Mads Mikkelsen: van danser naar de belangrijkste Deense acteur

Als acteur is de Deen Mads Mikkelsen (1965) een laatbloeier. Hij begint pas in 1996 – op zijn 31ste – met acteren. De tien jaar daarvoor is hij professioneel danser, balletdanser. Tegen The New York Times vertelt hij in 2020 waarom hij destijds van baan veranderde: ‘Ik wilde eens wat anders proberen. En ik heb me altijd meer aangetrokken gevoeld tot het drama van de dans dan tot de esthetiek.’

Wat goed is komt snel, want in 1996 maakt hij gelijk grote indruk in misdaadfilm Pusher. Mikkelsen speelt drugsdealer Tonny, een bijrolletje, maar wanneer hij voor Pusher II terugkeert krijgt Tonny de hoofdrol.

Regisseur van de Pusher-films is Nicolas Winding Refn, die later onder meer het Ryan Gosling-vehikel Drive zou zal maken. Je kunt zeggen dat Mikkelsen heeft geprofiteerd van het feit dat hij zijn eerste filmrol mag spelen in een film van een zwaargewicht als Refn, maar je kan dat net zo goed omdraaien: Refn heeft mazzel gehad dat Mikkelsen in zijn film meespeelt.

Zoals wel meer Deense filmmakers blij zullen zijn geweest als ze Mikkelsen – een opvallende verschijning, met zijn gracieuze danserslichaam en harde boevenkop met hoge jukbeenderen – voor hun films kunnen strikken.

Ondertussen is Mikkelsen te zien geweest in films van zo’n beetje alle Deense regisseurs die de afgelopen twintig jaar internationaal furore hebben gemaakt. Van Refn (met wie hij ook nog Valhalla Rising maakte) tot Susanne Bier (Open Hearts, After the Wedding) en van Anders Thomas Jensen (Adam’s Apples, Men & Chicken) tot Thomas Vinterberg (Jagten en het binnenkort te verschijnen Drunk, over een onderwijzer die zijn levensvreugde terugvindt dankzij de alcohol).

Een voor een kloppen ze in de loop der jaren bij Mikkelsen aan. Op een persoon na: enfant terrible Lars von Trier. Von Trier staat erom bekend dat hij graag psychologische spelletjes speelt met zijn acteurs, en het is moeilijk voor te stellen dat de ogenschijnlijk onwrikbare Mikkelsen zich daarvoor zou lenen. Toch ziet de acteur – zo laat hij tenminste regelmatig in interviews weten – het als een gat in zijn cv dat hij nog nooit met Von Trier heeft samengewerkt. Zijn deur staat in elk geval altijd open.

Von Trier moet het dan wel opnemen tegen grote Amerikaanse studio’s, die Mikkelsen hebben ontdekt als de ideale schurk. Zo wordt hij gecast als de bloed huilende superschurk Le Chiffre in Bondfilm Casino Royale en mag hij opdraven in zowel het Marvel- als het Star Wars-universum. Ook maakt hij een onuitwisbare indruk als de jonge Hannibal Lecter in de cult-tv-serie Hannibal.

Gelukkig keert Mikkelsen regelmatig terug naar Denemarken om te werken met zijn oude vrienden. In Anders Thomas Jensens voortreffelijke, zwartkomische wraakdrama Riders of Justice – de openingsfilm van IFFR dit jaar – speelt Mikkelsen militair Markus, die doordraait wanneer zijn vrouw omkomt bij een treinongeluk (of was het een aanslag?). De plot van de film – waarin humor en pijn elkaar moeiteloos afwisselen – is heerlijk onvoorspelbaar en Mikkelsen ziet er met zijn gemillimeterde haar en volle, grijze baard eens heel anders uit dan normaal. Wel beweegt hij zich even katachtig en gracieus als altijd. Alleen ditmaal met een mitrailleur in zijn hand.