De meeste popsterren willen een keer in een film spelen, Tom Barman, voorman
van het Belgische dEUS, wilde een film maken. Moest een film maken. Dat wist hij
al vanaf het moment dat hij in 1994 zijn eerste videoclip regisseerde.
In 2000 besluit hij daarom dEUS even naar de achtergrond te verhuizen en begint
hij met het schrijven van een script. Drie jaar later is de film af: Any Way the
Wind Blows, een wervelende ensemblefilm waarin acht verhaallijntjes bij elkaar
komen op een warme junidag in Antwerpen.
Het gesprek met de 31-jarige
Barman vindt plaats op een warme septemberdag in datzelfde Antwerpen, in café De
Caveau, vlak bij het Centraal Station. In deze buurt, waar de zanger/regisseur
zelf ook woont, werden de meeste scènes van de ruim twee uur durende film
opgenomen. Barman: 'In mijn notitieboekje stond een uitspraak van Scorsese: Film
what you know.' Dat werd een film met acht hoofdpersonages en met overwegend
niet-professionele acteurs. Het mocht niet te makkelijk worden?
'Ik kreeg
achteraf pas door hoe moeilijk dat was, een ensemblefilm. Ik ben heel intuïtief
te werk gegaan. Dat heb ik van mijn muziek geleerd. Niet te veel vragen stellen
vooraf. Er is altijd een reden waarom je doet wat je doet, en wat die reden
precies is kan me op dat moment niet zoveel bommen.'
Word je dan niet
verrast door je eigen film?
(denkt even na) 'Nee, maar het is een feit dat
als je niet te veel de loep probeert te leggen op zaken die op het eerste
gezicht niet echt duidelijk zijn, dat dat na jaren wel naar boven komt. Dat vind
ik een heel intiem en warm moment, en dat is wat me voortdrijft.'
Zijn
we dan te vroeg met het interview? Is de film nog niet op zijn plaats gevallen?
'Het loslaten is moeilijker dan verwacht. Hij is af, ik heb er fucking drie
jaar aan gewerkt, het is mooi geweest! Ik wil zo langzaamaan beginnen aan een
nieuw script en nóg laat deze film me niet los. Ik ben er ook nog altijd niet
uit of hij goed is of niet.'
Wat zegt je gevoel?
'Ja, toch wel,
denk ik. Ik probeer iets kleins te vatten en dat luistert heel nauw. Soms denk
ik, hier heb ik het gemist, maar daar, daar lukte het wel!'
Waarom
inzoomen op dat kleine?
'Ik weet het niet. Ik graviteer altijd naar de
poëzie van de kleine dingen. Veel meer dan naar de grote gevoelens. Sommige
mensen zeggen dat Garcin de enige is wiens verhaal af is. Oké, dat klopt, omdat
er een soort resolutie is, maar dat vind ik dan net niet snappen wat ik wou
zeggen. Want daar is het mij helemaal niet om te doen.
Nu, het is fijn
voor Garcin, ik heb ook sympathie voor die man, en ik wilde ook wel dat het goed
kwam. Maar bij Lara was het vanaf het begin de bedoeling dat het bij haar
windstil zou zijn. Zij is vrijdagochtend Lara, vrijdagmiddag Lara, vrijdagnacht
Lara en zaterdagochtend Lara. Het moment dat zij de deur in haar gezicht krijgt
dichtgeslagen door haar schoonmoeder is voor mij juist zo'n moment dat de film
wél goed gelukt is.
Misschien was het iets te ambitieus, maar in mijn film
heb ik vooral de vaagheid willen vatten, de neutraliteit die we soms voelen.
Moet het altijd passie zijn? Moet het altijd liefde zijn? Hoe vaak in een
mensenleven voel je je niet neutraal?'
Dat is de kern van de film?
'Ik heb ooit lachenderwijs gezegd - dat moet je natuurlijk niet doen, want
bepaalde mensen nemen dat dan weer serieus - dat Hitchcock ooit gezegd heeft:
Film is het leven, maar dan met de saaie momenten eruit. Ik had daar op
geparafraseerd: Mijn film is het leven, maar dan met de spannende momenten eruit
.'
