Billy Wilder, de langstlevende legende van Hollywood

Billy Wilder, als joodse vluchteling in de jaren dertig neergestreken in Californië, is nu 93 jaar oud en weet alles nog. Vakgenoot Cameron Crowe (Jerry Maguire, Almost Famous) sprak uitvoerig met de oude meester. Het volledige interview verschijnt dezer dagen in boekvorm. Hieronder zeven fragmenten. 'Ik ben alleen maar gaan regisseren omdat zoveel van onze scenario's naar de kloten werden geholpen.'

Cameron Crowe: Er is een beroemde anekdote over de viewing van Sunset Boulevard voor de mgm-directie. Na afloop riep de grote baas Louis B. Mayer verontwaardigd uit: 'Wat bezielt die Wilder om te bijten in de hand die hem voedt?' Hoe reageerde je toen je dat hoorde?

Billy Wilder: 'Ik ben voor u Mr. Wilder en u kunt m'n rug op.'

Crowe: En wat zei hij toen?

Wilder: Hij wist niet hoe hij het had. Hij stond daar met alle grote jongens van mgm, zoals Eddie Mannix en Joe Cohen. Ze waren stomverbaasd dat iemand het lef had om zoiets te zeggen. Maar ik wist gewoon dat ik een prima film had gemaakt.

Crowe: Is Sunset Boulevard een zwarte komedie?

Wilder: Nee, gewoon een film.

Crowe: Had je een bepaald motief om Sunset Boulevard te maken?

Wilder: Ik wilde het mezelf een beetje moeilijk maken. Ik wilde iets doen wat eigenlijk gedoemd is te mislukken: een film over Hollywood maken. Het oorspronkelijke idee was een comedy, met iemand als Mae West. Uiteindelijk werd het een film over de treurige liefdesgeschiedenis tussen een filmster die haar beste tijd gehad heeft en een schrijver. Maar het lukte niet erg om iemand te vinden voor de rol van de ooit beroemde stomme-film-actrice. Mae West wilde niet . Mary Pickford ook niet. We overwogen toen Pola Negri, maar ineens kwam het idee op om Gloria Swanson te vragen. Die was toen weliswaar pas 51, maar had sinds '41 geen films meer gemaakt.

Ik geloof dat het George Cukor was die me haar aan de hand deed. Ze was totaal uitgerangeerd; Paramount had een boel geld aan haar verloren. Maar ik wilde haar dolgraag hebben. De rol was haar op het lijf geschreven omdat ze ook in werkelijkheid een ster van de stomme film was geweest. Ze had een film gemaakt onder regie van Erich von Stroheim, Queen Kelly, die we konden projecteren op het scherm in haar huis. Swanson doet een screentest, waarbij ze woedend uitroept dat ze nog steeds de allergrootste is. Nu hadden we een film. Ze ontving een zeer bescheiden gage, 150 duizend dollar, minder dan haar tegenspeler William Holden. Geweldig was ook dat ik Von Stroheim kon strikken voor de rol van Swansons butler. Hij opperde twee ideeën voor de film, waarvan ik er een heb overgenomen: dat hij zelf de fanmail schreef. Het andere idee was dat hij haar ondergoed zou wassen. Zie je het voor je? Stroheim!

Montgomery Clift zou de rol van schrijver spelen, maar drie dagen voor we begonnen te draaien, trok hij zich terug.

Crowe: Hoe vernam je dat? Belde hij zelf?

Wilder: Nee, zijn agente. Het toeval wilde dat Clift op dat moment een affaire had met een oudere vrouw, de zangeres Libby Holman. Hij had bij nader inzien geen zin om in zijn eerste grote filmrol een man te moeten spelen die onderhouden wordt door een steenrijke vrouw die tweemaal zo oud is als hij. Hij vond dat geen goede entree in Hollywood. Hij was een New Yorkse acteur en hij had er geen trek in om meteen het doelwit te worden van het Hollywoodse roddelciruit.

