Wie Carel Struycken wil leren kennen, heeft een helikopter nodig. Niet vanwege zijn lengte (2 meter 13) of zijn schoenmaat (54); al die grappen heeft hij al gehoord. Wel om een idee te krijgen van wat zich afspeelt in zijn hoofd. Struycken is steeds op zoek naar nieuwe perspectieven, onbenutte mogelijkheden, nog onverkende gebieden. Oude vrienden noemen hem zowel een wetenschapper als een dromer. Ontdekkingsreiziger komt misschien wel het meest in de buurt.
Telefonisch vanuit Pasadena, Verenigde Staten, vertelt Struycken dat hij in zijn middelbare schooltijd al met experimenteel toneel in de weer was. 'Ik begon aan een studie biofysica, maar ontdekte dat dat zoveel tijd en aandacht eiste dat ik er niets artistieks naast kon doen. Toen ben ik naar de filmacademie gegaan, omdat film naast toneel voor mij een steeds belangrijker medium werd en ik me interesseerde in hoe die twee zich tot elkaar verhouden.'
De interesse voor zowel wetenschap als kunst kreeg Carel Struycken (Den Haag, 30 juli 1948) van huis uit al mee. 'Mijn vader was arts. Als ik ook maar de geringste belangstelling voor iets toonde, knoopte hij daar onmiddellijk bij aan zodat ik iets zou leren.'
Een andere belangrijke bron van inspiratie was Carels acht jaar oudere broer, beeldend kunstenaar Peter Struycken, wiens bekendste werk het ontwerp is voor de postzegelreeks met het uit puntjes opgebouwde portret van koningin Beatrix. 'Er waren veel kunstenaars in zijn omgeving en via hem kreeg ik een flinke dosis cultuur binnen.'
In het derde jaar van de filmacademie greep Struycken de stageperiode aan om Hollywood te verkennen. 'Ik belandde als een soort gaststudent op de University of California, Los Angeles. Daar heb ik mensen ontmoet als de Franse regisseur Jean Renoir en andere filmmakers van een oudere generatie. Ze hebben daar een technisch perfect filmtheater waar elke dag drie of vier MGM-films vertoond werden uit de jaren dertig, veertig, vijftig en zestig. En in de woestijn vond ik de inspiratie voor mijn afstudeerfilm: een gevoel van hoe je de wereld van een afstand kon bekijken. Ik zag een godsoog voor me dat vanuit een vliegtuig een dorp komt invliegen en daar vrij koel de gang van zaken bekeek. Eigenlijk had ik een helikoptershot vanuit de hemel gewild, oranje-paars van kleur, maar dat was te duur.'
Wel klom camerastudent Marc Felperlaan een jaar later in een kerktoren voor een van de eerste shots van de door Struycken geregisseerde eindexamenfilm Hoekstra (1973). Daarin zien we de jonge, nieuwe schoolmeester Hans, gespeeld door cabaretier Bram Vermeulen, in een piepklein, luid knetterend autootje arriveren in een streng kerkdorp, tot groot plezier van Elsje, de vrouw van de veel oudere hoofdmeester Hoekstra.
Vraag zijn oud- klasgenoten naar herinneringen aan Struycken op de filmacademie en ze beginnen vroeg of laat allemaal over de reus in de Mini. Producent/regisseur Anne van der Linden: 'Als ik aan Carel denk, denk ik aan die Austin Seven, hoe daar dan die lange man uitgevouwen kwam.' Regisseur/publicist Hans Melissen: 'Het was een van de weinige auto's waarin hij rechtop kon zitten omdat daarin de stoelen laag bij de bodem zitten. Als je naast hem in de auto zat, zat je naast zijn knieën .'
Na zijn afstuderen klopte Struycken vergeefs op de deuren van Nederlandse fondsen en producenten om zijn eerste speelfilm gefinancierd te krijgen. 'Het was te commercieel of niet geëngageerd genoeg. Ik bevond me in een voortdurend misverstand dat iets langer dan anderhalf jaar heeft geduurd. Toen was ik het zat.' In 1975 vertrok hij naar Los Angeles.: 'Dan probeer je van alles. Ik had een tijdje een fabriekje in mijn garage waarin ik een opbergsysteem ontwierp. En ik heb ook nog op het American Film Institute gezeten .'
Vanwege zijn uitzonderlijke verschijning wordt Struycken op straat regelmatig benaderd voor rollen in films. Aanvankelijk hield hij de boot af. Hij ging om toen een productie-assistente haar auto midden op straat achterliet om hem aan te spreken. Struycken: 'Het werd me met iets meer urgentie gevraagd en het betrof een grote Hollywoodproductie. Ik wilde wel eens meemaken hoe het was om op zo'n grote set rond te lopen.'
In 1978 maakte hij zijn acteerdebuut in de Beatlesfilm-zonder-Beatles Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band als 'de bruut'. Zes jaar later stond hij als de butler van de duivel op de set van The Witches of Eastwick naast filmsterren als Jack Nicholson, Cher, Susan Sarandon en Michelle Pfeiffer. Daarna volgde een rol als 'de reus' in de vermaarde televisieserie Twin Peaks, waar hij kennis maakte met regisseur David Lynch, kort daarop gevolgd door het rariteitenkabinet van The Addams Family, waarin hij de familiechauffeur Lurch is. In de Star Trek-serie The Next Generation speelde hij de wereldvreemde Mr Homn.
Veel tekst krijgt hij doorgaans niet - in The Addams Family hoeft hij slechts te grommen - zijn verschijning lijkt genoeg . Felperlaan, die nog steeds warme banden met Struycken onderhoudt: 'Het was niet zijn roeping, dat merk je. Hij is geen acteur. Je ziet hem dingen doen. Eerst gaat het door zijn hersens en dan doet-ie het.'
Struycken: 'Ik vind het heel erg moeilijk om mezelf terug te zien op beeld. Ik zie altijd wat er beter kon. De rol in Twin Peaks is mijn favoriete. Omdat ik met een groep acteurs werkte die deel was van het complot. Dat er een zonderling bestaat als David Lynch en dat die af en toe een film mag maken, daaruit putte ik hoop.'
Hoewel hij als filmmaker in de jaren '80 nog meewerkte aan enkele kleine onafhankelijke films, en voor The witches of Eastwick een stuk voor de soundtrack componeerde, zat Struycken na zijn afstudeerfilm nooit meer op de regisseursstoel. Tegenwoordig verwerkt hij digitale foto's van landschappen tot driedimensionale bollen waarin de kijker rond kan 'scrollen'. Door de techniek op bouwwerken los te laten, hoopt Struycken via makelaars en eigenaren van vakantie-oorden munt uit zijn 'sferische panorama's' te slaan.
Waar wil de eendagsregisseur met de onbedoelde acteurscarrière en de brede blik het liefst bekend om staan? 'Ik wil überhaupt niet bekend zijn. Je kunt er weinig over zeggen, hè, hoe het anders gelopen zou zijn. Ik kijk te veel terug, denk altijd over hoe ik dingen anders had kunnen doen. Een van mijn favoriete films is Groundhog Day, over iemand die zijn leven eindeloos herhaalt tot hij het een keertje goed krijgt. Daar heb ik misschien nog zo'n twintig levens voor nodig.'