Dat is ook niet waar. Neem het feest, een hoogtepunt in de film, dat
wel een half uur duurt.
'Het was mijn ambitie om er een geloofwaardig,
vuil, sexy en rokerig feest van te maken. Daar komen alle personages samen, maar
het was niet de bedoeling dat daar mathematisch - klik klak klik - alles op
zijn plek zou vallen. Wat in veel ensemblefilms wel gebeurt. Ook daar moest de
willekeur heersen. Zoals die ook in de titel van mijn film zit, in bepaalde
personages, en in bepaalde handelingen van personages.'
Muziek houdt dat
half uur bij elkaar, zoals muziek sowieso een belangrijke rol speelt in jouw
film.
'Film what you know, hè. Dat de soundtrack jazzy zou worden, wist ik
al toen ik nog bezig was met het script. Dat heeft te maken met mijn voorliefde
voor jazz in films. Toen we doorkregen dat we muziek van Herbie Hancock voor
een heel redelijke prijs konden krijgen, wisten we dat het goed zou komen. Wat
klopte: van de 34 aanvragen hebben we maar twee keer nul op het rekest gekregen
. Achteraf viel me op dat ook de elektronische nummers vrij jazzy zijn. Dat zijn
zo van die kleine tekentjes dat je weet dat hoewel je intuïtief bezig bent, je
ook consequent kan zijn.'
Op dat feest zegt een van de vrouwen dat ze zo
gek is op het kijken naar mensen die naar andere mensen kijken. Hoor ik daar Tom
Barman?
'Ja, maar dat is voor mij dan ook niets meer of minder dan de
kernzin van de film. Dat zit ook in de scène met Firmin en zijn secretaresse
Sandrine. Zijn perversie is niet het kijken naar zijn vrouw, maar kijken naar
andere mannen die kijken naar zijn vrouw. Of in de relatie met Walter en zijn
overburen.
Veel personages kijken uit ramen, kijken weg in de lucht, naar
de straat. Dat moment op het feest is ook voor het eerst dat alle personages
samen komen. Garcin kijkt naar Lara, Lara kijkt naar Walter, Walter kijkt naar
Chouki, Chouki kijkt naar Firmin, Firmin kijkt naar Andrea, Andrea kijkt naar
Windman en Windman kijkt naar ons. Daar komt de film voor mij samen.'
Wat
is dat kijken dan?
'Ik denk dat alles neerkomt op de mens willen leren
begrijpen. Nieuwsgierigheid vooral.'
Toch kom je niet zo veel van de
personages te weten.
'Maar is kijken niet juist verbeelding, zelf je
verhaal maken? Is dat niet veel interessanter dan het verhaal kennen. Hoe leg ik
dat uit? Ik ben bezig met een clip voor Hooverphonic, die gaat over easy dating
. Ken je dat? Dat is voor mannen en vrouwen tussen de 25 en 35 jaar. Die zetten
zich aan lange tafels, praten drie minuten met elkaar en schuiven door. Achteraf
vul je ja of nee in achter de namen van de mensen met wie je gesproken heb. Bij
een match krijg je elkaars e-mailadres of telefoonnummer. Wij hebben dat
gedramatiseerd voor de clip. Zochten figuranten onder de echte easy daters en ik
heb zo met een paar van die gasten gesproken. Ik werd er niet goed van. Ik zag
taferelen, die misschien helemaal niet waar hoeven te zijn, van eenzaamheid,
pure eenzaamheid. Ik was er gewoon ziek van.
Dit om te zeggen dat hun
small talk zo veel bij mij opriep. En via die omweg wil ik zeggen dat het voor
mij veel belangrijker is om verhullend te werk gaan, dan om bijvoorbeeld bij
Chouki te zeggen dat hij het flesje met pestbacillen steelt om dat hij dit en
dat heeft meegemaakt in zijn jeugd, en het zo psychologisch allemaal te
verklaren. Begrijp me goed, daar is niets mis mee, maar dat is niet hoe ik het
wilde doen.'