We zien hoe een jonge vrouw zich aansluit bij een drietal mannen. Hoe ze een Mercedes stelen, waarmee ze vervolgens door Rusland trekken. We zien in het eerste - zeer trage - half uur van Seven Invisible Men, hoe die Mercedes maar liefst vier keer in statische shots van bijna een minuut langzaam uit beeld rijdt. Dan bedriegt een van de drie mannen zijn reisgenoten en neemt de wijk naar zijn ouderlijk huis, een voormalige staatsboerderij ergens aan de rand van de beschaving. Het is een verzamelplaats voor uitschot, kansarmen en asocialen. Maar de drie sporen hem op, en het laatste uur van de film blijven we op de boerderij, waar we wachten op de explosie van geweld, die onafwendbaar lijkt.
Seven Invisible Men is prachtig gefilmd, maar waar kijken we naar, waarom bedriegt de man zijn reisgenoten, wat zoekt hij op de staatsboerderij? De film zelf, waarin nauwelijks gesproken wordt, geeft zijn geheimen niet eenvoudig prijs. En de regisseur, de in Litouwen geboren Sharunas Bartas (1964), is zo mogelijk nog vager.
Vindt u het erg als mensen de film niet begrijpen?
'Nee. Er is niet veel te begrijpen. Wat zou je willen begrijpen?'
De plot
, wat mensen doen, en waarom.
'Was dat niet duidelijk?'
Nee. Ik
snapte bijvoorbeeld weinig van het einde...
'Maar zo gaat dat in het echte
leven. Het leven is geen vloeiende gebeurtenis. Er gebeuren vaak dingen die niet
simpel te verklaren zijn. In de kringen van deze mensen wordt veel gedronken,
dan kan alles gebeuren.
Dat is een van de verklaringen.
(korte stilte)
Ik sliep zeven jaar geleden in het Hilton hotel in Rotterdam, waar een van mijn
films draaide. Midden in de nacht schrok ik wakker van vier politiemannen, die
in gevechtskledij en met helmen op naast mijn bed stonden. Maar ze keken
helemaal niet naar mij. Het was hen te doen om een Afrikaanse regisseur in de
kamer naast mij. Die had besloten zelfmoord te plegen. Hij had zijn badkamer
kort en klein geslagen en overal lag glas, bloed en water.
Waarom deed hij
dat? Waarom kwam hij naar Rotterdam om zelfmoord te plegen? Wat er in iemands
hoofd gebeurt hoeft niet altijd iets met de werkelijkheid te maken hebben.
Dat is nog een van mijn antwoorden.'
En al die beesten? We zien de hele
tijd varkens, koeien, kippen.
'Die lopen nu eenmaal op een staatsboerderij
. Vond u ze niet leuk?'
Jawel, maar ze komen zo vaak in beeld dat ik dacht
dat u daar een bedoeling mee had.
'Wat denk je als je naar de lucht kijkt
?'
Niets bijzonders. Maar als een regisseur me heel veel luchten laat zien
, vermoed ik dat hij daar een bedoeling mee heeft.
'Misschien wil hij
alleen maar luchten laten zien...'
Dan zal het monteren van de beesten in
uw film heel intuïtief zijn gebeurd. Als er geen inhoudelijke reden is.
'
Denken en voelen zijn heel nauw verweven. Ik begrijp waarom de beesten in de
film zitten, maar het is geen formule. Het is niet dat de koeien dit betekenen
en de schapen dat.'
Het is dus niet dat de beesten staan voor een
terugkeer naar primitieve gevoelens, een soort regressie van de hoofdpersonen?
'Nee, helemaal niet. Dat is helemaal fout. Je maakt een grapje. Het is net als
met muziek. Dan vraag je je toch ook niet af wat het betekent. Maar als je het
hoort, dan weet je het.'
Kent u het leven op een staatsboerderij?
'Ja
, ik ben daar geweest om me voor te bereiden op mijn film. Dat doe ik trouwens
bij elke film. Meestal nog voor ik met schrijven begin. Om inspiratie op te doen
, maar ook omdat ik contact wil maken met de mensen die er leven. Zodat ze weten
wie ik ben en wat ik wil. De meesten komen namelijk terug in de film. Ik werk
het liefst met een gemengde groep acteurs; professionele en niet-professionele.'
In het laatste uur zien we de mensen steeds dronkener worden. Schonk u echte
alcohol?
'Ja, en de mensen werden ook wel dronken, maar niet zo dronken als
in de film. Je moet ze toch tegen zichzelf beschermen.'
Het laatste uur
ziet er levensecht uit. Bijna alsof alles bij toeval gebeurt. Is het geworden
zoals u geschreven had, of werd er op de set veel geïmproviseerd?
'Nee,
alles is geworden zoals ik van tevoren gepland had. Je kan wel vertrouwen op
toeval, maar de kans dat er iets moois gebeurt is veel groter als je het
zorgvuldig voorbereidt en goed door denkt.'
De afwezigheid van een
aanwijsbaar plot, de verstilde beelden. Mensen vergelijken uw films vaak met
schilderijen.
'Maar een film is geen bewegend schilderij. Het mooie van
film is dat het alles is. Beweging, geluid, montage. Mensen zeggen zoiets omdat
ze moeite hebben om mijn werk te plaatsen. Mensen worden nerveus.'
En
wordt u daar dan weer nerveus van?
'Nee, ik word nerveus als mensen zich
met mijn werk gaan bemoeien. Ik werk er jaren aan, en ineens zegt iemand dat hij
er niets aan vindt en dat alles anders moet.'
U houdt sommige shots, met
name die van de auto die uit beeld verdwijnt, veel langer aan dan de meeste
regisseurs. Waarom?
'Je moet in het ritme van de film komen, dan is het
helemaal niet lang. Soms betekent dat dat je wel tien minuten moet doorgaan. Je
denkt dat je kan knippen, maar als je dat doet zakt de film als een kaartenhuis
in elkaar. Tegenwoordig vinden mensen al snel iets traag of saai. Dat is omdat
ze het hoge tempo in Hollywoodfilms gewend zijn. Daarin zegt iemand Ik hou van
je, zegt de ander Ik ook van jou, en tien seconden later liggen ze tussen de
lakens. Normaal praten mensen uren over de liefde, maar zo veel tijd is er niet
. En omdat Hollywood weet dat het publiek ook wel weet dat het in het echte
leven nooit zo snel gaat, bouwen ze altijd een dreiging van buitenaf in. Over
twee dagen vallen aliens de aarde binnen, over tien uur wordt de gekidnapte zoon
doodgeschoten. Alles om het verhaal te versnellen. Maar waar dat verhaal
naartoe gaat is vanaf het begin af aan wel duidelijk. En dat is wat mij betreft
pas saai.'