In haar eerste drie films – festivalhits La ciénaga, La niña santa en La mujer sin cabeza – richtte de Argentijnse regisseur Lucrecia Martel (1966) zich op verwarde vrouwen, in haar nieuwe film Zama volgen we een verwarde man.
Het is de 17de eeuw. Don Diego de Zama, officier van de Spaanse kroon, is gevestigd in Paraguay, maar wil daar per se weg. Terug naar Spanje, terug naar zijn vrouw en kinderen. Maar dat blijkt nog niet zo makkelijk.
De film, gebaseerd op het gelijknamige, existentiële meesterwerk van Antonio Di Benedetto, is ook niet zo makkelijk. We krijgen in Zama geen tijdsbepaling, geen locaties, geen historische achtergrond. In Venetië, waar de film zijn wereldpremière beleefde, legde Martel uit waarom ze het de kijker zo moeilijk maakt.
Martel: ‘Ik vind niet dat al die nauwkeurigheid essentieel is voor de kijker. Als mensen het over begrijpen hebben, bedoelen ze meestal dat ze de plot kunnen volgen. Voor mij is niet de plot het belangrijkste van een film, voor mij is belangrijk dat een film een belevenis is, een reis. Di Benedetto’s boek is ook geen makkelijk boek om te lezen. Het is geschreven als een monoloog. Met een taalgebruik en complexiteit die je dwingt om steeds terug te gaan. Het is waarschijnlijk die manier van schrijven die het tot een meesterwerk maakt. Toen ik het las was het alsof ik gaandeweg bedwelmd werd, vergiftigd. Het lezen bracht me een onmetelijke en absurde euforie.
Het proces van hoe je dat verfilmt staat los van het boek. Wat ik doe is geen verfilming, ik probeer juist het boek uit mezelf te halen. Het is meer een behandeling. Het lezen heeft me vergiftigd en de enige remedie is een film maken. Bij films die op een boek zijn gebaseerd is er altijd het probleem dat men denkt dat je het verhaal naar de bioscoop wil brengen. Maar ik vind zoals gezegd de plot niet interessant. In al mijn films is de plot niet meer dan een excuus om een andere vertelstijl toe te passen. Bij Zama is dat ook het geval. Het gaat me niet om de gebeurtenissen in het boek. Ik wil laten zien wat dit boek met mensen doet als ze het lezen. Wat het boek met mij deed toen ik het las.’