Spooksels, toekomstmuziek, surrealiteiten. Tijdens Imagine: 26th Amsterdam Fantastic Film Festival zwaait de poort tot parallelle filmwerelden weer open. Met een blik of twee in de achteruitkijkspiegel reisde een festivaloudgediende vooruit.

Heksenuur onder een sikkelmaan. Na alweer een royale dosis bioscoophalfduister zit een plukje Oude Garde van het Imagine-festival aan het laatste tapbiertje van de dag. En mijmert. Over het Weekend of Terror, ooit dat jaarlijks onderonsje van de Nederlandse loge der fantasticofielen. Ah, de doorhaalnachten in het sympathiek krakkemikkige Alhambra aan de Amsterdamse Weteringschans. Het pandemonium van de horrormarathons in Tuschinski, Abrahams filmpaleis dat zo past bij de volkse genrecinema. Het anderhalve metertje verkooptafel waar het guldenspaargeld werd besteed aan de ‘Enge Broodjes’en parafernalia als posters en T-shirts, obscure videocassettes en gekopieerde fanzines als Horrorscoop en Camera Obscura. Ja, vroeger, weet ook schrijver dezes nog, kon je om kwart over drie ’s nachts in de foyer met wildvreemden in geanimeerd gesprek raken. Over de bloeiperiode van de Italo-horror, Roger Cormans knakenbakfabriek of laagvliegende filmgeesten uit Hong Kong. Banden werden gesmeed, vriendschappen ontstonden.

Al na enkele jaren hadden de steevast uitverkochte nachten, met naast kwaliteitsfilms de van-dik- hout-kettingzaagt-men-planken-horror plus navenante publieksparticipatie, als op zich staand kermisfenomeen landelijk notoriteit bereikt. Onder de bezielende leiding van initiatordirecteur Jan Doense groeide het ‘WoT’ in programmeringsbreedte en omvang. Het weekend werd een week. Noodgedwongen wisselde het festival herhaaldelijk van locatie. Alhambra viel uiteindelijk onder de slopershamer. Maar niet voordat de Romeinse regiecoryfee Dario Argento (Suspiria, Profondo rosso) er met gastheer Doense in de catacomben was afgedaald en glimlachend het bezinksel van decennia buurtbioscoopbestaan in ogenschouw had genomen.

Poster 26ste Imagine festival

Kriterion
Voorbij, dat alles. Het enige echte Nederlandse festival voor de fantastische wereldcinema, echter, volhardt. Sinds medio jaren tachtig vertoont het premières, retrospectieven, controverse- en consensustitels , surpriseparels uit verre uithoeken en, jazeker, de onvermijdelijke zeperds. Immers, zonder arbeid geen cadeautjes. Altijd is de festivalsfeer gemoedelijk en informeel gebleven. Voor veel vrijwilligers is Imagine een soort doevakantie, al jaren zijn ze van de partij. Ondanks professionalisering, toenemende media- aandacht, gastenboekprominentie en prijsuitreikingen – daaronder de aloude publieksprijs, de Silver Scream Award – geen hotemetotengedoe hier. Ook de jaarlijks aanwaaiende vips zijn benaderbaar. ‘Mr. Corman, would you please sign my bra?’ ‘Delighted to, dear.’

Wennen
In 2008 droeg filmduizendpoot Jan Doense, inmiddels bijgenaamd ‘Mr. Horror’ en Ridder in de Orde van Oranje-Nassau, het toverstokje over aan kompaan- genreconnaisseur Phil van Tongeren. Nog steeds moet de Oude Garde wennen aan Imagine, het nieuwe naampje voor ’t beestje, maar verder geldt: zelfde equipe, zelfde feestje. En dat garandeert ook van 14 tot 24 april 2010 diversiteit in divertissement met af en toe de verplichte rake linkse. Onder het motto ‘Stilte , de directeur spreekt!’ licht de immer laconieke Van Tongeren allereerst de terugkeer toe naar de stek waar het Circus Imaginarium onder illusionist Doense al eens eerder neerstreek. ‘Imagine verhuist dit jaar naar de drie zalen van filmtheater Kriterion: een roemrucht bastion van filmgekte én een plek waar het ook buiten de filmzalen goed toeven is. Want waar kun je beter over film discussiëren dan aan de tafels en toog van het Kriterion-café?’ aldus Van Tongeren, in het burgerleven filmrecensent voor Revu en hoofdredacteur van het genrecinematijdschrift Schokkend Nieuws.

