Toen Ang Lee vorig jaar in Venetië voor de regie van Lust, Caution een Gouden Leeuw kreeg, was hij bijna net zo verbaasd als het aanwezige publiek (van wie een enkeling zelfs ontstak in boegeroep). Hij had de erotische WO II-thriller, die zich afspeelt in het door Japan bezette Shanghai, gemaakt met een Chinees publiek voor ogen. Het trage tempo, de setting en het onderwerp waren, dacht Lee , net een stapje te ver voor de westerse kijker. De jury in Venetië, onder leiding van Paul Verhoeven, dacht daar duidelijk anders over.
In het op een kort verhaal van de beroemde Chinese schrijfster Eileen Chang gebaseerde Lust, Caution volgen we de jonge studente Wong Chia Chi, die van het studententoneel zo het Chinese verzet in rolt. Daar wordt haar gevraagd of ze kan aanpappen met Mr Yee, een Chinees die collaboreert met de Japanners.
Het verhaal heeft wel wat weg van Zwartboek, van juryvoorzitter Verhoeven, en Lee, in Brussel om zijn film te promoten, is blij dat hij de film anderhalve maand geleden eindelijk gezien heeft. ‘Iedereen vroeg me in Venetië of ik Zwartboek had gezien, en ik begon me al schuldig te voelen dat ik steeds nee moest zeggen.’ Anderhalve maand geleden was het dan eindelijk zo ver. En natuurlijk, Lee vond Zwartboek ‘een heel goede film’.
Na de ‘gay western ’ Brokeback Mountain, waarvoor Lee twee jaar geleden als eerste Chinese regisseur een Oscar kreeg, is Lust, Caution de tweede film op rij die gebaseerd is op een kort verhaal. En toch leverde dat bij Lust, Caution een film op van ruim tweeëneenhalf uur.
‘Klaagt u,’ informeert de regisseur glimlachend . ‘Nadat ik Brokeback Mountain had gemaakt zei Annie Proulx [de schrijfster van het korte verhaal waarop die film gebaseerd is–red.] tegen me dat er vaker korte verhalen zouden moeten worden verfilmd, want op die manier kan je echte cinema maken. Bij een langer boek ben je meestal verplicht het verhaal te volgen, en dan is er bijna geen ruimte voor cinema. Helemaal als het een bekend boek is, want dan ben je aan de fans verplicht dat je het zo verfilmd dat zij het boek er nog in herkennen.’
Van de twee was Brokeback Mountain het makkelijkst om te verfilmen, stelde Lee vast. ‘De ruimte die Proulx in dat boek open liet was eigenlijk al ingevuld door haar collega Larry McMurtry [schrijver van oa Lonesome Dove–red.], die prachtige boeken heeft geschreven over de Amerikaanse cowboys. Eileen Chang baseerde zich voor haar korte verhaal op eigen ervaringen . Ze heeft zelf twee jaar een relatie gehad met een collaborateur, en in het boek vergelijkt ze die relatie met bezetten en bezet worden. Wat op dat moment ook in Shanghai aan de hand was. Over die tijd, eind jaren dertig begin jaren veertig, schrijft ze niet veel. Shanghai is heel veel veranderd, en nu vind je er nog maar weinig van toen terug. Dat betekende wel dat wij dat zelf allemaal moesten invullen. Wat nog eens bemoeilijkt werd door het feit dat Eileen Chang een grootheid is, die veel beter kon schrijven dan wij. Ik ben in de film dan ook maar een enkele keer afgeweken van haar verhaal.’
De belangrijkste gebeurtenis die niet in het verhaal zit maar wel in de film, vindt ongeveer halverwege de film plaats. ‘Dat is de moord op Mr Tsao. In het boek gaan Wong Chia Chi en de jongens van haar verzetsgroep gewoon weg, maar James Schamus, mijn scenarioschrijver, vond dat wat zwakjes. Die vond dat het publiek even wakker geschud moest worden. Daar was ook een Amerikaan voor nodig, want een Chinees zou het nooit in zijn hoofd halen om een verhaal van Eileen Chang te veranderen. Maar het idee was goed. Het verdeelt de film bovendien in twee helften. We gaan van een tamelijk onschuldige periode naar de oorlog. Het meisje verliest dan letterlijk haar maagdelijkheid, en de jongens winnen hun mannelijkheid. Ik noemde dat op de set altijd de bar mitswa-scène.’
In het tweede deel gaan de remmen inderdaad los. Vooral in de sekscènes tussen Wong Chia Chi en Mr Yee, die hard, rauw en niets verhullend zijn. Die seksscènes waren een van de redenen waarom Lee Changs verhaal wilde verfilmen. ‘Ik wist al snel dat ik ver wilde gaan in het tonen van de seks. Ook omdat Changs verhaal al behoorlijk gewaagd was, en bovendien geschreven vanuit het gezichtspunt van een vrouw. Ik wilde ook de strijd met mijn eigen demonen aangaan. Mijn angst voor groepsdwang en patriottisme zitten in de film, maar ook en vooral mijn angst voor hoe vrouwen denken over seks.’
De hoofdrollen in Lust, Caution zijn voor debutante Tang Wei (Wong Chia Chi) en oudgediende en Wong Kar-Wai huisacteur Tony Leung (Mr Yee). ‘De opnamen van de seksscènes waren zwaar,’ herinnert Lee zich. ‘In China praat je niet openlijk over seks. Op de set gaat me dat ook niet makkelijk af. Ik hoop altijd maar dat het gaat zoals ik wil terwijl ze bezig zijn. Zo deed ik dat ook bij Brokeback Mountain. Ik stelde de camera op en de jongens gingen aan de gang. Maar deze keer kon ik me er niet voor verbergen. Het was per slot van rekening mijn eigen idee de seks zo rauw te filmen.’
Op het internet was te lezen dat voor de tien minuten harde seks in de film wel 100 uur opnamen nodig waren. Lee weegt het getal nog eens: ‘ Even denken... we hadden twaalf draaidagen. Maar dat waren halve dagen, want na een halve dag kon ik er niet meer tegen. Werken met acteurs die seks hebben vind ik verschrikkelijk.’ En de acteurs? ‘De acteurs vonden het ook wel zwaar. Maar grappig genoeg was Tang Wei er het meest ontspannen onder. Wellicht omdat ze nog niet zo vaak geacteerd had. Misschien dacht ze wel dat het er altijd zo aan toegaat bij een film.’ (lacht)
In China verscheen Lust, Caution in een ingekorte versie. Negen minuten seks en een aantal geweldscènes werden uit de film gehaald. Iets wat Lee in de rest van de wereld niet wilde hebben. Ook in Amerika niet, waardoor de film er met het weinig commerciële NC-17-etiket ( alleen voor mensen van 18 en ouder) uitkwam.
Alleen voor zijn vaderland maakte Lee een uitzondering. ‘Ik vond het belangrijk dat de mensen in China mijn film konden gaan zien. De film heeft ook een politieke boodschap en is ook zonder seksscènes belangrijk.’ Op de vraag of het zonder de harde seks geen heel andere film is geworden reageert Lee in eerste instantie ontkennend, hij duurt immers nog steeds tweeëneenhalf uur, maar dan: ‘De seks geeft natuurlijk wel veel informatie over de twee personages. Met het weghalen van die scènes is het gewicht van die emoties ook verdwenen. Wat overblijft is romantischer, ouderwetser. De camera kijkt netjes de andere kant op als het smerig wordt. Wat dat betreft lijkt de film wel wat op een klassieke Hollywoodfilm.’ Gelukkig draait in Nederland de ‘smerige’, moderne versie.