Wilder : Voor Double Indemnity (waarin de held door een femme fatale wordt aangezet tot moord) ben ik zo'n beetje bij alle topacteurs langs geweest. Ten einde raad heb ik zelfs bij George Raft aangeklopt, dan weet je wel hoe hoog de nood was. Iemand las hem het scenario voor omdat hij zelf niet kon lezen. Hij kon lezen noch schrijven. Op een gegeven moment zocht hij me op in de studio en zei: 'Ik ben nu halverwege het script en vraag me af wanneer ik mijn revers moet omdraaien.' 'Hoezo?', vroeg ik. 'Nou, wanneer laat hij zien dat hij eigenlijk een fbi-agent is?' (Wilder doet voor hoe een fbi-agent zijn badge laat zien, die verstopt zit onder de revers van zijn jasje.) Ik vertelde dat zijn revers de hele film keurig op zijn plaats blijft. 'Dan ben ik dus de echte moordenaar? Nee zeg, daar begin ik niet aan, hoor.' Maar Barbara Stanwyck was meteen verkocht. Met haar had ik niet dat gezeur van agenten die bij je komen met: 'Ze moet meer geld hebben, want na zo'n rol van moordenares komt ze nooit meer aan de bak.' Met Stanwyck kon ik lezen en schrijven.

Crowe: Heb je die rol speciaal voor haar geschreven?

Wilder: Ja. Maar we hadden nog steeds niemand voor de mannelijke hoofdrol. Toen stuitten we bij Paramount op Fred MacMurray, een echte comedy-acteur. Nadat ik hem het scenario had laten lezen, zei hij: 'Dat is niks voor mij.' 'Waarom niet?', vroeg ik. 'Voor deze rol moet je kunnen acteren .' Ik zei toen tegen hem: 'Luister eens goed. Je hebt het gemaakt in de comedy en als je een knip voor je neus waard bent, moet je nu kiezen: of je stopt, of je gaat iets heel anders doen.' Hij zei daarop: 'Wil je het alsjeblieft zeggen als ik het toch niet kan?' Hij was perfect, juist door de ongebruikelijke casting.

Crowe: Hoe kijk je terug op The Seven Year Itch?

Wilder: The Seven Year Itch was eigenlijk een niemendalletje (een comedy over een brave getrouwde man in Manhattan die verleid wordt door de seksbom die boven hem woont). Ik was uiterst geprikkeld in die periode. Ik was tijdelijk uitgeleend aan Fox. Ondanks alles mag het resultaat er zijn, al was het alleen maar vanwege de rol van Marilyn Monroe. Je weet wel, het meisje dat het altijd warm heeft. Haar airconditioning functioneert niet. Ze zegt: 'Ik ga naar de koelkast, want ik moet me even omkleden.' Haar tegenspeler Tom Ewell reageert: 'W...t zeg je?' 'Ja, ik leg mijn ondergoed altijd in de koelkast. Why not?' Daarna gaan die twee naar de film, naar Creature from the Black Lagoon, en als ze weer naar huis gaan krijg je dus die scène waarin ze boven een metrorooster verkoeling zoekt en de koude lucht haar jurk omhoogblaast . Tijdens de opnamen werd er door de crew om gevochten wie die ventilator onder dat rooster mocht aandoen...

Crowe: Dus je wist meteen al dat dit een beroemde scène zou worden?

Wilder: Jazeker, en of ik dat wist. En ik snap nog steeds niet dat ik dat beeld van Monroe die probeert haar opwaaiende jurk omlaag te duwen niet heb gebruikt voor de posters. Het is vele malen geïmiteerd en er zijn zelfs porseleinen beeldjes van gemaakt. En wij hadden verdomme zo'n nikszeggende poster! Ik kan niet zeggen dat die film mijn grote trots is, maar hij was niet slecht. Het publiek heeft ervan genoten.

Crowe: Vind je nog steeds dat Arthur Miller over de schreef ging toen hij je tijdens het draaien van Some Like It Hot beschuldigde van uitbuiting van zijn vrouw Marilyn Monroe?

Wilder: Die man was gek. Toen we bijna klaar waren met draaien - we zaten in Hotel Coronado in San Diego - nam hij me apart en zei: 'Marilyn is zwanger, dus het lijkt me beter dat je haar niet voor zo'n uur of elf 's ochtends laat werken.' Ik zeg tegen hem: 'Voor elf uur? Ze is nog nooit voor elven op de set geweest! Wees blij dat jij niet in mijn schoenen staat, want je zou compleet gestoord worden. Ze komt nooit opdagen. Ik zou dolblij zijn als ze er elke dag na de lunchpauze was. Nee echt, dan knijp ik mijn handen dicht.'