‘Dát er gediscussieerd gaat worden staat wel vast,’ schuift hij er direct achteraan. ‘Probeer maar eens géén mening te hebben na de Servische aanval op zintuigen en smaakpapillen getiteld The life and death of a porno gang.’ Houd hier die rake linkse in gedachten, lezer, wees een gewaarschuwd mens en tel voor twee. Toch zal het euvel van editie 2009 – topzwaarte in martelhorror en aanverwante misantropie die een zekere onzalige Zeitgeist weerspiegelden – zich gelukkig niet herhalen . ‘Imagine mag graag een beetje plagen en verwarren,’ meldt de artistiek directeur tussen een vergadersessie en twee telefoongesprekken in, ‘maar het moet af en toe ook gewoon leuk blijven. Zoals met het hartverwarmende Timer [ over twee halfzusjes smachtend naar de Ware Jacob – red.] of de knuffelbare cgianime Oblivion Island [meisje ontdekt de plek waar alle kindertijdmemorabilia naartoe verdwijnt – red.].’ ‘Resumerend: de balans dus.’ We zijn gerustgesteld.

Black Dynamite


Bloedvete
Van Tongerens vorige editie was spitsroeden lopen in crisistijd. Samen met zakelijk directeur Liselotte van der Burgt bevocht hij logistieke obstakels plus een fnuikend kastekort vanwege te elfder ure afgehaakte sponsors. Geheel in de griezelgeest van de festivalorigines was het alsof de duvel ermee speelde. Dit jaar staat de trein met vijf programmeurs eerste klasse – die elders in dit artikel ieder hun festivaltip geven – solide op de rails. Dat refl ecteert ook de pakweg vijftig titels tellende vertoningslijst: als een rebelse fl ipperbal schiet het programma tussen uitersten heen en weer. ‘Tussen actiespektakel als Repo Men en een hallucinant experiment als Amer,’ preciseert de festivalchef, ‘tussen de brok in de keel bij The Eclipse en de lachstuip bij Black Dynamite.’ Inderdaad staat doordendersciencefi ction hier naast gesublimeerde giallo-ode, klassieke spookfilm naast vet aangezette blaxploitation- pastiche. Dat nu is eveneens een charme van Imagine: schep in ’t leven vreugd, maak van ’t eclectisme uw deugd.

Goed toeven is het onder bekend ‘genrevolk’ als ondoden, wereldredders en krankzinnigen-inontkenningsfase. Maar tussen de zombies van La horde, satanisten in House of the Devil en de vampieren met Thirst – oftewel Bakjwi, het nieuwe opus van Chan-Wook Oldboy Park – vallen de buitenbeentjes natuurlijk meteen op. Voorbeeld? Het Servo-Kroatische Tears for Sale/Carlston za Ognjenku, een barok vormgegeven sprookje van Uros Stojanovic over twee mooie zussen die in de jaren dertig van de vorige eeuw naarstig op zoek zijn naar een kerel. Oorlog en een bloedvete hebben namelijk ieder mannelijk specimen aan hun geboortedorp onttrokken. Balkan-absurdisme, beeldpoëzie per strekkende meter en ‘ spinnenbrandy’ met speciaal effect – deze in CinemaScope opgenomen ‘charleston voor Ognjenka’ (zoals de oorspronkelijke titel luidt) moet beslist op het grote Imagine-doek worden ervaren.

Stojanovic’ heerlijke bonbon maakt deel uit van een sterk themaprogramma met recente Oost-Europese genreproducties waarin ook werk uit Rusland, Hongarije en andere ex-dictaturen is vertegenwoordigd. In het andere themaprogramma, ‘Retro-magie’ getiteld, staan de pastiche en parodie centraal. Publieksknaller daarin wordt ongetwijfeld Scott Sanders’ Black Dynamite, de tot in de audiovisuele puntjes uitgevoerde ode aan de blaxploitation-films uit de eerste helft van de jaren zeventig. Flinterdun zoals het hoort is het misdaadverhaaltje rond ex-cia- knokmachine Black Dynamite, met veel gevoel voor onder-/ overacteren vertolkt door co-scenarist Michael Jai White. Zo rest des te meer ruimte voor zonnebrilverplichte bordeelinterieurs, wurgstokjesballet, autoachtervolging, idiote dialogen en high kicks. Langs trekt een défilé van porno-snorren en pooierhoeden, afro’s en bakkebaarden, ultraverdachte bilnaadbroeken en wijdopen overhemden met kragen als Boeingvleugels. En wanneer de gewillige Nubische nachtclubzangeres van dienst ‘Ooooohhh, outta sight!’ kirt, dan weet je : het gaat hier funky worden. ‘I’m blacker than an ace of spades,’ aldus meneer Zwarte Dynamiet. Klopt. Gotta dig that shit, brothers and sisters.

