Nanouk Leopold (42) maakt geen films die je na het verlaten van de zaal snel weer vergeten bent. Al was het maar omdat ze je tijdens het kijken aan het werk zet: wat zie je, en waarom?
Het is aan de kijker om het verhaal af te maken. Wat iets anders is dan er een oordeel over hebben. Een oordeel schept afstand en Leopold doet er juist alles aan om wat ze toont onder je huid te laten kruipen. Niet met heftige emoties of grote woorden; haar films zijn stil. Raadselachtig. Ze legt in gestileerde beelden een vergrootglas op menselijk gedrag dat ons allen in zekere zin nu eenmaal overkomt. Wat daarvan laat je toe ? Of zoals Leopold zegt: ‘Stel je voor dat je handelt naar je fantasie, een fantasie die je misschien liever niet eens zou hebben, maar hij is er nu eenmaal . Wat gebeurt er dan?’
In Brownian Movement zien we een jonge vrouw , Charlotte von Ribeck, ingetogen gespeeld door de Duitse actrice Sandra Hüller. Ze is arts, lijkt gelukkig met haar liefhebbende en aantrekkelijke Max Daniloviç (Dragan Bakema) met wie ze een zoon heeft.
Naast deze overzichtelijke levensingrediënten huurt ze op een dag stiekem een steriel appartement om daar seks te hebben met patiënten die ze tijdens haar werk ontmoet. Onderzoekende seks, met mannen die vooral geselecteerd lijken te zijn op hun lichaam: de een is extreem harig, de ander flink dik of heel oud.
Nanouk Leopold maakt stille, raadselachtige films over de moeilijkheid te begrijpen wat een mens beweegt. Neem nu Charlotte, hoofdpersoon in Brownian Movement, die stiekem een appartement huurt voor seks met onaantrekkelijke mannen.
Leopold: ‘Als het knappe mannen waren zou je je sneller iets kunnen voorstellen bij wat ze doet. Een keer vrijen met een ander, dat overkomt meer mensen. Maar zij zoekt iets uit wat meestal veilig in je hoofd opgeborgen blijft. Omdat het eng is. Wat een mens beweegt kun je niet altijd begrijpen. Ook niet als het jezelf betreft.’
Dat het hier om de uitleving van seksuele fantasieën gaat, vindt Leopold niet het belangrijkste. ‘Het moest iets zijn waarin Charlotte zich onderscheidt en waar niemand om haar heen van weet. Het had ook wat gewelddadigs kunnen zijn, het omdraaien van kattennekken bijvoorbeeld. Toch koos ik daar niet voor omdat zoiets verder afstaat van jou en mij. Seks is alledaags en tegelijkertijd beladen. Het maakt Charlotte minder gek.’
Geen seksfilm
Brownian Movement is Leopolds eerste niet-Nederlands gesproken film. ‘De belangrijkste reden daarvoor is dat ik daardoor uit meer acteurs kon kiezen. Zo wilde ik heel graag een keer met Sandra Hüller werken die ik geweldig vond in Requiem van Hans- Christian Schmid. Zij heeft iets semi-transparants, kan mooi en lelijk zijn, ze is niet eenduidig.’
Hüller speelt in Brownian Movement een Duitse die met haar Kroatische man in het tweetalige Brussel woont en later naar India verhuist. Spreken doen ze weinig. Praten, Leopold vindt het een overschatte manier van communicatie.
‘Hoewel ik het zelf heel graag doe hoor, ik klets wat af. Maar lichaamstaal zegt zoveel meer. Je kunt alle woorden van de wereld gebruiken maar al doende verraden mensen zichzelf alleen al door elkaar niet aan te kijken.’
Daarom repeteert ze onder andere uitvoerig op houdingen met haar acteurs. ‘Mijn scenario is de eerste laag, daarna begint het bouwen. Hoe loopt Charlotte, hoe zit ze? Ook de seks is uitvoerig gerepeteerd, ook om er wat lucht omheen te krijgen, er om te kunnen lachen. Voordat er op de eerste draaidag een hele crew omheen staat wil ik weten wat er het mooist uitziet; gaat zij boven of hij, zulke dingen maken een groot verschil.’
Nee, Brownian Movement is geen seksfilm; het fysieke speelt zich vooral gedurende het eerste deel af. In deel twee is Charlotte’s geheim uitgekomen, gaat ze naar een therapeut en verliest zij haar baan, deel drie heeft India als toneel, waar het gezin met een tweeling is uitgebreid en we de gevolgen zien van Charlotte’s acties op haar man en hun huwelijk. En op haarzelf. Want hoe ver moet, wil, kun je gaan in ontrouw aan jezelf, om trouw te blijven aan de ander?
‘We willen zo graag samen een worden, maar dat kan niet, het blijft altijd een en een.’ Het wordt allemaal verteld in lang aangehouden beelden, zoals van Charlotte en Max gezeten op de rand van het bed waar zij de andere mannen ontving.
‘Ik had daar wel tekst geschreven, en zo hebben we de scène ook opgenomen, maar in de montage ben ik voortdurend op zoek naar wat eruit kan, wat overbodig is. En dat zijn dan veel van de dingen die gezegd worden. Het gaat er niet om dat hij haar vraagt waarom en wat, wanneer en hoe. Die gesprekken kennen we wel. Ik ben benieuwd naar wat er daarna gebeurt en hoe je dat het effectiefst kunt tonen . Kunnen mensen elkaar laten zien wie ze zijn zonder elkaar te hoeven verliezen ? Hoe groot is de rekbaarheid van een relatie, hoe ver kun je afdwalen?’
Risico’s
De rol van de kijker bij de beantwoording van al die vragen is groot. Door Leopolds aanpak blijf je niet op veilige afstand naar de sores van een ander kijken waar je vervolgens iets van kunt vinden. Het daagt je uit je eigen reacties te onderzoeken; in hoeverre gaat Charlotte’s verhaal over jezelf? Al was het maar wat betreft de aanpassingen die je doet omwille van de liefde.
Brownian Movement draaide voor het eerst op de filmfestivals van Toronto en in Berlijn. ‘Er was verdeeldheid, zo’n beetje de helft van de zaal wilde weten waarom de film is zoals hij is, anderen zagen hem als metafoor. Men ging onderling in discussie en dat is altijd leuk.’
Minder leuk was dat ook het woord ‘saai’ viel. ‘Ik ben er nog niet uit wat ik daarmee moet. Ik heb mijn best gedaan om heel precies iets te maken. In Charlotte’s appartement bijvoorbeeld, haar enige echt eigen plek, hebben we alles wat je ziet qua kleur als een puzzel in elkaar zitten passen.’ En dus geeft Leopold ons de tijd daarnaar te kijken.
Kritiek komt tot nu toe vooral van mannen, realiseert ze zich met enige tegenzin. ‘Want ik ben helemaal niet bewust bezig met het maken van een vrouwenfilm. Maar ja, Charlotte is wel een sterke vrouw, die de vrijheid neemt iets uit te zoeken op een manier die misschien bedreigend is, want moeilijk te begrijpen. En zonder enige spijt . Je kunt wel van alles willen, maar je bent zoals je bent en dat heb je te accepteren. Ik vind het knap dat zij wat er in haar zit niet verstopt maar toelaat in haar leven. Met alle risico’s van dien.’