Er is trouwens een hele leuke anekdote over Marilyn Monroe en Arthur Miller uit de tijd dat ze verloofd waren. Op een dag stelde hij Marilyn voor om eens bij zijn moeder langs te gaan, want die wilde haar graag leren kennen. Marilyn vond het prima en dus togen ze op een avond naar de Bronx. Zijn moeder woonde in een piepklein appartement met een flinterdun wandje tussen de wc en de woonkamer. Het is hartstikke gezellig en de dames kunnen het uitstekend vinden samen. Op een gegeven moment moet Marilyn even naar de wc. Om te zorgen dat ze in de kamer niks horen, draait ze alle kranen open. Het afscheid is allerhartelijkst, met veel gezoen en zo. De volgende dag belt Arthur zijn moeder en vraagt: 'Hoe vond je haar?' En de moeder zegt: 'Het is een schat van een meid, maar ze pist als een paard.'

Het is heel moeilijk om serieus over Monroe te praten, omdat ze zo ongrijpbaar was. Ze leek op de vlucht te gaan voor alles wat serieus was. Plus dat ze heel moeilijk was om mee te werken. Maar het uiteindelijke resultaat was altijd weergaloos. Ze had nu eenmaal die enorme uitstraling. En geloof het of niet, ze had een perfect gevoel voor timing in de dialogen. Ze wist precies waar de lach zat. Maar ze kostte je heel wat extra draaidagen. Als Miss Monroe geacht werd om negen uur aanwezig te zijn kwam ze rustig om vijf uur 's middags aankakken. En dan bestond ze het om te zeggen: 'Sorry, ik kon de studio niet vinden.' Ze stond daar godbetert al zeven jaar onder contract!

Crowe: Kun je iets vertellen over de wordingsgeschiedenis van Some Like It Hot?

Wilder: Het oorspronkelijke idee was afkomstig van een zeer goedkoop gemaakte, derderangs Duitse film uit 1932 waarin twee mannen die op zoek zijn naar een baantje, hun gezicht zwart schminken om in een band te kunnen spelen. Later verkleden ze zich ook nog als vrouw om bij een damesorkest te kunnen gaan. Maar dat was dan ook echt het enige wat we van deze vreselijke film hebben overgenomen. We moesten een geloofwaardige reden bedenken waarom ze bij dat vrouwenorkest willen en waarom ze er niet meer uit kunnen. Door de maffiosi die achter hen aanzitten te doen geloven dat ze vrouw zijn, kunnen ze hun hachje redden. Als man waren ze er geweest. Het is dus een kwestie van leven of dood. Ze zijn gedoemd deze maskerade eindeloos vol te houden. Met dat idee hadden we een film.

Crowe : Had je geen moeite met de toonzetting, gezien het aspect van koelbloedige misdaad?

Wilder: Niet echt. Toen producent David Selznick vroeg waar ik op dat moment mee bezig was, vertelde ik dat ik werkte aan een comedy, gesitueerd in de jaren twintig ten tijde van de drooglegging en tegen de achtergrond van de grote Valentijnsslachting. Hij zei: 'Mijn god, moord? Dat kan toch helemaal niet in een comedy! Dat is het einde van je carrière. Iedereen loopt de zaal uit. Geloof me, het wordt een afgang.' Ik zei dat ik het er toch op wilde wagen. We zouden het allemaal heel omzichtig en delicaat in beeld brengen, maar die moordpartij moest erin. Daar draaide de film om. In het begin stopten we er wat humor in en daarna kwam dan die slachtpartij. De mensen pikten het, want ik had ze op dat moment al bij hun kladden. Jack Lemmon en Tony Curtis die daar op het podium zaten met hun instrumenten hadden de juiste toon gezet, zodat we het ons wel konden permitteren om wat bloed te vergieten.

We wisten dat het een goede comedy zou worden. Maar wat we niet wisten, was dat het een fantastische comedy zou worden. Dat hadden we niet voorzien.

Na The Seven Year Itch had ik gezworen dat ik nooit meer met Monroe zou werken. Maar toch was ik heel blij toen ik hoorde dat ze het scenario had gelezen en geïnteresseerd was. Eerst dacht ik aan iemand als Mitzi Gaynor, maar het was heel mooi dat zij die rol wilde spelen (ze speelt ukelele in het vrouwenorkest ). Met haar hadden we een bonk dynamiet in huis waar we alleen maar de lont in hoefden te steken. Zonder haar hadden we die seksscène niet gehad. Dat zijn nou precies die komische vondsten waar je bij toeval opkomt.