Beeldenstroom
Van heel andere snit, ja stiekem misschien wel een beetje filmkunst-viade- achterdeur is het Frans-Belgische Amer (‘Bitter’), de door boekhandelaarster Hélène Cattet en filmoperateur Bruno Forzani gedraaide hommage aan de Italiaanse giallo.

Giallo? Is dat niet die misogyne horrorthrillerhybride uit de jaren zeventig waarin een sadistische gek met zwarte handschoenen bij voorkeur de mooiste vrouwen uit de rolbezetting snijdt? Met enig voorbehoud in de definitiemarges: ja. Toch distilleerde het debuterend regiespan, zelf aanwezig op Imagine 2010, voornamelijk de beeldpoëzie uit hun inspiratiefilms. Sterker: genrecinefielen Cattet en Forzani hebben de buitenissige, vaak innovatieve beeldtaal van het verguisde subgenre tot stijlmiddel verheven. Inhoudelijk varieert Amer op een oeroud thema.

‘Het is een intiem portret van een meisje met haar angsten en verlangens,’ aldus Cattet in een interview in de voorjaarseditie van Schokkend Nieuws. ‘En wat past er beter bij angst en verlangen dan de giallo?’ Alweer een fijne voorzet tot een Kriterion cafédiscussie.

Amer

Het uit een verbazingwekkende 900 shots opgebouwde en dialoogarme Amer , waarin drie levensfasen en de gewelddadige, vroege dood van protagoniste Ana de revue passeren, drijft geheel op sfeer en associatie. Scènes vloeien in een koortsig-zwoele beeldenstroom in elkaar over, spiegelen elkaar, grijpen terug op flitsen in de herinnering. Ieder shot, gecomponeerd met de compromisloze finesse van de estheet, is schilderijlijstwaardig. Liefdevol bijeengepuzzelde muziek uit de mediterrane genreobscura waaraan Cattet en Forzani hun hart hebben verpand tilt het geheel vervolgens naar een cinéma pur-niveau dat slechts weinig films bereiken. Maar Amer is meer dan een sensuele, ‘ retromagische’ cinefielenattractie.

Ziehier een ijzersterk Europees staaltje volkomen onafhankelijk durfalfilmmaken dat een breder succes verdient. Is daar hoop op? Aan koffiedikkijken wagen we ons niet. Maar soms vindt zo’n festivaltopper, zoals het in 2009 meervoudig bekroonde Zweedse horrordrama Let the right one in/Låt den rätte komma in, ook in de reguliere bioscoop zijn publiek.

Randgebeuren
Behalve aan kwaliteit heeft het Imagine- festival ook ditmaal aan randgebeuren en bonusmateriaal geen gebrek. Er is een Oost-Europa-symposium met regisseurs. De Brit Simon Boswell ( Hardware, Shallow grave) geeft een masterclass filmmuziek. Het kortefilmprogramma tracteert op juweeltjes als Le petit Dragon, waarin een Bruce Lee-poppetje zich een weg uit de verpakking vecht. Dan zijn er nog de gastenintroducties bij voorstellingen, de interviews en uiteraard de traditionele Night of Terror. Laatstgenoemd festivalanker, triomfantelijk in Tuschinski 1 terug, komt opnieuw inclusief de Scream Queen-competitie voor gillende keukenmeiden. Nee, tussendoor een tukkie doen is er weer niet bij.

Lange dagen in het verschiet dus, daar in Amsterdam. En wat zien we, aan het staartje van zo’n goed gevulde festivaldag in het schemerverlichte Kriterion- café? Zij aan zij met genrefilmgeleerde en headbanger, naast studente en gepierced vleermuisje, heft het plukje Oude Garde welgemoed het glas. Op een kwajongensfilmfestival dat opgroeide, maar godezijdank nooit té volwassen wordt om een geniepig schokeffect en goedgelukte zombie op waarde te schatten. À propos, daar steekt directeur Van Tongeren het licht gemangelde hoofd om de bioscoopkroegdeur. Consumptiebonnenverzilveringstijd. In zijn kielzog volgt niemand anders dan de altijd energieke ridder Doense, steevast eregast op de verjaardag van zijn bloedeigen spruit.

Want aldus luidt, na een kwart eeuw lansbreken voor de fantastische cinema in Nederland, de ijzeren Imaginewet: het is pas feest als Mr. Horror is geweest.

Imagine: 26th Amsterdam Fantastic Film Festival, van 14 tot en met 24 april in bioscoop Kriterion.