Paterson toont een week uit het leven van een introverte buschauffeur (mooi gespeeld door Adam Driver), die in zijn pauzes gedichten schrijft, thuis geniet van de bak- en kookkunsten van zijn vrouw en iedere avond, jawel, zijn hond uitlaat. Paterson is een typische Jarmusch-film, in de zin dat er nauwelijks sprake is van een plot. Iets minder typisch is de toon: warm en teder en gespeend van elk cynisme.

Is de van oudsher zo coole en tegendraadse regisseur – 63 inmiddels – dan eindelijk zijn wilde haren kwijt? In zekere zin wel. In The Guardian legde hij onlangs uit hoe hij de laatste jaren is beïnvloed door Chinese vechtsport en filosofie: ‘Toen ik jong was, keerde ik me met alle macht tegen de wereld. Dat kan er heftig en lomp aan toe gaan. Van martial arts heb ik geleerd dat je zulke energie ook efficiënter kunt inzetten. Je hoeft niet per se te ageren. Je kunt ook meebewegen en intussen proberen je invloed uit te oefenen.’

Paterson is daar een aardige illustratie van. De film is op te vatten als een uiterst vriendelijk verpakte middelvinger tegen allerlei filmconventies. Zo wordt een eenvoudige, nobele hoofdpersoon in de meeste films – uit Hollywood én daarbuiten – ofwel van alle kanten tegengewerkt, ofwel belachelijk gemaakt, maar Jarmusch doet geen van beide. Zijn Paterson mag gewoon bestaan, onopvallend en tevreden.

Daarmee is overigens niet gezegd dat Jarmusch zich voortaan alleen nog van zijn liefste kant wil laten zien. Vrijwel gelijktijdig met Paterson brengt hij Gimme Danger uit, een portret van (of preciezer: liefdesverklaring aan) Iggy Pop en The Stooges. En dat verhaal is natuurlijk – oosterse wijsheden be damned – gewoon ouderwets heftig en lomp.

© Magnolia Pictures

Gimme Danger

Hipstervampiers
Nog even terug naar Jarmusch’ wilde haren. Volgens bevriende muzikant Tom Waits, die meespeelde in enkele van zijn films, zit de eigenzinnigheid de regisseur letterlijk in het DNA. 'Je moet weten dat Jim al op zijn vijftiende helemaal grijs was,' vertelde Waits ooit in The New York Times. 'Daardoor voelde hij zich in de tienerwereld een soort immigrant. En dat is hij altijd gebleven – een vriendelijke, gefascineerde buitenlander. In feite gaan al zijn films daarover.’

Of die analyse hout snijdt of niet, Jarmusch voert inderdaad consequent outsiders op in zijn werk – van de luie bajesklanten in Down by Law (1986) en Japanse Elvisfans in Mystery Train (1989) tot de hiphopsamoerai in Ghost Dog (1999) en hipstervampiers in Only Lovers Left Alive (2013).

Zelf was hij als tiener in de suburbs van Ohio al dol op cultfilms en obscure schrijvers, en vastbesloten zelf ook iets ongewoons en artistieks te gaan doen. Het duurde even voor hij zijn draai vond; pas na een voltooide literatuurstudie en pogingen het te maken als dichter, muzikant en fotograaf, belandde hij in New York op de filmacademie. Een treffende anekdote uit die tijd: Jarmusch kreeg les van Nicholas Ray, regisseur van de klassieker Rebel Without a Cause. Toen hij Ray het script voor zijn afstudeerfilm voorlegde, wees die dat af – er zou te weinig in gebeuren. Voor Jarmusch reden de plot nog verder uit te hollen en het script opnieuw in te leveren. Ditmaal reageerde de docent wel positief: hij was zo onder de indruk van Jarmusch’ bravoure dat hij hem prompt inhuurde als persoonlijke assistent voor zijn eigen nieuwe film.

De school was trouwens minder enthousiast: Jarmusch’ afstudeerfilm Permanent Vacation (1980) werd beoordeeld met een keiharde onvoldoende. Maar dat maakte toen al weinig meer uit. In het festivalcircuit werd de film wel opgepikt en een paar jaar later maakte de regisseur Stranger Than Paradise, inmiddels een ijkpunt in de Amerikaanse indiecinema. De rest is geschiedenis.

Heel veel Jarmusch

Op IFFR is Jarmusch’ nieuwe film Paterson te zien, alsook de Iggy Pop-docu Gimme Danger. Vanaf 9 februari draait Paterson in de landelijke bioscopen en vertoont EYE bovendien zes gedigitaliseerde eerdere films van Jarmusch: Permanent Vacation, Stranger Than Paradise, Down by Law, Mystery Train, Night on Earth en Dead Man.

Meer over Jim Jarmusch