Crowe: En die maken de film.

Wilder: Dan ben je erg tevreden over jezelf. Neem de scène waar Tony Curtis de kleren steelt van Joe E. Brown en zich voordoet als Mr. Shell, een oliemagnaat. Vervolgens 'leent' hij ook nog het jacht van Mr. Shell, terwijl die zelf ergens aan het dansen en flirten is met de als vrouw uitgedoste Jack Lemmon. Joe E. Brown die de tango danst met Lemmon, dat kan natuurlijk niet stuk, zeker niet met die roos tussen hun tanden.

Crowe: Hadden jij en Izzy Diamond dat tijdens het schrijven van tevoren precies zo bedacht?

Wilder: Nee, dat dat soort dingen komen spontaan. Een ander heel belangrijk idee voor de film was wel tijdens het schrijven ontstaan. We hadden bedacht dat Curtis aan Monroe vraagt om met hem mee te gaan naar het jacht van Mr. Shell. Alles is in kannen en kruiken, ze zijn alleen. En dan moet het natuurlijk uitlopen op seks. Op een nacht werd ik wakker en dacht: 'Dit is niet goed, het is opgelegd pandoer.' En ineens wist ik het: hij moet doen alsof hij impotent is ! Zij is het die seks wil. Zij neukt hém, dat is veel beter. Wat is er beter dan door Monroe te worden ingepakt, verleid en geneukt? Dus we draaiden de rollen om.

's Ochtends voor we gingen draaien zei ik: 'Oké, we zijn nu bij de scène dat hij haar mee naar het jacht neemt. Dat blijft allemaal zoals het was. Maar wat denken jullie hiervan?'

Toen we begonnen te draaien viel alles meteen op z'n plaats. Hij vertelt dat zijn familie een fortuin heeft uitgegeven om hem te genezen. 'We hebben het geprobeerd met Javaanse danseressen met belletjes om hun enkels, we hebben alle mogelijke dokters geraadpleegd, maar niks helpt.' En dan zegt zij: 'Mag ik het eens proberen?' En dan gaan ze aan de slag. En wat er dan met hem gebeurt kun je zien aan zijn been dat omhooggaat. Ze kust hem en vraagt: 'Hoe was dat?' 'Dat weet ik niet', zegt hij en hop, daar gaat zijn been omhoog. Dan zegt zij: 'Ik probeer het nog een keer met iets anders.' Daarna verdwijnen ze uit beeld en weet iedereen wat er gaat gebeuren.

Crowe: Ik heb ooit eens gehoord dat je als regisseur alleen maar een goede romantische film kunt maken als je via de lens verliefd wordt op de hoofdrolspeelster. Was jij ook op die manier verliefd op Audrey Hepburn toen je Sabrina en Love in the Afternoon regisseerde?

Wilder: Uiteraard. Als je de lens op haar richtte kwamen er allerlei mysterieuze krachten vrij. Maar of ze sexy was? Buiten de camera was ze een actrice als alle anderen. Ze was klein, mager en erg aardig. Soms was ze op de set zo maar ineens verdwenen. Maar je had een grote sympathie voor haar. Je vertrouwde haar , dat kleine vrouwtje. Als ze voor de camera stond, werd ze Miss Audrey Hepburn . Dan werd ze opeens sexy op een heel subtiele manier en dat gaf een bijzonder effect. Bijvoorbeeld in Sabrina, toen ze terugkwam uit Parijs met die jurk. Dat was puur goud...

Crowe: Dat beeld van haar in die boom is een van je beste beginshots. Het is een perfect gecomponeerde close-up, met Audrey Hepburn die zo graag bij dat bal van de Larrabees aanwezig had willen zijn. Er komt een betovering over je die de hele film aanwezig blijft.

Wilder: Ja, want je valt meteen voor dat meisje met de blote voeten (Hepburn speelt een chauffeursdochter die verliefd is op een rijke playboy). Ze is een beetje aan het dollen met haar vader die de auto aan het wassen is. Smoorverliefd. Ze doet je denken aan je eigen verliefdheden. In de remake (uit 1995 van Sydney Pollack met Julia Ormond) zat een koude kikker in die boom. Ze was niet goed, want ze was niet echt verliefd.

