Vijf films in vijftien jaar, en toch wordt de Franse regisseur Jacques Audiard tot de top van de Europese auteurscinema gerekend. Zijn fenomenale gevangenisdrama Un prophète onderstreept die positie nog maar eens.

In Un prophète volgen we de jonge Malik, die als 19-jarige voor een niet nader genoemd vergrijp voor zes jaar de gevangenis in moet. Hij kan niet lezen of schrijven, maar celgenoot Reyeb vertelt hem dat het daarvoor nog niet te laat is. ‘Er is een gevangenisschool. Je kan hier veel leren.’ Malik zal inderdaad veel leren in de gevangenis. Les 1 is overleven. En daarvoor moet hij Reyeb vermoorden, want anders wordt hij zelf vermoord door een groep Corsicanen, die de facto de gevangenis runnen.

De beschrijving van de film doet sterk denken aan eerdere gevangenisfilms. In Cannes legde Audiard uit dat hij zich niet te goed voelt om genrefilms te maken. ‘Genrecinema betekent dat je sneller kan communiceren met je publiek. Iedereen kent de codes, en daarom kan je meteen beginnen met je verhaal. Het is niet mijn bedoeling de codes te veranderen, of op de een of andere manier te ondermijnen. Ik zoek naar beelden, naar een bepaald ritme, en naar manieren om iets vorm te geven.’


Dat je bij genrefilms snel uitkomt op clichés speelt voor Audiard niet. ‘Ik kijk geen televisie. Heb dus nog nooit een aflevering van Prison Break gezien. En mijn kinderen mogen ook niet kijken. Televisie is propaganda. Ik word er ziek van. Ziek van het niveau van de beelden, ziek van de inhoud. Het is hedendaagse vervuiling. Het trekt alles naar beneden en maakt alles gelijk. Grappig genoeg heeft de televisie wel meebetaald aan Un prohète.’

Nieuwe iconen
Audiard kreeg het idee voor de film toen hij zijn vorige film, De battre mon cœur s’est arrêté (2005), liet zien in de Parijse gevangenis La Santé. ‘Toen ik zag hoe die mensen daar leefden dacht ik, hier moet ik een film over maken. Het leken de middeleeuwen wel. De armoede, de omgeving. Er zit vrijwel geen enkele blanke, alleen Arabieren en Afrikanen. En als ik al iets wilde met Un prohète, dan was het om nieuwe iconen te creëren voor een bevolkingsgroep die er vrijwel geen heeft, de Arabieren in Frankrijk.’

En wat voor icoon. De vindingrijke Malik zou in Frankrijk wel eens de nieuwe Tony Montana (Scarface) kunnen worden. Hij wordt gespeeld door de jonge acteur Tahar Rahim (1981), die tot deze rol alleen een handvol minirolletjes speelde ( onder andere als ‘Taliban ondervrager’ in de tv-film The 9/11 Commission Report ).


Rahim, ook in Cannes tijdens de wereldpremière, bereidde zich niet al te gedegen voor op zijn rol. Bewust niet. ‘Mijn personage was ook nog nooit naar de gevangenis geweest. Ik wilde net als hij ontdekken hoe het leven daar is. Het is niet dat ik helemaal onbeschreven was. Ik ben in mijn leven genoeg mensen tegengekomen die in de gevangenis gezeten hebben. En in de film speelden ook ex-gevangenen mee voor de authenticiteit.’

Speeltje
De relatie tussen Malik en César Luciani, de leider van de groep Corsicanen, zou in andere gevangenisfilms al gauw een vader-zoon relatie worden, maar niet in Un prohète. Rahim: ‘Malik is niet de zoon die César nooit gehad heeft. Hij is eerder een speeltje. Audiard beschreef César als een oud, gekooid dier, dat ineens een muisje toegeworpen krijgt. Denk met je reptielenbrein, zei Audiard altijd tegen Niels [Arestrup, die Luciani speelt–red .].’

Dat in de gevangenis Corsicanen (oorspronkelijke Fransen, al denken ze daar zelf anders over) worden vervangen door moslims, is volgens Rahim niet iets waar veel achter gezocht moet worden. ‘Audiard is geen socio- politieke filmer. Deze film gaat meer over macht. En hoe die van de ene groep naar de andere verschuift.’


Audiard bevestigt: ‘Er is geen boodschap. Zelfs geen commentaar. Er is alleen de omgeving. Films veranderen geen levens. Een film kan misschien één leven veranderen, maar dan alleen op persoonlijk niveau. Want hoe zou mijn film het leven in de gevangenissen moeten veranderen? Dat er beter eten komt voor de gevangenen? Mijn film laat zien dat het systeem niet werkt, dat mensen van relatieve onschuld veranderen in doorgewinterde gangsters. Maar dat is niet de mening van de film. Dat is een feit.’

Un Prophète wordt in Nederland uitgebracht door Cinemien en gaat 4 februari in première.