Crowe: Elk jaar weer wordt een jonge, veelbelovende actrice het etiket opgeplakt van de nieuwe Audrey Hepburn.

Wilder: Sommige mensen hebben het, en anderen niet. Het gebeurt zo vaak dat je ondersteboven bent van een actrice, maar als je haar fotografeert is het niks. Maar zij had het. En er komt nooit meer een tweede zoals zij. Tegenwoordig heb je bijvoorbeeld Julia Roberts. Die is heel goed, een komisch talent. Ik was meteen verkocht toen ik haar in Pretty Woman zag. Maar je moet van geen enkele actrice verwachten dat ze een tweede Audrey Hepburn wordt. Die jurk van Givenchy past alleen haar.

Crowe: Ik heb de Humphrey Bogart-biografie van diens zoon gelezen. Hij vertelt dat Bogart (een van de hoofdrolspelers in Sabrina) over Audrey Hepburn zei: 'Ja, ze is fantastisch, als je haar 26 takes geeft.'

Wilder: 26 takes? Audrey Hepburn? Niks hoor. Dat was Marilyn Monroe. Een zinnetje als 'Where's that bourbon?' in Some Like It Hot kostte iets van tachtig takes voor ze het goed had. Als een willekeurige acteur een zin steeds maar niet goed uit zijn bek krijgt, neem je iemand anders. Maar Marilyn was de ster. Je doet het net zo lang over totdat het lukt, omdat je weet dat het er hoe dan ook in moet.

We waren de hele middag bezig omdat ze telkens begon te huilen als het weer misging en dan weer opnieuw opgemaakt moest worden. De ochtend waren we al kwijt omdat ze niet kwam opdraven en die middag was ze telkens haar tekst kwijt. Ik wilde per se die zin op locatie hebben omdat een achteraf ingemonteerde close-up geen gezicht zou zijn. Maar later, in die scène op het strand met Tony Curtis als oliemagnaat, had ze drie pagina's tekst die we heel snel moesten doen omdat er om de tien minuten een vliegtuig van de marine opsteeg. Ze deed alles in één take goed. We waren in drie minuten klaar. Ze viel bijna flauw.

Crowe: De taal en het ritme in je dialogen zijn zo karakteristiek dat ik me afvraag of je vooraf speciale sessies hield waarin je de acteurs precies aangaf hoe de teksten moesten klinken.

Wilder: Dat is zo, maar ik was niet zo'n Strasberg-mannetje (van de Actors Studio). Ik ben geen acteur, ik ben van huis uit niet eens regisseur. Ik ben alleen maar gaan regisseren omdat zoveel van onze scenario's naar de kloten werden geholpen. Maar ik kan uitstekend opschieten met acteurs, behalve met van die hufters als Humphrey Bogart. Hij was ineens beschikbaar, wilde een film doen en er was een rol voor hem in Sabrina. Ik had eigenlijk Cary Grant gewild. Die wilde ik eigenlijk altijd. Hij was een vriend van me. Ik mocht hem bijzonder graag en hij mij. Maar hij werkte altijd het liefst met dezelfde mensen. Dus toen Grant niet wilde, zei ik: 'We moeten iemand hebben die ouder is dan Holden en niet zo knap.' Sam Cohn, de agent die het voorstel deed aan Bogart zei: 'Er is een leuke rol voor je in die film met Audrey Hepburn.' Bogart werkte meestal met John Huston omdat hij met hem altijd zo prettig kon zuipen. Hij mocht me niet omdat ik aan het eind van de eerste draaidag, toen we met een paar mensen in de kleedkamer van Holden een martini dronken, vergeten was hem uit te nodigen. Hij zat in zijn eigen kleedkamer met de kapper, die zijn haarstukje in orde maakte. Uiteindelijk vroeg ik hem alsnog om er bij te komen, maar toen hoefde het voor hem niet meer.

Ik had een scène voor hem herschreven en toen hij het gelezen had, vroeg hij: 'Hoe oud is je dochter?' Ik zei: 'Bijna zeven.' 'Heeft zij dat geschreven?' En heel hard lachen, weet je wel. Hij dacht dat iedereen zou lachen, maar hij was nieuw bij Paramount en ik was een oude rot daar. Niemand lachte, want iedereen stond aan mijn kant. Hij gedroeg zich als een ontzettende lul omdat hij wist dat ik eigenlijk Cary Grant had willen hebben. En omdat ik hem niet had onthaald met een grote fles gin. Hij zou waarschijnlijk toch niet gekomen zijn, maar dat ik hem niet had uitgenodigd heeft hij nooit meer vergeten.

Jaren later hoorde ik dat hij kanker had. Zijn vrouw Lauren Bacall vertelde dat hij me graag wilde zien. Ik ging onmiddellijk naar hem toe en hij was echt ontzettend aardig . Hij bood me zijn excuses aan voor zijn gedrag. Ik zei tegen hem: 'Kom op zeg, we zijn hier niet aan het Britse hof. Al die plichtplegingen hoeven voor mij niet. Ik heb met zoveel mensen ruzie gemaakt.' Dat was dus niet waar. Hij zou het niet lang meer maken, en uiteindelijk herinner ik me Bogart als een geweldige vent. Hij was erg goed in Sabrina, beter dan hij zelf dacht. Hij speelde graag de held en op het laatst was hij dat dus echt.

Crowe: Ik zou het graag even hebben over Schindler's List. Ik heb ergens gelezen dat dat je laatste film had moeten worden, maar dat Steven Spielberg de rechten had.

Wilder: Ja, daardoor kon ik het schudden . Ik wilde die film heel graag maken. We hebben er samen in heel goede verstandhouding over gesproken. Hij had het me graag gegund, maar uiteindelijk wilde hij de film toch per se zelf maken. De drang was te sterk. Ik zou het anders hebben gedaan, maar niet noodzakelijkerwijs beter. Het zou een soort monument zijn geworden voor mijn moeder, mijn grootmoeder en mijn stiefvader. Maar Spielberg is natuurlijk een geweldige regisseur. Dat was hij al op zijn twaalfde. Hij is heel sterk in kinderfilms. Er zitten hilarische momenten in. Maar ja, Schindler's List... Dat zou een film recht uit mijn hart zijn geworden.

Crowe: Welke van alle films die je gemaakt hebt, beschouw je als de meest persoonlijke? Welke is je het meest dierbaar?

Wilder: Als een film af is denk ik er nooit meer aan. Ik heb ook nergens banden van. Op m'n kantoor heb ik alleen de scripts, voor als ik nog wat wil opzoeken. Als je vraagt wat de beste film is die ik ooit gezien, zeg ik altijd Pantserkruiser Potemkin van Eisenstein (uit 1925).

Crowe: Welke film van jezelf vind je de beste?

Wilder : Mijn antwoord was altijd: de volgende. Maar dat kan ik nu niet meer zeggen.

Crowe: Maar er moet er toch een zijn die je het meest aan het hart ligt? Schindler's List zou je meest persoonlijke film zijn geweest als je die had kunnen maken. Welke van de films die je wel hebt gemaakt staat het dichtst bij je?

Wilder: De film die wellicht het meest de perfectie benadert is The Apartment. Maar ik ben zeer tevreden over het eindresultaat van Some Like It Hot, al is het alleen maar omdat die zo'n enorm succes was. En ook Sunset Boulevard. Die sloeg in als een bom. Het is heel moeilijk om in Hollywood een film over Hollywood te maken, want iedereen kijkt je op de vingers.

Crowe: Met welke personages voelde je je het meest verwant?

Wilder: Ik vond William Holden goed in Stalag 17. Ik vond het heel fijn om met hem te werken. Zelf zou ik misschien het liefst Tony Curtis in Some Like It Hot zijn geweest. O ja, en Norma Desmond. En Sabrina. Dat is een heel milde, zachtaardige film, in vergelijking met sommige andere.

Crowe: In welk opzicht?

Wilder: Omdat Hepburn een zekere seksuele onervarenheid uitstraalde. Ze was Miss Audrey Hepburn. Nu blijkt dat ze allerlei geheime liefdesaffaires heeft gehad, maar daar had ik toen absoluut geen idee van. Ik heb nooit de behoefte gehad om iets te beginnen met een actrice tijdens het maken van een film, omdat ik helemaal opging in de film zelf. Uitzonderingen daargelaten. Ik voelde me aangetrokken tot Swanson en ook tot Barbara Stanwyck. Dat soort dingen gebeuren. Maar het was verweven met de film zelf. Je voelt je aangetrokken tot iets op het doek, maar dat betekent juist dat je je werk goed doet.